ebook Dziecko przedwcześnie urodzone. Pierwsze lata życia

Spis treści ebooka Dziecko przedwcześnie urodzone. Pierwsze lata życia

Przedmowa XIX
Wykaz skrótów XXI
1. Organizacja opieki nad noworodkiem w Polsce Ewa Helwich 1
1.1. Jak powstał system trójstopniowej opieki perinatalnej – rys historyczny 1
1.2. Epidemiologia przedwczesnych urodzeń 2
1.3. Noworodki urodzone na granicy zdolności do życia 5
1.4. Umieralność noworodków 5
1.5. Istotne zmiany w postępowaniu okołoporodowym, które wpłynęły na poprawę przeżywalności dzieci z bardzo małą urodzeniową masą ciała (VLBW) i skrajnie małą urodzeniową masą ciała (ELBW) 7
1.6. Wnioski wynikające z analiz perinatalnych 10
1.7. Kryteria oceny jakości opieki okołoporodowej 10
1.8. Co wpływa na rozwój dzieci skrajnie niedojrzałych przy urodzeniu 11
1.9. Kryteria oceny opieki rozwojowej 13
1.10. Opieka rozwojowa nad dziećmi urodzonymi znacznie przedwcześnie 14
Piśmiennictwo 17
2. Koalicja dla Wcześniaka Maria Katarzyna Borszewska-Kornacka, Elżbieta Brzozowska 21
2.1. Problemy rodziców wcześniaków 21
2.2. Raport European Foundation for the Care of Newborn Infants (EFCNI) 22
2.3. Programy edukacyjne dla rodziców wcześniaków 23
2.4. Działalność Fundacji Koalicja dla Wcześniaka 27
2.4.1. Cele Fundacji 27
2.4.2. Materiały Fundacji 30
2.4.3. Partnerzy Fundacji 32
2.4.4. Osiągnięcia Fundacji w dialogu z Ministerstwem Zdrowia 34
Piśmiennictwo zalecane 35
3. Układ oddechowy u dziecka urodzonego przedwcześnie Wojciech Feleszko 37
3.1. Dojrzewanie układu oddechowego 37
3.2. Fizjologia oddychania u noworodków 38
3.3. Wczesne postnatalne konsekwencje oddechowe przedwczesnego porodu 39
3.3.1. Zespół zaburzeń oddychania (RDS) 40
3.3.2. Indukcja dojrzewania płuc u wcześniaków 43
3.3.3. Dysplazja oskrzelowo-płucna (BPD) i przewlekła choroba płuc (CLD) 44
3.3.4. Zakażenie oddechowym wirusem syncytialnym (RSV) – zapalenie oskrzelików 50
Piśmiennictwo 55
4. Późne problemy kardiologiczne u dzieci urodzonych przedwcześnie Anna Migdał, Maria Miszczak-Knecht57
4.1. Wprowadzenie 57
4.2. Nadciśnienie płucne związane z dysplazją oskrzelowo-płucną (BPD-PH) 58
4.2.1. Definicja 59
4.2.2. Patomechanizm i czynniki wpływające na rozwój choroby 59
4.2.3. Diagnostyka i rozpoznanie 59
4.2.4. Leczenie 61
4.2.5. Rokowanie 64
4.2.6. Opieka ambulatoryjna nad dzieckiem z BPD-PH 64
Piśmiennictwo 65
5. Problemy neurologiczne u dziecka urodzonego przedwcześnie Anetta Jeziorek, Elżbieta Stawicka, Krystyna Szymańska 69
5.1. Rozwój ośrodkowego układu nerwowego 69
5.1.1. Etap I – neurulacja 70
5.1.2. Etap II – rozwój i podział przodomózgowia 73
5.1.3. Etap III – proliferacja neuronalna 76
5.1.4. Etap IV – migracja 79
5.1.5. Etap V – organizacja 81
5.1.6. Rozwój móżdżku 83
5.2. Uszkodzenia układu nerwowego związane z wcześniactwem 85
5.2.1. Spektrum uszkodzenia istoty białej 87
5.2.2. Krwawienie około-dokomorowe (PV-IVH) 94
5.3. Strategie terapeutyczne 100
5.4. Rola badań neuroobrazowych 101
5.5. Badanie neurologiczne noworodka z uwzględnieniem odmienności związanych ze wcześniactwem 110
5.5.1. Wprowadzenie 110
5.5.2. Ocena ogólna 111
5.5.3. Ocena ułożenia 112
5.5.4. Ocena motoryki spontanicznej 113
5.5.5. Szczegółowe badanie głowy 114
5.5.6. Ocena napięcia mięśniowego tułowia 119
5.5.7. Ocena napięcia mięśniowego kończyn 120
