ebook Europejskie poświadczenie spadkowe Marcin Margoński

Wydawca: Wolters Kluwer

Rok wydania: 2022

Książka zawiera kompleksowe opracowanie instytucji europejskiego poświadczenia spadkowego, która od kilku lat stanowi – obok postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku i aktu poświadczenia dziedziczenia – instrument legitymowania się spadkobierców w polskim obrocie prawnym.

Dokument ten pozwala na szybkie, łatwe i skuteczne załatwienie międzynarodowej sprawy spadkowej i sprawniejsze wykazywanie tytułu prawnego do spadku. W Polsce europejskie poświadczenie spadkowe wydawane jest przez notariuszy oraz sądy spadku. Szczególnie dużo trudności wiąże się z jego wykorzystywaniem jako podstawy wpisów w rejestrach publicznych – księgach wieczystych i rejestrach spółek handlowych.

Autor przedstawia pogłębioną analizę systemową europejskiego poświadczenia spadkowego z uwzględnieniem występujących w praktyce problemów z jego stosowaniem oraz aktualnego orzecznictwa TSUE i sądów innych krajów członkowskich Unii Europejskiej. Poprzedza ją rozdział prawnoporównawczy, w którym przybliżono przyjęte w różnych państwach europejskich rozwiązania w zakresie legitymowania sukcesorów prawa spadkowego.

Publikacja jest przeznaczona przede wszystkim dla notariuszy, referendarzy wieczystoksięgowych, sędziów orzekających w wydziałach cywilnych i urzędników skarbowych. Będzie także przydatnym źródłem wiedzy dla pracowników naukowych zajmujących się międzynarodowym postępowaniem cywilnym i prawem prywatnym międzynarodowym.

Spis treści ebooka Europejskie poświadczenie spadkowe

Wykaz skrótów , str. 15
Wstęp , str. 23
Wprowadzenie , str. 31
CZĘŚĆ I
Instrumenty legitymacyjne funkcjonujące w państwach europejskich i wcześniejsza próba wprowadzenia instrumentu międzynarodowego , str. 39
Uwagi wprowadzające ...................................................................... 41
Rozdział I
Sądowe procedury legitymowania spadkobierców , str. 45
1. Austriackie wprowadzenie spadkobiercy w spadek , str. 45
2. Recepcja rozwiązań austriackich w północnych Włoszech , str. 53
3. Niemieckie poświadczenie dziedziczenia , str. 55
3.1. Uwagi terminologiczne , str. 55
3.2. Podstawy prawne instytucji , str. 56
3.3. Zakres poświadczenia , str. 57
3.3.1. Uwagi wstępne , str. 57
3.3.2. Potwierdzenie statusu spadkobiercy , str. 57
3.3.3. Ograniczenia legitymowanego spadkobiercy , str. 60
3.3.4. Częściowe poświadczenie dziedziczenia , str. 61
3.4. Skutki wydania poświadczenia dziedziczenia , str. 63
3.4.1. Domniemania wynikające z poświadczenia dziedziczenia , str. 63
3.4.2. Ochrona dobrej wiary wynikająca z poświadczenia dziedziczenia , str. 66
3.4.3. Sprzeczność poświadczeń dziedziczenia , str. 73
3.5. Charakter prawny poświadczenia dziedziczenia , str. 73
3.6. Wybrane aspekty proceduralne , str. 75
3.6.1. Organy wydające , str. 75
3.6.2. Wniosek o wydanie poświadczenia , str. 77
3.6.3. Kognicja sądu spadku w postępowaniu o wydanie poświadczenia dziedziczenia , str. 82
3.6.4. Postanowienie stwierdzające istnienie podstaw wydania poświadczenia , str. 84
3.6.5. Skutki oddalenia wniosku o wydanie poświadczenia dziedziczenia , str. 86
3.6.6. Uchylenie wydanego poświadczenia dziedziczenia , str. 87
3.7. Stosunek do innych postępowań sądowych , str. 91
3.8. Alternatywne środki legitymowania spadkobiercy w prawie niemieckim , str. 95
3.8.1. Notarialne rozrządzenie na wypadek śmierci z protokołem otwarcia , str. 96
3.8.2. Testament holograficzny z protokołem otwarcia , str. 100
3.8.3. Postanowienie stwierdzające dziedziczenie fiskusa , str. 102
3.8.4. Ekskurs: pełnomocnictwa niewygasające ze śmiercią mocodawcy , str. 103
3.9. Kwalifikacja poświadczenia dziedziczenia na gruncie rozporządzenia spadkowego , str. 105
4. Recepcja rozwiązań przyjętych w BGB , str. 107
4.1. Alzacja i Lotaryngia , str. 107
4.2. Grecja , str. 108
4.3. Niemiecka Republika Demokratyczna , str. 114
5. Słoweńskie sądowe stwierdzenie nabycia spadku , str. 115
6. Polskie stwierdzenie nabycia spadku lub przedmiotu zapisu windykacyjnego , str. 118
6.1. Stwierdzenie praw do spadku w dekretach z 1946 r. , str. 118
6.2. Stwierdzenie nabycia spadku lub przedmiotu zapisu windykacyjnego , str. 125
6.2.1. Zakres modyfikacji rozwiązań dekretowych z 1946 r. , str. 126
6.2.2. Kompetencja wnioskowa , str. 128
6.2.3. Treść postanowienia , str. 129
6.2.3.1. Sposób nabycia spadku , str. 133
6.2.3.2. Gospodarstwo rolne , str. 135
6.2.3.3. Zapis windykacyjny , str. 137
6.2.4. Skutki wydania postanowienia , str. 140
6.2.4.1. Charakter postanowienia , str. 140
6.2.4.2. Domniemania wynikające z postanowienia , str. 143
6.2.4.3. Wyłączny charakter dowodowy postanowienia , str. 146
6.2.5. Ochrona stabilności stwierdzonej sukcesji spadkowej , str. 152
6.2.6. Ochrona dobrej wiary osób trzecich , str. 158
6.2.7. Kwalifikacja postanowienia na gruncie rozporządzenia spadkowego , str. 163
Rozdział II
Notarialne procedury legitymowania spadkobierców , str. 164
1. Francja , str. 164
2. Włochy , str. 169
3. Hiszpania , str. 172
4. Niderlandy , str. 175
5. Chorwacja , str. 180
6. Czechy , str. 183
7. Słowacja , str. 185
8. Litwa , str. 188
9. Polska , str. 190
9.1. Założenia konstrukcyjne przyjęte w odniesieniu do APD , str. 191
9.2. Rozszerzanie zakresu stosowania instytucji APD przez orzecznictwo i ustawodawcę , str. 196
9.3. Zakres poświadczenia dokonywanego przez wydanie APD , str. 199
9.4. Sądowa kontrola nad poświadczeniem dziedziczenia przez notariusza , str. 200
9.5. Stosunek poświadczenia dziedziczenia do stwierdzenia nabycia spadku , str. 205
9.6. Kwalifikacja APD w obrocie międzynarodowym , str. 207

