ebook Epidemiologia. Od teorii do praktyki

Spis treści ebooka Epidemiologia. Od teorii do praktyki

Część I WPROWADZENIE DO EPIDEMIOLOGII 1
1. Wstęp Andrzej ZIELIŃSKI 3
2. Historia epidemiologii polskiej Józef Piotr KNAP 16
Część II PODSTAWOWE METODY EPIDEMIOLOGII 47
3. Przygotowanie i realizacja badania epidemiologicznego Tomasz ZDROJEWSKI, Adam WYSZOMIRSKI, Roman KONARSKI 49
3.1. Rys historyczny. Nowoczesne badania epidemiologiczne dotyczące czynników ryzyka w USA i w Polsce 49
3.2. Metody doboru próby i realizacja ogólnopolskich badań przekrojowych na przykładzie serii badań NATPOL i WOBASZ 52
3.2.1. Dobór próby 52
3.2.2. Wiązkowanie 54
3.2.3. Losowanie próby II stopnia 54
3.2.4. Losowanie próby III stopnia 55
3.2.5. Efektywność realizacji badania epidemiologicznego 56
3.2.6. Przyczyny odmowy udziału w badaniu 56
3.2.7. Zgodność protokołów badań epidemiologicznych z kryteriami diagnostycznymi w praktyce klinicznej 57
3.3. Etapy dotyczące przygotowania i analiz statystycznych badania epidemiologicznego 59
3.3.1. Przygotowanie protokołu badania 59
3.3.2. Analizy statystyczne 62
4. Populacja i próba Andrzej ZIELIŃSKI 66
4.1. Definicje 66
4.2. Ogólne zasady doboru próby w badaniach epidemiologicznych 70
4.2.1. Podstawowe rodzaje doboru próby w badaniach opisowych 71
4.2.2. Próbkowanie bez doboru losowego 73
4.2.3. Podstawowe źródła błędów w doborze próby 76
4.3. Dobór próby w obserwacyjnych badaniach analitycznych 77
4.4. Badania eksperymentalne (interwencyjne) 82
4.5. Oszacowania liczebności próby 84
5. Źródła danych i pomiar Anna POZNAŃSKA 87
5.1. Wprowadzenie 87
5.2. Dane dotyczące stanu zdrowia 87
5.2.1. Krajowy Rejestr Nowotworów (KRN) 88
5.2.2. Krajowy Rejestr Zachorowań na Gruźlicę 90
5.2.3. Rejestr zakażeń ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV) i zachorowań na zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS) 91
5.2.4. Centralny Rejestr Chorób Zawodowych 92
5.2.5. Polski Rejestr Wrodzonych Wad Rozwojowych 94
5.2.6. Krajowy Rejestr Operacji Kardiochirurgicznych 95
5.2.7. Ogólnopolski Rejestr Ostrych Zespołów Wieńcowych 96
5.2.8. Inne źródła danych 97
5.2.9. Ogólnopolskie Badanie Chorobowości Szpitalnej Ogólnej (OBChSO) 98
5.2.10. Ogólnopolskie Badanie Chorobowości Psychiatrycznej 99
5.2.11. Zdrowie i ochrona zdrowia 100
5.2.12. Dane GUS o urodzeniach 102
5.2.13. Dane GUS o umieralności 103
5.3. Skutki zgłaszane przez pacjenta 104
5.4. Dane o narażeniu 105
5.4.1. Behawioralne czynniki ryzyka 106
5.4.2. Środowiskowe czynniki ryzyka 111
6. Wprowadzenie do pomiaru ankietowego Roman KONARSKI, Piotr POŁOMSKI 114
6.1. Wprowadzenie 114
6.2. Cel pomiaru ankietowego 114
6.3. Rodzaje pozycji testowych 116
6.4. Organizacja badania psychometrycznego 119
6.5. Rzetelność i trafność pomiaru ankietowego 121
6.6. Podstawy skalowania i interpretacji wyników pomiaru 123
7. Testy diagnostyczne Daniel RABCZENKO 127
8. Podstawowe miary epidemiologiczne rozpowszechnienia, przebiegu i ciężkości chorób Magdalena ROSIŃSKA, Daniel RABCZENKO, Bogdan WOJTYNIAK 134
8.1. Wprowadzenie 134