5.5.8. Ocena odruchów ścięgnistych i okostnowych 120
5.5.9. Ocena odruchów noworodkowych 121
5.5.10. Ocena świadomości 122
5.6. Odległe w czasie następstwa uszkodzenia układu nerwowego u wcześniaka 123
5.6.1. Zaburzenia ruchu i postawy 125
5.6.2. Objawy pozamotoryczne 126
5.6.3. Deficyty uwagi i zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) 128
5.6.4. Zaburzenia funkcji społecznych – całościowe zaburzenia rozwoju 129
5.6.5. Zaburzenia rozwoju mowy 129
5.6.6. Padaczka 129
5.7. Podsumowanie 130
Piśmiennictwo 131
6. Drgawki noworodkowe (napady padaczkowe) oraz rola badań EEG i aEEG w ich wykrywaniu i prognozowaniu ogólnego stanu noworodka Hanna Podraza 135
6.1. Napady padaczkowe w okresie noworodkowym – definicja i klasyfikacja 135
6.2. Wskaźnik obciążenia napadami 139
6.3. Przyczyny napadów 140
6.4. Przyczyny napadów u wcześniaków i noworodków donoszonych w kontekście czasu ich wystąpienia 140
6.5. Strategie postępowania 142
6.6. Specyfika napadów u wcześniaków 142
6.7. Rokowanie 143
6.8. Bioelektryczna aktywność mózgu 143
6.9. Definicja napadu noworodkowego w aspekcie elektroencefalograficznym 144
6.10. Rola badań EEG u noworodka 145
6.11. Zespoły padaczkowe z początkiem w okresie noworodkowym 146
6.12. Nieprawidłowy zapis EEG w zależności od etiologii 148
6.13. Wzorce EEG w noworodkowych napadach i padaczkach 149
6.14. Zastosowanie badania aEEG 149
6.15. Perspektywy na przyszłość 151
Piśmiennictwo 151
7. Długofalowe nefrologiczne konsekwencje wcześniactwa Marcin Tkaczyk 155
7.1. Wprowadzenie 155
7.2. Dlaczego wcześniactwo może niekorzystnie wpływać na układ moczowy 157
7.3. Przewlekła choroba nerek 158
7.4. Wady wrodzone układu moczowego i nawrotowe zakażenia układu moczowego 161
7.5. Nadciśnienie tętnicze 162
7.6. Wapnica nerek (nefrokalcynoza) 163
7.7. Wskazówki kliniczne dla osób zajmujących się monitorowaniem rozwoju dzieci przedwcześnie urodzonych 165
7.8. Podsumowanie 166
Piśmiennictwo 167
8. Metabolizm kostny i zaburzenia gospodarki wapniowo- -fosforanowej u dzieci urodzonych przedwcześnie Justyna Czech-Kowalska 169
8.1. Wprowadzenie 169
8.2. Osteopenia wcześniaków 169
8.3. Wielkość ciemiączka 175
8.4. Rozmiękanie potylicy 177
8.5. Suplementacja witaminą D 177
Piśmiennictwo 180
9. Zaburzenia hematologiczne i hemostaza u dziecka urodzonego przedwcześnie Tomasz Ociepa, Tomasz Urasiński 183
9.1 Zaburzenia hematologiczne u dziecka urodzonego przedwcześnie 183
9.1.1. Wprowadzenie 183
9.1.2. Niedokrwistość wcześniaków 184
Piśmiennictwo 197
9.2. Hemostaza u noworodka i dziecka urodzonego przedwcześnie 199
9.2.1. Wprowadzenie 199
9.2.2. Zakrzepica u dziecka urodzonego przedwcześnie 205
9.2.3. Krwawienia i inne objawy skazy krwotocznej u dziecka urodzonego przedwcześnie 212
9.2.4. Niedobór witaminy K 214
9.2.5. Wrodzone niedobory osoczowych czynników krzepnięcia 216
9.2.6. Małopłytkowości i zaburzenia funkcji płytek 220
Piśmiennictwo 226
10. Opieka endokrynologiczna nad dzieckiem urodzonym przedwcześnie w pierwszych latach życia Aleksandra Antosz, Karolina Skrzyńska, Izabela Michałus, Aneta Gawlik 231
10.1. Wprowadzenie 231
10.2. Zaburzenia funkcji tarczycy u wcześniaków 232
10.2.1. Wstęp 232
10.2.2. Fizjologia tarczycy w okresie płodowym 232
10.2.3. Fizjologia tarczycy u wcześniaków 234