Rozdział III
Administracyjna procedura odnosząca się do statusu spadkobiercy w prawie bułgarskim , str. 209
Rozdział IV
Hybrydowy model legitymowania spadkobierców &ndash, rozwiązanie szwajcarskie , str. 212
Rozdział V
Instrumenty legitymowania wykonawców testamentu i zarządców spadku w prawie krajowym wybranych państw europejskich , str. 218
1. Legitymowanie wykonawców testamentu w państwach Europy kontynentalnej , str. 218
1.1. Niemcy , str. 219
1.2. Grecja , str. 223
1.3. Austria , str. 224
1.4. Francja , str. 225
1.5. Szwajcaria , str. 225
1.6. Polska , str. 226
1.6.1. Regulacja ustawowa , str. 227
1.6.2. Treść zaświadczenia , str. 228
1.6.3. Kognicja sądów wydających zaświadczenie , str. 229
1.6.4. Krąg uczestników postępowania , str. 232
1.6.5. Wydanie zaświadczenia przez sąd , str. 234
1.6.6. Notarialny tryb wydania zaświadczenia , str. 235
1.6.7. Charakter zaświadczenia , str. 239
1.6.8. Uchylenie lub zmiana zaświadczenia , str. 243
1.6.9. Ochrona osób trzecich , str. 244
2. Legitymowanie wykonawców testamentu i zarządców spadku w systemach zarządu spadku , str. 244
2.1. Anglia i Walia , str. 245
2.2. Szwecja , str. 252
Rozdział VI
Zaświadczenie potwierdzające kompetencje do zarządu majątkiem spadkowym w konwencji haskiej z 2.10.1973 r. o międzynarodowym zarządzaniu spadkami , str. 257
Podsumowanie , str. 263