8.2. Definicja badanego zdarzenia 135
8.3. Miary występowania – zapadalność 136
8.4. Miary występowania związane ze zgonami 140
8.4.1. Współczynnik zgonów (umieralności, WU) 140
8.4.2. Współczynnik umieralności proporcjonalnej 142
8.4.3. Współczynnik śmiertelności 143
8.4.4. Stosunek zgonów do przypadków 144
8.4.5. Średnie (przeciętne) dalsze trwanie życia 144
8.4.6. Utracone potencjalne lata życia 146
8.5. Miary występowania – rozpowszechnienie 148
8.6. Standaryzowane miary występowania 151
8.7. Względne miary związku 153
8.7.1. Ryzyko względne 154
8.7.2. Iloraz szans w badaniu kohortowym 155
8.7.3. Iloraz szans w badaniu kliniczno-kohortowym 157
8.7.4. Iloraz szans w badaniu kliniczno-kontrolnym z dopasowaniem 158
8.8. Bezwzględne miary związku 159
8.9. Miary oddziaływania 160
8.10. Miary obciążenia chorobą 162
8.11. Miary wykorzystywane w badaniu czasu przeżycia 165
9. Miary stanu zdrowia i jakości życia ludności Paweł GORYŃSKI, Bogdan WOJTYNIAK 174
9.1. Definicja zdrowia 174
9.2. Samoocena zdrowia 176
9.3. Miary jakości życia ludności 180
9.4. Wskaźniki zdrowia (88) zatwierdzone przez UE do monitorowania zdrowia populacji 181
9.5. Pozytywne i negatywne miary zdrowia populacji 182
9.6. Przeciętne dalsze trwanie życia i lata życia w zdrowiu 183
9.7. Umieralność 185
9.8. Współczynniki zapadalności i chorobowości według przyczyn jako negatywne mierniki zdrowia 194
9.9. Nowe miary zdrowia populacji: „obciążenie chorobami” − DALY i inne pochodne wskaźniki 197
9.10. Statystyka publiczna 200
9.10.1. Definicja i podstawa prawna 200
9.10.2. Dane dotyczące zdrowia populacji gromadzone w ramach statystyki publicznej 200
9.11. Źródła danych na temat zdrowia populacji 202
9.12. Dostęp do danych gromadzonych w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia − przykłady 210
9.13. Dane dotyczące zdrowia populacji uzyskiwane w wyniku badań populacyjnych (GUS − EHIS) i badań epidemiologicznych (WOBASZ, NATPOL) 212
9.14. Międzynarodowe źródła danych na temat zdrowia populacji 214
9.15. Podsumowanie 216
10. Czynniki zakłócające i modyfikacja efektu Daniel RABCZENKO, Bogdan WOJTYNIAK 221
10.1. Wprowadzenie 221
10.2. Czynniki zakłócające 221
10.3. Modyfikacja efektu 226
11. Opis epidemiologiczny Iwona PARADOWSKA-STANKIEWICZ 229
11.1. Definicje, zasada „5W” 229
11.2. Osoba 230
11.2.1. Wiek 231
11.2.2. Płeć 232
11.2.3. Grupy etniczne i rasowe 234
11.2.4. Status społeczno-ekonomiczny 235
11.3. Czas 235
11.4. Miejsce 237
11.5. Podsumowanie 239
Część III BADANIA EPIDEMIOLOGICZNE 241
12. Zasady klasyfikacji badań epidemiologicznych Andrzej ZIELIŃSKI 243
12.1. Wprowadzenie 243
12.2. Badania opisowe 244
12.2.1. Charakterystyka osoby 245
12.2.2. Miejsce 248
12.2.3. Czas 250
12.2.4. Opisy indywidualnych przypadków 251
12.2.5. Badania z indywidualnym przypisaniem badanych zmiennych 252
12.2.6. Opisowe badania populacyjne 253
12.3. Badania analityczne 253
12.3.1. Badania obserwacyjne z zastosowaniem danych indywidualnych 255
12.3.2. Badania eksperymentalne 260
13. Badania rejestrowe Przemysław TRZECIAK, Marek GIERLOTKA, Mariusz GĄSIOR 263