10.2.4. Przejściowa hipotyroksynemia związana z wcześniactwem (THOP) 237
10.2.5. Opóźniony wzrost stężenia TSH mimo niskiego stężenia T4/fT4 238
10.2.6. Przejściowa hipertyreotropinemia 240
10.2.7. Zespół niskiego T3 240
Piśmiennictwo zalecane 241
10.3. SGA/IUGR 242
10.3.1. Definicje 242
10.3.2. Konsekwencje 243
Piśmiennictwo zalecane 245
10.4. Trzustka 246
10.4.1. Metabolizm glukozy u wcześniaków 246
10.4.2. Hipoglikemia 247
Piśmiennictwo zalecane 251
10.4.3. Hiperglikemia 251
Piśmiennictwo zalecane 254
10.5. Nadnercza 254
10.5.1. Poporodowa funkcja nadnerczy 256
Piśmiennictwo zalecane 257
10.6. Zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej u dziecka urodzonego przedwcześnie 257
10.6.1. Zaburzenia przemiany wapnia 259
10.6.2. Zaburzenia przemiany fosforanów 261
10.6.3. Choroba metaboliczna kości wcześniaków 262
10.6.4. Witamina D 267
Piśmiennictwo zalecane 268
10.7. Zróżnicowany rozwój płciowy 269
10.7.1. Definicja 269
10.7.2. Klasyfikacja 269
10.7.3. Objawy i ocena kliniczna noworodka 270
10.7.4. Diagnostyka noworodka 272
10.7.5. Wrodzony przerost nadnerczy 274
10.7.6. Niezstąpienie jąder 276
10.7.7. Podsumowanie 277
Piśmiennictwo zalecane 277
11. Niedobór masy ciała i wzrostu u dzieci urodzonych przedwcześnie Przemko Kwinta 279
11.1. Wprowadzenie 279
11.2. Definicje ważniejszych pojęć stosowanych w ocenie rozwoju dzieci urodzonych przedwcześnie 280
11.3. Czynniki modyfikujące wzrastanie noworodka urodzonego przedwcześnie 281
11.4. Pourodzeniowe zahamowanie wzrastania noworodka (EUGR) 282
11.5. Ocena wzrastania noworodka urodzonego przedwcześnie 283
11.6. Rozwój somatyczny w pierwszych latach życia 285
11.7. Żywienie noworodków urodzonych przedwcześnie po wypisie z oddziału noworodkowego 286
11.7.1. Noworodki z grupy małego ryzyka rozwoju zaburzeń wzrastania 286
11.7.2. Noworodki z grupy umiarkowanego ryzyka rozwoju problemów żywieniowych 287
11.7.3. Noworodki z grupy wysokiego ryzyka rozwoju problemów żywieniowych 288
11.7.4. Wprowadzanie pokarmów stałych 290
11.7.5. Problemy z karmieniem 291
11.7.6. Refluks żołądkowo-przełykowy 292
11.7.7. Zaparcia 293
11.8. Podsumowanie 294
Piśmiennictwo 295
12. Immunizacja czynna i bierna u wcześniaków Beata Pawlus, Aneta Nitsch-Osuch 299
12.1. Wprowadzenie 299
12.2. Tworzenie Programu Szczepień Ochronnych 300
12.3. Szczepienia ochronne u noworodków 301
12.4. Szczepienia ochronne u wcześniaków 303
12.5. Szczepienie przeciw krztuścowi, błonicy i tężcowi 305
12.6. Szczepienie przeciw zakażeniom wywołanym przez Streptococcus pneumoniae 306
12.7. Szczepienie przeciw rotawirusom 307
12.8. Szczepienia zalecane 308
12.9. Tworzenie indywidualnego planu szczepień 310
12.10. Redukcja bólu związanego ze szczepieniem 312
12.11. Strategia kokonowa szczepień jako element zapobiegania chorobom zakaźnym 313
12.12. Szczepienia wcześniaków w kolejnych latach życia 315
12.13. Profilaktyka zakażeń RSV u wcześniaków 317
12.14. Problemy z realizacją szczepień ochronnych na oddziałach neonatologicznych 320
12.15. Jak rozmawiać z rodzicami o szczepieniach ochronnych? 324
12.16. Najważniejsze informacje dla rodziców – przykłady pytań i odpowiedzi 326
12.16.1. Szczepienie przeciw WZW typu B 327
12.16.2. Szczepienie przeciw gruźlicy (BCG) 329
12.17. Kwestie etyczne oraz edukacja zdrowotna z nimi związana 333
