ebook Gra o obszary zdegradowane. Ekonomiczny wymiar polityki rewitalizacji Aleksandra Jadach-Sepioło

Wydawca: Szkoła Główna Handlowa

Rok wydania: 2023

Zróżnicowanie obszarów zdegradowanych i niepowtarzalność strategii ich odnowy sprawiają, że literatura przedmiotu obfituje w szczegółowe analizy przykładów miast, które z sukcesem poradziły sobie z wyzwaniem lub poniosły porażkę. Główne zasady i założenia rewitalizacji z obszernymi odniesieniami do praktyki sformułowano w podręcznikach akademickich zarówno w USA, jak i w krajach europejskich. Zgodnie z kanoniczną dziś definicją P. Robertsa i H. Sykesa rewitalizacja to kompleksowy proces podporządkowany zintegrowanej wizji, który prowadzi do rozwiązania problemów konkretnej przestrzeni w mieście poprzez trwałe zmiany w sferze ekonomicznej, technicznej, społecznej i środowiskowej. Narastające od połowy XIX w. w wielu krajach problemy mieszkaniowe, społeczne, a potem powolny upadek dzielnic przemysłowych oraz miast monokulturowych, wymuszały poszukiwanie rozwiązań. W rezultacie w każdym kraju systemowo podchodzącym do polityki wobec obszarów zdegradowanych wypracowano złożony, wieloaspektowy zestaw narzędzi terytorialnych, których przedmiotem oddziaływania są dzielnice miejskie znajdujące się w niekorzystnej sytuacji. Również aparat sektora publicznego oraz jego partnerów w poszczególnych krajach okazywał się nieprzystosowany do sprostania temu wyzwaniu. W każdym przypadku doprowadziło to do mnożenia się podejmowanych ad hoc i post hoc prób organizowania różnego typu podmiotów
i angażowania ogromnych środków, których efektywność wypadała zazwyczaj niekorzystnie. W efekcie ocena ewolucji zmian w polityce wobec obszarów zdegradowanych oraz instrumentów, które znalazły zastosowanie w rozwiązywaniu problemów tych obszarów, jest – obok licznych studiów przypadku – jednym z głównych tematów literatury naukowej poświęconej rewitalizacji w Europie i na świecie w ostatnich latach. Mimo to nie udało się do tej pory w literaturze przedmiotu w syntetyczny sposób ująć teorii rewitalizacji. Celem monografii jest więc próba wypełnienia tej luki badawczej poprzez zbudowanie ramy teoretycznej do oceny instrumentów polityki rewitalizacyjnej niezależnie od jej bieżącego czy długoterminowego wymiaru oraz krajowych uwarunkowań. Niezbędne do jego realizacji było wyodrębnienie uniwersalnych cech obszarów zdegradowanych (rozdział 1), a następnie – na podstawie różnorodnych podejść krajowych – głównego zestawu założeń o charakterze uniwersalnym (rozdział 2). Początkowym punktem wyjścia dla procesu badawczego, którego niniejsza monografia jest efektem, była – często w publikacjach analizowana w kontekście problemów obszarów zdegradowanych – nieefektywność wykorzystania lokalnych czynników produkcji4. Brak możliwości przezwyciężenia długoterminowego bezrobocia i ubóstwa mieszkańców, niski poziom inwestycji i słaba kondycja lokalnych przedsiębiorstw, porzucone nieruchomości czy odrapane kamienice to tylko kilka z przykładów jej widocznych powszechnie skutków. Wychodząc od analizy przytoczonej literatury, sformułowano następującą hipotezę badawczą:
H1: Uniwersalne cechy obszarów zdegradowanych powodują nieefektywność wykorzystania zlokalizowanych w nich czynników produkcji.
Hipoteza ta rozwija, usankcjonowaną w literaturze przedmiotu, tezę o nieefektywności rynku jako takiego na obszarach zdegradowanych. Aby wyjaśnić proces
degradacji i uwięzienia w niej pewnych obszarów miast, należy sięgnąć głębiej, odwołując się do specyfiki rynków czynników produkcji, które stanowią składowe
mechanizmu rynkowego w tych obszarach.