CZĘŚĆ II
Konstrukcja EPS , str. 267
Rozdział I
Ratio wprowadzenia EPS , str. 269
Rozdział II
System źródeł prawa regulujących EPS , str. 275
1. Kompetencja normotwórcza prawodawcy unijnego , str. 275
2. Katalog źródeł prawnych , str. 276
3. Ocena multicentrycznego i heterogenicznego charakteru regulacji , str. 280
4. Dekompozycja systemu regulacyjnego przez umowy bilateralne z państwami trzecimi , str. 283
5. Systemowe znaczenie efektywności EPS , str. 288
Rozdział III
Funkcja legitymacyjna EPS , str. 291
1. Spadkobierca , str. 295
1.1. Podstawienie powiernicze , str. 300
1.2. Beneficjenci w systemach zarządu spadku jako spadkobiercy , str. 301
1.3. Powołany do dziedziczenia, który spadek odrzucił , str. 303
2. Zapisobierca mający bezpośrednie prawa do spadku , str. 304
3. Wykonawca testamentu , str. 308
4. Zarządca spadku , str. 312
5. Wnioski w zakresie podmiotów legitymowanych EPS , str. 321
Rozdział IV
Przesłanki wydania EPS , str. 326
1. Jurysdykcja organu wydającego , str. 327
2. Wniosek o wydanie EPS , str. 342
3. Potrzeba wykorzystania w innym państwie członkowskim , str. 355
4. Niesporny charakter poświadczanych okoliczności , str. 360
5. Brak niezgodności z orzeczeniem dotyczącym poświadczanego stanu prawnego , str. 369
6. Przeprowadzenie postępowania zgodnie z rozporządzeniem , str. 375
7. Brak wątpliwości organu wydającego co do poświadczanego stanu prawnego , str. 376
Rozdział V
Wybrane problemy dotyczące zakresu poświadczenia , str. 382
1. Terytorialny zakres poświadczenia , str. 382
1.1. Zasada jurysdykcyjnej jednolitości spadku , str. 382
1.2. Ograniczenia terytorialne skutków EPS wynikające z ograniczeń zakresu jurysdykcji organu wydającego , str. 385
1.3. Ograniczenia terytorialne skutków EPS w związku z obowiązywaniem umowy bilateralnej z państwem trzecim , str. 388
1.4. Możliwość terytorialnego ograniczenia skutków poświadczenia na wniosek , str. 390
2. Wybrane aspekty treści poświadczenia , str. 392
2.1. Informacje w zakresie jurysdykcji organu wydającego , str. 392
2.2. Informacje w zakresie statutu spadkowego , str. 395
2.3. Dane identyfikujące beneficjentów , str. 397
2.4. Ustrój majątkowy małżeński w małżeństwie spadkodawcy , str. 400
2.5. Udział w spadku nabyty zgodnie z §, 1371 ust. 1 BGB , str. 402
2.6. Rodzaj przyjęcia lub odrzucenia spadku , str. 406
2.7. Problemy poświadczenia częściowego , str. 407
2.7.1. EPS legitymujące niektórych spadkobierców , str. 409
2.7.2. EPS legitymujące spadkobierców bez uwzględnienia udziałów w spadku , str. 412
2.7.3. Uwzględnianie w EPS składu majątku spadkowego przy legitymowaniu spadkobiercy , str. 413
2.7.3.1. Stanowiska doktryny , str. 415
2.7.3.2. Stanowiska judykatury , str. 420
2.7.3.3. Stanowisko własne , str. 427
2.7.3.4. Pytanie prejudycjalne w sprawie C-354/21,Registrų centras , str. 430
2.8. Ograniczenia, którym podlega legitymowany beneficjent , str. 430
2.9. Uprawnienia wykonawcy testamentu lub zarządcy spadku oraz ograniczenia tych uprawnień , str. 437

Rozdział VI
Wybrane zagadnienia proceduralne związane z wydaniem EPS , str. 439
1. Krąg uczestników postępowania o wydanie EPS , str. 439
2. Zapewnienie możliwości wzięcia udziału w postępowaniu o wydanie EPS , str. 446
3. Przesłuchanie stron i zapewnienia spadkowe , str. 448
4. Kompetencja do uzyskiwania informacji i dokumentów przez organ wydający w innych państwach członkowskich , str. 452
5. Wprowadzenie EPS do obrotu prawnego na gruncie rozporządzenia spadkowego , str. 457
5.1. Formularzowy charakter poświadczenia , str. 457
5.2. Znaczenie postanowienia o wydaniu EPS i notarialnego protokołu wydania EPS , str. 460
5.3. Znaczenie rejestracji EPS , str. 465
5.4. Odpisy EPS , str. 467
5.5. Znaczenie tłumaczenia odpisu EPS , str. 474
6. Procedury odwoławcze w związku z rozpatrzeniem wniosku o wydanie EPS , str. 476
Rozdział VII
Domniemania prawidłowości wynikające z EPS , str. 482
1. Zakres domniemań , str. 485
2. Obalenie domniemań wynikających z EPS , str. 492
Rozdział VIII
EPS jako podstawa wpisów w rejestrach publicznych , str. 497
1. Obowiązek uznawania EPS za samodzielną podstawę wpisu wynikający z art. 69 ust. 5 rozp. spad. , str. 499
1.1. Znaczenie wyłączenia obejmującego prawo rejestrowe , str. 505
1.2. Znaczenie wyłączenia obejmującego prawo rzeczowe , str. 509
2. Kognicja organu rejestrowego w zakresie badania treści EPS , str. 514
3. Obowiązek współdziałania organu wydającegoi organów rejestrowych , str. 519
4. Znaczenie czasowego ograniczenia ważności odpisów EPS w postępowaniu rejestrowym , str. 523