13.1. Typy rejestrów 263
13.2. Projektowanie, prowadzenie, kryteria oceny 266
13.3. Aktualnie prowadzone rejestry kardiologiczne w Polsce 267
13.3.1. Ogólnopolski Rejestr Ostrych Zespołów Wieńcowych (PL-ACS) 268
13.3.2. Narodowa Baza Danych Zawałów Serca (AMI-PL) 271
13.3.3. Ogólnopolski Rejestr Procedur Kardiologii Inwazyjnej (ORPKI) 272
13.3.4. Krajowy Rejestr Operacji Kardiochirurgicznych (KROK) 273
13.3.5. Rejestr POL-TAVI 273
13.3.6. Rejestry pozaszpitalnych zatrzymań krążenia 274
13.3.7. Nowe rejestry 275
13.3.8. Podsumowanie 275
13.4. Współczesne wyzwania (bazy danych, uczenie maszynowe, głębokie nauczanie) 276
14. Epidemiologiczne badania ekologiczne Jan ZEJDA 280
14.1. Definicja epidemiologicznego badania ekologicznego 280
14.2. Typy epidemiologicznych badań ekologicznych 281
14.2.1. Ekologiczne badanie opisowe 283
14.2.2. Ekologiczne badanie analityczne 286
14.2.3. Ekologiczne badanie interwencyjne 291
14.3. Interpretacja wyników badania ekologicznego 292
14.4. Podsumowanie 295
15. Badania przekrojowe Magdalena ROSIŃSKA 297
15.1. Wprowadzenie 297
15.2. Schemat badania przekrojowego 297
15.3. Cykliczne badania przekrojowe 307
15.4. Podsumowanie 309
16. Badania kohortowe Anna POZNAŃSKA 311
17. Badania kliniczno-kontrolne Andrzej ZIELIŃSKI 325
17.1. Wprowadzenie 325
17.2. Podstawowe zasady poprawności badania kliniczno-kontrolnego 328
17.3. Populacja źródłowa dla przypadków i kontroli – baza badania kliniczno-kontrolnego 328
17.4. Zasady projektowania badania kliniczno-kontrolnego 329
17.4.1. Identyfikacja przypadków 329
17.4.2. Dobór przypadków i kontroli 332
17.4.3. Praktyczne źródła pobierania kontroli 334
17.4.4. Względne liczebności przypadków i kontroli 336
17.5. Podstawowe typy badań kliniczno-kontrolnych 336
17.5.1. Tradycyjny typ badania kliniczno-kontrolnego (prevalent cases) 337
17.5.2. Badanie kliniczno-kontrolne oparte na bazie przypadków (case-basecase-cohort) 339
17.5.3. Badanie kliniczno-kontrolne zagnieżdżone w kohorcie (case-control study nested in cohort) 342
17.5.4. Badanie kliniczno-kontrolne przemienne (case-crossover study) 344
17.5.5. Badanie samych przypadków (case only study) 344
18. Randomizowane badania kliniczne Katarzyna SZAMOTULSKA 348
18.1. Dlaczego randomizowane badania kliniczne 348
18.2. Badane interwencje 350
18.2.1. Kryteria włączenia i wyłączenia 350
18.2.2. Plan badania 350
18.2.3. Badane skutki zdrowotne 351
18.2.4. Wielkość próby 351
18.2.5. Typ wnioskowania statystycznego 352
18.2.6. Analiza statystyczna 352
18.2.7. Protokół badania 353
18.3. Historia i współczesność badań 354
18.4. Randomizowane badania kliniczne a medycyna oparta na dowodach 355
18.5. Odstępstwa od schematu 359
19. Interwencyjne badania środowiskowe Joanna MAZUR 362
19.1. Wprowadzenie 362
19.2. Badania terenowe, w tym środowiskowe 364
19.3. Współczesne podejścia do pozaklinicznych badań interwencyjnych 366
19.4. Postęp w metodologii pozaklinicznych badań interwencyjnych 368
20. Zasady przygotowania przeglądów systematycznych i metaanaliz – Małgorzata BAŁA, Magdalena KOPERNY, Joanna ZAJĄC, Wiktoria LEŚNIAK 376