Piśmiennictwo 335
13. Zaburzenia psychiczne u dzieci urodzonych przedwcześnie Daria Janowska 337
13.1. Wprowadzenie 337
13.2. Klasyfikacja DC:0–5™ 338
13.3. Ocena kliniczna w okresie niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa 338
13.4. Zaburzenia przywiązania 340
13.5. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego 348
13.5.1. Zaburzenie związane z nadreaktywnością sensoryczną 349
13.5.2. Zaburzenie związane z obniżoną reaktywnością sensoryczną 352
13.5.3. Inne zaburzenie przetwarzania sensorycznego 352
13.6. Zaburzenia snu, odżywiania i płaczu 353
13.6.1. Zaburzenia snu 354
13.6.2. Zaburzenia odżywiania w okresie niemowlęctwa/wczesnego dzieciństwa 359
13.6.3. Zaburzenie płaczu w okresie niemowlęctwa/ wczesnego dzieciństwa 365
13.7. Zaburzenia neurorozwojowe 366
13.7.1. Opóźnienie rozwoju psychoruchowego 367
13.7.2. Zaburzenia rozwoju mowy 370
13.7.3. Rozwojowe zaburzenie koordynacji 373
13.7.4. Zaburzenie ze spektrum autyzmu 375
13.7.5. Zaburzenie z deficytem uwagi i nadaktywnością (zespół nadpobudliwości psychoruchowej) (ADHD) 382
13.7.6. Specyficzne zaburzenie uczenia się 387
13.8. Zaburzenia emocjonalne i zaburzenia zachowania 388
13.9. Podsumowanie 389
Piśmiennictwo zalecane 389
14. Późne zmiany w narządzie wzroku u dzieci urodzonych przedwcześnie Marek Prost 393
14.1. Wprowadzenie 393
14.2. Zmiany w narządzie wzroku u dzieci urodzonych przedwcześnie, u których nie rozwinęła się retinopatia wcześniaków 394
14.3. Zmiany w narządzie wzroku u dzieci, u których rozwinęła się retinopatia wcześniaków 398
14.3.1. Zmiany w narządzie wzroku u dzieci z retinopatią, u których doszło do samoistnej regresji zmian 398
14.3.2. Zmiany w narządzie wzroku u dzieci z retinopatią, u których doszło do regresji zmian w siatkówce po leczeniu 399
14.3.3. Zmiany w narządzie wzroku u wcześniaków, u których nie doszło do regresji retinopatii 403
14.4. Badanie okulistyczne wcześniaków po 1. roku życia 407
Piśmiennictwo 407
15. Problemy laryngologiczne u dzieci urodzonych przedwcześnie Lidia Zawadzka-Głos 409
15.1. Problemy oddechowe i fonacyjne 409
15.1.1. Przyczyny niedrożności nosa i nosogardła 409
15.1.2. Stridor krtaniowy 415
15.1.3. Afonia i chrypka 420
15.1.4. Powikłania pointubacyjne w obrębie nosa i krtani 421
15.2. Problemy otologiczne 424
15.2.1. Niedosłuch wrodzony 424
15.2.2. Program badań przesiewowych słuchu u noworodków 425
15.3. Laryngologiczne przyczyny problemów żywieniowych 430
15.3.1. Wady jamy ustnej i gardła 431
15.3.2. Wady krtani i tchawicy – rozszczepy i przetoki 432
Piśmiennictwo 433
16. Problemy związane z jamą ustną i zgryzem u dzieci urodzonych przedwcześnie Joanna Janiszewska-Olszowska, Maciej Jedliński, Marta Mazur 435
16.1. Wprowadzenie 435
16.2. Morfologia podniebienia 435
16.3. Wady zgryzu 436
16.4. Zaburzenia mineralizacji szkliwa 438
16.5. Próchnica zębów 441
16.6. Rozwój zawiązków zębów i wyrzynanie się zębów 443
Piśmiennictwo 444
17. Problemy logopedyczne u dzieci urodzonych przedwcześnie Anna Balicka 447
17.1. Wprowadzenie 447
17.2. Zaburzenia karmienia wieku dziecięcego 448
17.2.1. Objawy pediatrycznych zaburzeń karmienia 450
17.3. Rozwój mowy u dzieci urodzonych przedwcześnie 450
17.4. Rozwój funkcji pokarmowych u dziecka 451
17.5. Rozwój umiejętności komunikacyjnych u dziecka 454