Rozdział IX
Ochrona dobrej wiary wynikająca z EPS , str. 532
1. Zakres merytorycznej regulacji ochrony dobrej wiary , str. 537
2. Źródło ochrony dobrej wiary osoby trzeciej , str. 543
3. Przesłanki ochrony dobrej wiary osoby trzeciej , str. 546
3.1. Ochrona osoby trzeciej świadczącej na rzecz wylegitymowanego EPS , str. 546
3.2. Ochrona osoby trzeciej nabywającej od wylegitymowanego EPS , str. 549
3.3. Dobra wiara osoby trzeciej , str. 553
4. Ochrona dobrej wiary wynikająca z EPS a inne tryby ochrony dobrej wiary , str. 559
Rozdział X
Obowiązek uznawania jednolitych skutków EPS , str. 561
1. Model regulacyjny przyjęty w zakresie obowiązku uznania skutków EPS , str. 562
2. Wymóg ważnego wydania EPS , str. 566
3. Adresaci obowiązku uznawania skutków EPS , str. 568
4. Obowiązek uznawania skutków EPS a autonomia woli , str. 570
5. Wyjątki od obowiązku uznania skutków EPS , str. 573
5.1. Prymat umów międzynarodowych z państwami trzecimi , str. 574
5.2. Obowiązek uznania skutków EPS a krajowy porządek publiczny , str. 577
5.3. Szczególne zasady dziedziczenia (art. 30 rozp. spad.) , str. 578
5.4. Dostosowanie praw rzeczowych (art. 31 rozp. spad.) , str. 579
Rozdział XI
Procedury rektyfikacyjne po wydaniu EPS , str. 583
1. Sprostowanie poświadczenia , str. 583
2. Uchylenie lub zmiana poświadczenia , str. 587
2.1. Nieprawidłowość poświadczenia , str. 588
2.2. Wniosek lub działanie organu wydającego z urzędu , str. 590
2.3. Uchylenie lub zmiana EPS a środki odwoławcze w postępowaniu o wydanie EPS , str. 592
2.4. Uchylenie a zmiana poświadczenia , str. 594
2.5. Rozstrzyganie sporów w sprawie o uchylenie lub zmianę EPS , str. 597
2.6. Zawieszenie skutków poświadczenia , str. 598
3. Sposób wykazania rektyfikacji w obrocie prawnym , str. 603
4. Skutki rektyfikacji , str. 604
5. Środki odwoławcze , str. 608
Rozdział XII
Stosunek EPS do krajowych instrumentów legitymacyjnych , str. 610
1. Swobodny przepływ krajowych instrumentów legitymacyjnych w systemie rozporządzenia spadkowego , str. 613
2. Swobodny przepływ krajowych instrumentów legitymacyjnych w praktyce stosowania rozporządzenia spadkowego przez państwa członkowskie , str. 623
3. Modele stosunku EPS do krajowych instrumentów legitymacyjnych , str. 625
4. Atrakcyjność EPS w zestawieniu z krajowymi instrumentami legitymacyjnymi , str. 626
5. Stosunek EPS do krajowych instrumentów legitymacyjnych na etapie wydania , str. 634
5.1. Wydanie EPS po wcześniejszym skorzystaniu z krajowego instrumentu legitymacyjnego , str. 634
5.2. Równoległe przeprowadzanie procedur o wydanie EPS i krajowego instrumentu legitymacyjnego , str. 637
5.3. Skorzystanie z krajowego instrumentu legitymacyjnego po wydaniu EPS , str. 638
6. Równoległe funkcjonowanie EPS i krajowego instrumentu w obrocie prawnym , str. 640
6.1. Pokrywanie się skutków EPS i instrumentu krajowego , str. 640
6.2. Kolizje skutków EPS i instrumentu krajowego , str. 641
7. Uchylenie lub zmiana EPS a postępowania przewidziane procedurami krajowymi , str. 648
Rozdział XIII
Kolizje różnych EPS , str. 651

Rozdział XIV
Charakter prawny EPS , str. 655
1. Charakter EPS na gruncie rozporządzenia spadkowego , str. 655
2. Charakter EPS na gruncie krajowych porządków prawnych państw trzecich , str. 667
Podsumowanie i wnioski , str. 673
Bibliografia , str. 681