20.1. Przygotowanie przeglądu – protokół 376
20.2. Strategie wyszukiwania 380
20.3. Ocena ryzyka błędu systematycznego w badaniach pierwotnych 387
20.4. Podsumowanie wyników, analiza danych, metaanaliza 391
20.5. Narzędzia poprawiające sposób raportowania metod i wyników w przeglądach systematycznych . 398
20.6. Narzędzia do oceny wiarygodności przeglądów 399
20.7. Organizacja Cochrane oraz Biblioteka Cochrane 400
21. Badanie przyczynowości w epidemiologii Andrzej ZIELIŃSKI 404
21.1. Wprowadzenie 404
21.2. Pojęcie przyczyny 405
21.3. Badania związków przyczynowych 406
21.4. Siła (wielkość efektu) 409
21.5. Spójność (odtwarzalność) 410
21.6. Swoistość (specyficzność) 410
21.7. Następstwo czasowe 411
21.8. Gradient biologiczny (zależność dawka−odpowiedź) 412
21.9. Wiarygodność biologiczna 413
21.10. Spójność z dotychczasowym stanem wiedzy 413
21.11. Eksperyment 414
21.12. Analogia 414
21.13. Podsumowanie 415
Część IV EPIDEMIOLOGIA W PRAKTYCE 417
22. Planowanie programów badań przesiewowych w onkologii Magdalena BIELSKA-LASOTA, Dorota DUDEK-GODEAU 419
22.1. Wprowadzenie 419
22.2. Pierwsze koncepcje w zakresie wczesnego rozpoznawania raka 421
22.2.1. Rak szyjki macicy i początki badań przesiewowych 421
22.2.2. Rak piersi i nadzieje związane z mammografią 423
22.2.3. Rak jelita grubego i diagnostyka w XXI wieku 424
22.3. Badania przesiewowe w polityce światowej 427
22.4. Populacyjne programy skriningowe w zwalczaniu raka w Europie 430
22.5. Planowanie wdrożenia programu skriningowego 432
22.5.1. Przygotowanie do planowania 432
22.5.2. Niektóre aspekty kompleksowego planowania wdrażania programu, jego trwałości i rozwoju 435
22.5.3. Podstawowy standard programów przesiewowych w zaleceniach Komisji Europejskiej dotyczących implementacji i realizacji zorganizowanych programów populacyjnych 436
22.6. Populacyjne programy przesiewowe w Europie w drugiej dekadzie XXI wieku 438
22.7. Trendy epidemiologiczne w dobie skriningów 440
22.7.1. Rak szyjki macicy 440
22.7.2. Rak piersi 441
22.7.3. Rak jelita grubego 442
22.8. Inne czynniki kształtujące trendy epidemiologiczne 444
22.8.1. Wiek i styl życia 444
22.8.2. Rozwój diagnostyki i działania niepożądane 445
22.9. Perspektywy badań populacyjnych programów przesiewowych w onkologii 447
23. Badania jakościowe Dorota CIANCIARA 452
23.1. Wprowadzenie 452
23.2. Badania w dziedzinie zdrowia 452
23.3. Badania epidemiologiczne 454
23.4. Rozwój badań jakościowych 456
23.5. Charakterystyka badań jakościowych 458
23.6. Badania jakościowe w epidemiologii 461
23.7. Metody badań jakościowych 462
23.7.1. Obserwacja 463
23.7.2. Wywiady 463
23.7.3. Analiza treści i obrazów 465
23.7.4. Badania w działaniu 465
23.7.5. Metody badań w dobie COVID-19 466
23.8. Proces badawczy 467
23.9. Zapewnienie jakości 472
23.10. Przeglądy systematyczne i metasynteza 473
23.11. Siła dowodów 474
23.12. Podsumowanie 476
24. Epidemiologiczne podstawy analizy ryzyka Jan Krzysztof LUDWICKI, Kazimiera ĆWIEK-LUDWICKA 480
24.1. Wprowadzenie 480
24.2. Ocena ryzyka 482
24.2.1. Etapy i modele 482