Piśmiennictwo 457
Piśmiennictwo uzupełniające 457
18. Fizjoterapia wcześniaka Aleksandra Pawlikowska-Rachwalska 459
18.1. Wprowadzenie 459
18.2. Ocena stanu niemowlęcia 460
18.2.1. Obserwacja motoryki spontanicznej niemowlęcia w leżeniu na brzuchu i na plecach 461
18.2.2. Ocena siedmiu wystandaryzowanych reakcji ułożeniowych 462
18.2.3. Ocena wybranych odruchów 463
18.3. Trójetapowy system opieki rozwojowej i wspierania rozwoju dziecka 465
18.4. Skale oceny poziomu i jakości rozwoju motorycznego 467
18.4.1. Ocena globalnych wzorców ruchowych (GMA) 467
18.4.2. Test do oceny rozwoju psychoruchowego niemowląt (TIMP) 469
18.5. Opieka nad wcześniakiem 469
Piśmiennictwo 471
19. Rola i zadania lekarza w komunikacji lekarz–pacjent rozszerzony Beata Pawlus, Elżbieta Rechnio-Nowakowska 473
19.1. Komunikacja lekarz–pacjent rozszerzony okiem neonatologa 473
19.2. Komunikacja lekarz–pacjent rozszerzony okiem psychologa 479
19.2.1. Lekarz 479
19.2.2. Wcześniak 483
19.2.3. Mama wcześniaka 484
19.2.4. Tata wcześniaka 488
19.3. Podsumowanie 491
Piśmiennictwo 491
20. Opieka nad wcześniakiem w poradni patologii noworodka z uwzględnieniem opieki chirurgicznej Kalina Plutowska-Hoffmann, Dominika Krakowczyk, Tomasz Koszutski, Iwona Maruniak-Chudek 493
20.1. Wprowadzenie 493
20.2. Modele opieki ambulatoryjnej nad wcześniakiem 493
20.2.1. Poradnie neonatologiczne (poradnie patologii noworodka) 494
20.2.2. Dziecięca opieka koordynowana 494
20.2.3. Inne metody opieki 495
20.3. Przygotowanie do wypisu 496
20.4. Poradnia patologii noworodka 498
20.4.1. Przygotowanie do przyjęcia pacjenta 498
20.4.2. Interwały wizyt 499
20.4.3. Pierwsza wizyta 499
20.4.4. Kolejne wizyty – choroby nagłe 501
20.4.5. Planowe wizyty konsultacyjne 502
20.4.6. Inne tematy poruszane w poradni patologii noworodka 511
20.4.7. Problemy z opieką 516
20.4.8. Współpraca ze specjalistami 518
20.4.9. Współpraca z pediatrą POZ 519
20.4.10. Opieka chirurgiczna po wypisie z oddziału intensywnej terapii noworodka 519
Piśmiennictwo 538
21. Ośrodek wczesnej interwencji Zofia Pakuła, Dorota Szumbarska 539
21.1. Wprowadzenie 539
21.2. Plany i rzeczywistość 539
21.3. Podstawowe potrzeby 540
21.4. Trudny początek 540
21.5. Potrzeba interdyscyplinarnego wsparcia 542
21.6. Pomoc rodzinie to pomoc dziecku 543
21.7. Ośrodek wczesnej interwencji 544
21.7.1. Warunki współpracy 546
21.7.2. Prawa pacjenta 546
21.7.3. Oferta terapeutyczna ośrodka wczesnej interwencji 547
21.7.4. Kompleksowa diagnoza 550
21.7.5. Integracja sensoryczna 559
21.7.6. Wideotrening komunikacji (VIT) 560
21.7.7. Rola zabawy w psychoruchowym rozwoju dziecka 561
21.7.8. Współpraca zespołu 566
Piśmiennictwo 567
22. Opieka nad wcześniakiem w hospicjum domowym dla dzieci Agnieszka Jalowska, Robert Śmigiel 569
22.1. Wprowadzenie 569
22.1.1. Definicje 569
22.1.2. Które noworodki mogą skorzystać z opieki hospicjum 570
22.2. Formy organizacyjne opieki paliatywnej nad noworodkiem i wcześniakiem w Polsce 571
22.3. Zasady opieki wielokierunkowej w hospicjum 572
22.4. Kwalifikacja wcześniaka do opieki paliatywnej i rola neonatologa w przekazaniu pacjenta pod opiekę hospicjum dziecięcego 573
Piśmiennictwo 574
23. Podsumowanie – wcześniak to pacjent wyjątkowy Agnieszka Kordek 575
Piśmiennictwo 583
Skorowidz 585