Spis treści ebooka Gra o obszary zdegradowane. Ekonomiczny wymiar polityki rewitalizacji

WPROWADZENIE

1. KONCEPCJA OBSZAROWEGO STANU KRYZYSOWEGO W TEORII EKONOMII

1.1. Definicja obszarowego stanu kryzysowego
1.2. Wyjaśnienia koncentracji negatywnych zjawisk w przestrzeni miast w teorii ekonomii
1.3. Uwarunkowania powstawania obszarów kryzysowych a powodzenie rewitalizacji w miastach
1.4. Rynek nieruchomości
1.5. Rynek pracy
1.6. Uniwersalne cechy obszarów zdegradowanych

2. EWOLUCJA PODEJŚCIA DO REWITALIZACJI JAKO POLITYKI PUBLICZNEJ

2.1. Metodologia naukowych programów badawczych I. Lakatosa jako rama analizy ewolucji polityki rewitalizacyjnej
2.2. Programy masowych wyburzeń (slum clearance)
2.3. Programy wsparcia odnowy zdegradowanych dzielnic miast (urban renewal)
2.4. Kompleksowa interwencja na obszarach zdegradowanych miast (urban revitalisation)
2.4.1. Kontynuacja programów mieszkaniowych
2.4.2. W kierunku zintegrowanych działań rewitalizacyjnych
2.5. Powiązanie problemów miast z procesem formułowania polityki wobec obszarów zdegradowanych na poziomie krajowym

3. MECHANIZMY ODNOWY OBSZARÓW ZDEGRADOWANYCH

3.1. Relacje i zależności między interesariuszami obszarów kryzysowych
3.2. Typy gier na obszarach zdegradowanych
3.3. Zastosowanie teorii gier do wyjaśnienia zachowań właścicieli nieruchomości na obszarze zdegradowanym oraz w trakcie rewitalizacji
3.3.1. Remont kamienicy na obszarze zdegradowanym – przykład gry przeciwko naturze
3.3.2. Remont kamienicy jako gra nieantagoniczna o sumie niezerowej
3.3.3. Remont kamienicy jako gra o sumie stałej
3.3.4. Remonty kamienic jako gra kooperacyjna
3.3.5. Ochrona mieszkańców przed gentryfikacją jako gra kooperacyjna
3.4. Odnowa obszarów zdegradowanych i jej zakłócenia – przykłady wyjaśnień z zastosowaniem teorii gier
3.4.1. Podejście do opisu studiów przypadku
3.4.2. Studium przypadku Cleveland – przywrócenie miastu centrum
3.4.3. Studium przypadku rehabilitacji dzielnic mieszkaniowych śródmieścia Kingston na Jamajce
3.4.4. Studium przypadku kompleksowej rewitalizacji Kwartału Francuskiego w Tybindze
3.5. Skuteczna odnowa obszarów zdegradowanych – studia przypadku kreowania warunków gry
3.5.1. Wschodnia dzielnica Stockton w Kalifornii – przykład współpracy różnych aktorów przy przekwaterowaniach
3.5.2. Montreal – wieloaspektowa współpraca wszystkich środowisk
3.6. Teoria gier jako ramy analizy decyzji interesariuszy na obszarach zdegradowanych

4. INSTRUMENTY WSPIERANIA REWITALIZACJI OBSZARÓW ZDEGRADOWANYCH

4.1. Typologie instrumentów polityki publicznej
4.2. Założenia typologii instrumentów wspierających rewitalizację obszarów zdegradowanych
4.3. Zachęty jako instrumenty wspierające odnowę obszarów zdegradowanych
4.3.1. Zasadność stosowania zachęt na obszarach zdegradowanych
4.3.2. Ulgi i zwolnienia podatkowe
4.3.3. Granty i instrumenty zwrotne
4.3.4. Inwestycje bezpośrednie i subwencje dla prywatnych inwestorów finansowane opodatkowaniem przyrostowym (tax incremental financing)
4.4. Instrumenty przymusu umożliwiające odnowę obszarów zdegradowanych
4.4.1. Nakaz dostosowania budynków mieszkalnych do standardów prawa budowlanego
4.4.2. Przymusowy wykup albo wywłaszczenie nieruchomości
4.4.3. Przykład innowacyjnego instrumentu planistycznego
4.5. Podsumowanie warunków brzegowych skutecznego stosowania instrumentów polityki publicznej na obszarach rewitalizacji

5. SKUTECZNOŚĆ STOSOWANIA NARZĘDZI WSPIERAJĄCYCH REWITALIZACJĘ W POLSCE

5.1. Instrumenty polityki publicznej na obszarach rewitalizacji w Polsce
5.2. Założenia i skuteczność stosowania zachęt na obszarach rewitalizacji w Polsce – dotacje na remonty i prace konserwatorskie
5.3. Założenia i skuteczność stosowania instrumentów przymusowych na obszarach rewitalizacji w Polsce
5.4. Warunki skutecznego stosowania instrumentów polityki publicznej na obszarach zdegradowanych a polski system rewitalizacji

ZAKOŃCZENIE

BIBLIOGRAFIA

SPIS FOTOGRAFII

SPIS RYSUNKÓW

SPIS TABEL