24.2.2. Zagrożenie, narażenie, ryzyko 483
24.2.3. Dane epidemiologiczne w ocenie ryzyka 487
24.2.4. Dane toksykologiczne w ocenie ryzyka 488
24.2.5. Identyfikacja zagrożenia 489
24.2.6. Ocena narażenia 489
24.2.7. Ocena zależności dawka–odpowiedź/narażenie – skutek zdrowotny 491
24.2.8. Charakterystyka ryzyka 495
24.2.9. Niepewność w ocenie ryzyka 497
24.2.10. Cele i scenariusze oceny ryzyka 500
24.3. Zarządzanie ryzykiem 502
24.4. Informowanie o ryzyku 503
25. Ewaluacja interwencji Joanna MAZUR 505
25.1. Wprowadzenie 505
25.2. Uzasadnienie celowości ewaluacji 506
25.2.1. Definicje i rys historyczny 506
25.2.2. Uwarunkowania etyczne, prawne i finansowe ewaluacji 509
25.2.3. Czynniki stymulujące wynikające z rozwoju wiedzy 510
25.2.4. Zdrowie publiczne oparte na dowodach 510
25.3. Ewaluacja w cyklu realizacji programu 511
25.4. Programy skuteczne i nieskuteczne 514
25.5. Doświadczenia Krajowego Programu Interwencyjnego 516
26. Uwarunkowania chorób – społeczne, kulturowe, indywidualne Anita GĘBSKA-KUCZEROWSKA 520
26.1. Wprowadzenie 520
26.2. Modele uwarunkowań stanu zdrowia 521
26.3. Uwarunkowania środowiskowe 522
26.4. Uwarunkowania socjodemograficzne 527
26.5. Podsumowanie 531
27. Medycyna oparta na faktach Wiktoria LEŚNIAK, Magdalena KOPERNY, Dawid STORMAN, Małgorzata BAŁA 535
27.1. Definicja EBM, pytanie kliniczne 535
27.2. Ocena wiarygodności badań 537
27.2.1. Ocena wiarygodności badań pierwotnych 538
27.2.2. Ocena wiarygodności badań wtórnych 542
27.2.3. Inne aspekty oceny jakości badania 544
27.2.4. Wiarygodność badania a raportowanie 545
27.3. Interpretacja wyników badań 545
27.3.1. Miary efektu, istotność statystyczna i kliniczna 545
27.3.2. Analiza w podgrupach 550
27.4. Wytyczne praktyki klinicznej 551
27.5. Źródła wiarygodnej informacji 555
28. Medycyna personalizowana w epidemiologii Ewa AUGUSTYNOWICZ 562
29. Etyczne aspekty praktyki epidemiologicznej 568
29.1. Etyka w epidemiologii Tomasz CHMIELEWSKI 568
29.1.1. Dobra praktyka epidemiologiczna 568
29.1.2. Rola komisji bioetycznych 569
29.1.3. Etyczne zasady badań naukowych 570
29.1.4. Zasady dobrych zachowań badawczych 574
29.1.5. Nieetyczne zachowania w nauce 580
29.1.6. Podsumowanie 580
29.2. Etyczne aspekty uprawiania epidemiologii oraz doradztwa naukowego Andrzej LISIECKI 581
29.2.1. Grupy doradcze 581
29.2.2. Relacje nauki, doradztwa naukowego i polityki 584
29.2.3. Konflikt interesów 584
29.2.4. Konflikt interesów a psychologia 587
30. Podstawowe narzędzia statystyczne i ich interpretacja Daniel RABCZENKO 589
30.1. Wprowadzenie 589
30.2. Wartość p i przedział ufności 590
30.3. Wybór testu statystycznego 592
30.4. Liczebność próby 594
Skorowidz 596

Szczegóły ebooka Epidemiologia. Od teorii do praktyki

Wydawca:

PZWL

Rok wydania:

2021

Typ publikacji:

Ebook

Format:

epub,mobi

ISBN:

978-83-200-6541-1

ISBN wersji papierowej:

978-83-200-6444-5

Wydanie:

1

Redakcja:

Iwona Paradowska-Stankiewicz,Magdalena Rosińska,Bogdan Wojtyniak,Andrzej Zieliński

Liczba Stron:

630

Recenzje ebooka Epidemiologia. Od teorii do praktyki