ebook Immunitet państwa w postępowaniu cywilnym Paweł Grzegorczyk

Wydawca: Wolters Kluwer

Rok wydania: 2010

Książka zwyciężyła w III edycji konkursu na najbardziej przydatną książkę prawniczą w praktyce wymiaru sprawiedliwości, organizowanego przez LexisNexis i "Przegląd Sądowy".

Monografia poświęcona jest immunitetowi państwa jako instytucji międzynarodowego prawa procesowego cywilnego, rozumianemu jako przeszkoda do rozpoznania sprawy przeciwko państwu przed sądem zagranicznym oraz do wszczęcia egzekucji z jego majątku za granicą. Po omówieniu prawnomiędzynarodowej genezy immunitetu państwa oraz źródeł prawa w tej dziedzinie, rozważania skoncentrowane zostały na umiejscowieniu i charakterystyce funkcjonowania tej instytucji w polskim prawie procesowym cywilnym.

Obszerne uwagi poświęcono reżimowi procesowemu immunitetu państwa i jego procesowemu traktowaniu, w tym badaniu immunitetu przez sąd oraz konsekwencjom naruszenia immunitetu państwa po uprawomocnieniu się orzeczenia. Odrębnym przedmiotem opracowania są wybrane problemy procesowe związane z uczestnictwem państwa w postępowaniu cywilnym przed sądem zagranicznym, takie jak: zdolność sądowa i procesowa, reprezentacja, jurysdykcja krajowa, doręczenia i wyrokowanie zaoczne. Praca obejmuje również problematykę immunitetu państwa w europejskim prawie procesowym cywilnym.

Spis treści ebooka Immunitet państwa w postępowaniu cywilnym

Wykaz skrótów 13

Wprowadzenie 23

Rozdział I. Ogólne zagadnienia immunitetów w postępowaniu cywilnym 33
1. Immunitet w poszczególnych dziedzinach prawa 33
2. Immunitet w postępowaniu cywilnym 50
2.1. Zagadnienia terminologiczne 50
2.2. Immunitet sądowy 57
2.3. Immunitet egzekucyjny 65
3. Władza jurysdykcyjna w postępowaniu cywilnym, charakter prawny immunitetu sądowego i egzekucyjnego 69
4. Immunitet sądowy i egzekucyjny a jurysdykcja krajowa 77
4.1. Uwagi wstępne 77
4.2. Stan prawny po wejściu w życie ustawy nowelizującej z 2008 r. 79
4.3. Ocena przyjętego rozwiązania 81
5. Inne immunitety w postępowaniu cywilnym, określenie kierunku dalszych rozważań 91

Rozdział II. Źródła prawa w dziedzinie immunitetu państwa, jego zakres i najnowsze tendencje rozwojowe 93
1. Źródła prawa międzynarodowego w dziedzinie immunitetu państwa 93
1.1. Uwagi wstępne i historyczne 93
1.2. Obowiązujące prawo traktatowe 101
1.2.1. Europejska konwencja o immunitecie państwa (konwencja bazylejska) 101
1.2.1.1. Uwagi wstępne 101
1.2.1.2. Podstawowe założenia 102
1.2.1.3. Charakterystyka postanowień uchylających immunitet 105
1.2.2. Konwencja międzynarodowa o ujednoliceniu niektórych zasad dotyczących immunitetów statków państwowych 109
1.2.3. Inne wielostronne umowy międzynarodowe 110
1.3. Prace nad ujednoliceniem reguł dotyczących immunitetu państwa na szczeblu międzynarodowym w ramach instytucji prywatnych 116
1.3.1. Prace Instytutu Prawa Międzynarodowego (Institut de Droit International) 116
1.3.2. Prace Towarzystwa Prawa Międzynarodowego (International Law Association) 118
1.3.3. Pozostałe inicjatywy prywatne 120
1.4. Ujednolicenie reguł dotyczących immunitetu państwa pod auspicjami organizacji międzynarodowych (prace Komisji Prawa Międzynarodowego ONZ) 121
1.4.1. Uwagi wstępne 121
1.4.2. Ogólna charakterystyka Konwencji NZ o immunitecie jurysdykcyjnym państw i ich majątku 124
1.4.2.1. Struktura i zakres zastosowania konwencji NZ 124
1.4.2.2. Ogólne reguły dotyczące immunitetu państwa 126
1.4.2.3. Przebieg postępowania 130
1.4.2.4. Znaczenie konwencji NZ i jej perspektywy 131
1.5. Immunitet państwa jako norma międzynarodowego prawa zwyczajowego 133
2. Immunitet państwa w prawie krajowym i praktyce państw obcych 136
2.1. Uwagi wstępne 136
2.2. Państwa, w których nie przyjęto wewnętrznych regulacji w dziedzinie immunitetu państwa 136
2.3. Państwa, w których przyjęto odrębne regulacje ustawowe w dziedzinie immunitetu państwa 143
2.4. Pozostałe państwa 154
3. Zakres immunitetu państwa 158
3.1. Uwagi wstępne 158
3.2. Zakres podmiotowy 158
3.3. Immunitet pełny czy ograniczony? 161
4. Immunitet państwa jako ius dispositivum 194
5. Najnowsze tendencje rozwojowe w dziedzinie immunitetu państwa 197
6. Uzasadnienie immunitetu państwa 205

Rozdział III. Podstawa prawna i miejsce immunitetu państwa w polskim prawie procesowym cywilnym 210
1. Uwagi wstępne 210
2. Podstawa prawna immunitetu państwa w polskim prawie procesowym cywilnym 211
2.1. Stan nauki i orzecznictwa 211
2.2. Umowy międzynarodowe jako podstawa prawna immunitetu państwa w prawie polskim 218
2.3. Prawo unijne 224
2.4. Kodeks postępowania cywilnego, państwo obce jako "inna osoba" w rozumieniu art. 1111 § 1 pkt 3 k.p.c. 225
2.5. Odesłanie do międzynarodowego prawa zwyczajowego poza zakresem art. 1111 § 1 pkt 3 k.p.c. 233
3. Reżim procesowy immunitetu państwa 239
3.1. Uwagi prawnoporównawcze 239
3.1.1. Prawo niemieckie 239
3.1.2. Prawo szwajcarskie 242
3.1.2.1. Immunitet państwa jako wyraz braku jurysdykcji sądów szwajcarskich 242
3.1.2.2. Immunitet państwa a problem terytorialnego powiązania sprawy z forum (Binnenbeziehung) 244
3.1.3. Prawo austriackie 246
3.1.4. Prawo państw common law 249
3.1.4.1. Koncepcja jurysdykcji w prawie procesowym państw common law 249
3.1.4.2. Immunitet państwa a doktryny act of state i non-justiciability 255
3.2. Reżim procesowy immunitetu państwa w kodeksie postępowania cywilnego 261
3.2.1. Uwagi wstępne 261
3.2.2. Stosowanie do immunitetu państwa przepisów o immunitecie sądowym i egzekucyjnym 263
4. Immunitet państwa a wzajemność 271
4.1. Uwagi wstępne 271
4.2. Stan nauki i orzecznictwa 273
4.3. Wzajemność w świetle międzynarodowego standardu immunitetu państwa 276
5. Podsumowanie 283

Rozdział IV. Immunitet państwa w świetle przesłanek procesowych postępowania cywilnego 287
1. Uwagi wstępne 287
2. Pojęcie i systematyka przesłanek procesowych 288
3. Immunitet państwa na tle przesłanek procesowych w postępowaniu rozpoznawczym 299
3.1. Uwagi wstępne 299
3.2. Immunitet sądowy jako przesłanka procesowa 299
3.3. Immunitet państwa a problem interesu w uzyskaniu sądowej ochrony prawnej w postępowaniu rozpoznawczym 310
4. Immunitet państwa na tle przesłanek procesowych w postępowaniu egzekucyjnym 317

Rozdział V. Procesowe traktowanie immunitetu państwa 340
1. Uwagi wstępne 340
2. Postępowanie rozpoznawcze 341
2.1. Zasada badania immunitetu państwa z urzędu, doręczenie pozwu obcemu państwu 341
2.2. Kolejność badania immunitetu państwa na tle przesłanek procesowych 353
2.3. Podstawa faktyczna i prawna rozstrzygnięcia w przedmiocie immunitetu państwa 365
2.3.1. Podstawa faktyczna, ciężar dowodu w stanie non liquet 365
2.3.2. Podstawa prawna 377
2.4. Czasowy aspekt badania immunitetu państwa 387
2.5. Rozstrzygnięcie w przedmiocie immunitetu państwa i konsekwencje jego stwierdzenia dla biegu postępowania 397
2.6. Immunitet państwa po uprawomocnieniu się orzeczenia 420
2.6.1. Istota problemu 420
2.6.2. Immunitet sądowy po uprawomocnieniu się orzeczenia w prawie polskim 426
3. Postępowanie egzekucyjne 456
3.1. Zezwolenie na wszczęcie egzekucji przeciwko obcemu państwu? 456
3.2. Immunitet sądowy a immunitet egzekucyjny 461
3.3. Klauzula wykonalności przeciwko obcemu państwu 468
3.4. Immunitet egzekucyjny po złożeniu wniosku o wszczęcie egzekucji 481

Rozdział VI. Przebieg postępowania z udziałem obcego państwa (zagadnienia wybrane) 493
1. Uwagi wstępne 493
2. Zdolność sądowa, procesowa i postulacyjna obcego państwa 494
2.1. Zdolność sądowa 494
2.2. Zdolność procesowa, zagadnienie reprezentacji obcego państwa 507
2.3. Zdolność postulacyjna 515
3. Jurysdykcja krajowa w sprawach przeciwko obcemu państwu 521
3.1. Uwagi wstępne 521
3.2. Problem wymagania "ściślejszego związku" w sprawach przeciwko obcemu państwu 523
3.3. Podstawy jurysdykcji krajowej w sprawach przeciwko obcemu państwu w świetle kodeksu postępowania cywilnego 528
4. Doręczenie obcemu państwu 541
4.1. Państwo pozwane jako państwo wezwane 541
4.2. Doręczenie obcemu państwu w umowach międzynarodowych i w ustawodawstwach obcych 542
4.3. Określenie właściwego adresata i trybu doręczenia w braku regulacji szczególnych 546
5. Terminy procesowe 559
6. Wyrok zaoczny przeciwko obcemu państwu 562
6.1. Uwagi wstępne, wyrok zaoczny przeciwko obcemu państwu w umowach międzynarodowych i w ustawodawstwach obcych 562
6.2. Wyrok zaoczny przeciwko obcemu państwu w kodeksie postępowania cywilnego 565
7. Udział w postępowaniu organów pozasądowych państwa fori celem zapobiegania błędnym rozstrzygnięciom 573

Rozdział VII. Immunitet państwa w europejskim prawie procesowym cywilnym 581
1. Uwagi wstępne 581
2. Stosowanie przepisów europejskiego prawa procesowego cywilnego w sprawach z udziałem państw obcych 583
3. Stosunek pomiędzy przepisami europejskiego prawa procesowego cywilnego ustanawiającymi jurysdykcję krajową państw członkowskich a normami dotyczącymi immunitetu państwa 597
4. Immunitet państwa a uznawanie i wykonywanie zagranicznych orzeczeń 608
4.1. Uznawanie i wykonywanie zagranicznych orzeczeń w europejskim prawie procesowym cywilnym - zagadnienia ogólne 608
4.2. Naruszenie immunitetu państwa jako podstawa odmowy uznania lub stwierdzenia wykonalności zagranicznego orzeczenia 614
4.2.1. Uwagi wstępne 614
4.2.2. Naruszenie immunitetu jurysdykcyjnego jako podstawa odmowy uznania lub stwierdzenia wykonalności zagranicznego orzeczenia w krajowych systemach prawnych 616
4.2.3. Naruszenie immunitetu państwa jako podstawa odmowy uznania lub stwierdzenia wykonalności zagranicznego orzeczenia w europejskim prawie procesowym cywilnym 622

Uwagi końcowe 641

Bibliografia 661