ebook Kategoryzacja kwantytatywna w języku japońskim Jarosław Andrzej Pietrow

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Rok wydania: 2011

W książce Jarosława A. Piętrowa Czytelnicy odnajdą niezwykle szeroko zakrojoną analizę tych spośród procesów gramatykalizacyjnych języka japońskiego, które są związane z kwantytatywnym myśleniem o obiektach rzeczywistości poza-językowej. Zjawisko to, wcześniej opisywane jako zasób tzw. klasyfikatorów przy-liczebnikowych (odzwierciedlających poszczególne klasy rzeczownikowe), zostało tutaj scharakteryzowane w nowy sposób na szerokim tle porównawczym, z uwzględnieniem języka koreańskiego, chińskiego i wietnamskiego obok innych języków naturalnych z różnych obszarów. Autor opiera się na wcześniejszych dokonaniach badaczy japońskich i zagranicznych (m.in. przywołuje także pionierskie badania Bronisława Malinowskiego), ale w sposób na wskroś oryginalny stara się dotrzeć do kulturowego i kognitywno-lingwistycznego podłoża kategoryzacji tego typu. Łączy ją z gramatyczną kategorią rodzaju, ukazując jednocześnie jej charakter całkowicie odmienny od rodzaju indoeuropejskiego, w tym także polskiego. Przebieg i rezultat tak rozumianej gramatykalizacji odzwierciedla bowiem odmienne doświadczenia i inną wiedzę o świecie zewnętrznym i nie jest to przy tym odzwierciedlenie pozbawione wyraźnych rysów uniwersalności i antropocentryzmu. Pożytecznym uzupełnieniem monografii są obszerne aneksy obejmujące wyczerpująco poklasyfikowany zasób enumeratorów współczesnego języka japońskiego.

Spis treści ebooka Kategoryzacja kwantytatywna w języku japońskim

Nota redakcyjna. Łaciński zapis przykładów z języków wschodnioazjatyckich 11

Od autora 17

Część wstępna 23

0.1. Problematyka badawcza książki 23
0.2. Wyjściowy aparat terminologiczny 36
0.3. Źródła teoretyczne oraz leksykograficzna i pozaleksykograficzna baza materiałowa 43

Rozdział I. Językowe odzwierciedlenia kategoryzacji obiektów 47

1.1. Kategoryzacja obiektów jako składnik wiedzy potocznej 47
1.2. Klasyfikacja (systematyka) jako naukowy podział obiektów i zjawisk 65
1.3. Rozbieżność kategoryzacji i klasyfikacji w obrębie słownictwa języków naturalnych 71
1.4. Sposoby kategoryzacji obiektów i ich gramatykalizacja w językach naturalnych 73
1.5. Typologia językowych systemów kategoryzujących obiekty 75
1.6. Kategoryzacja a kwantytatywne myślenie o rzeczach i zjawiskach 77

Rozdział II. Kategoryzacja i jej środki językowe we współczesnej japońszczyźnie 81

2.1 Różne kategoryzacje obiektów w japońskim systemie językowym 81
2.2. Gramatykalizacja rozróżnień kategorialnych w języku japońskim 106
2.3. Kwantytatywne ujmowanie rzeczy i zjawisk w języku japońskim 111
2.4. Klasy rzeczownikowe i ich przyliczebnikowe wykładniki 122

Rozdział III. Kategoryzatory japońskie jako szczególny typ enumeratorów 127

3.1. Enumeratory a kategoryzatory – własności definicyjne i rozróżniające 127
3.2. Semantyczna klasyfikacja kategoryzatorów 136
3.3. Kategoryzatory szczegółowe (K~) 138
3.3.1. Kategoryzatory szczegółowe kształtu (KS) 138
3.3.2. Kategoryzatory szczegółowe funkcji (KF) 147
3.3.3. Kategoryzatory szczegółowe charakterystycznego atrybutu (KP 152
3.3.4. Kategoryzatory szczegółowe metonimiczne (KM) 160
3.3.5. Kategoryzatory szczegółowe przetworzenia (KT) 164
3.3.6. Kategoryzatory szczegółowe gatunku (KA) 167
3.3.7. Kategoryzatory sufiksalne (KD) i problem metajęzykowych odniesień kategoryzatorów 218
3.4. Kategoryzatory generalizujące (G) 221
3.5. Kategoryzatory ułomne składniowo (A) 224
3.6. Problem rzeczowników pospolitych o funkcji kategoryzatorów (N) 224

Rozdział IV. Enumeratory niekategoryzatorowe 229

4.1. Systemowy status enumeratorów niekategoryzatorowych 229
4.2. Enumeratory procesualne (V) 230
4.3. Enumeratory obiektowe 235
4.3.1. Enumeratory ilościowe 236
4.3.1.1. Kolektywizatory (C~) 236
4.3.1.1.1. Kolektywizatory określające liczbę desygnatów (CD) 237
4.3.1.1.2. Kolektywizatory nieokreślające liczby desygnatów (CU) 240
4.3.1.2. Enumeratory metonimiczne (M) 242
4.3.1.3. Jednostki miary (D~) 247
4.3.1.3.1. Jednostki miary ustandaryzowane (DF) 247
4.3.1.3.2. Niestandardowe jednostki miary (DU) 248
4.3.1.3.3. Enumeratory partytywne (DS) 253
4.3.2. Enumeratory punktowe (E~) 259
4.3.2.1. Enumeratory numeryczne (EN) 259
4.3.2.2. Enumeratory porządkowe (EO) 260
4.3.2.3. Enumeratory czasowe (ET) 263
4.3.2.4. Enumeratory stopnia (EP) 265
4.3.2.5. Enumeratory mnożnikowe (EM) 267
4.3.2.6. Enumeratory dystrybutywne (ED) 268

Rozdział V. Morfologia liczebników, kategoryzatorów oraz połączeń liczebnikowoi zaimkowo-kategoryzatorowych 271

5.1. Dwusystemowość morfologiczna. Liczebniki rodzime i sinojapońskie. Potencjalny i szczątkowy charakter systemu ksenojapońskiego 271
5.2. Morfologiczne reguły łączliwości liczebników i kategoryzatorów 283
5.3. Upodobnienia i zmiany fonetyczne 289

Rozdział VI. Składnia liczebników i zaimków kategoryzatorowych 297

6.1. Usytuowanie składniowe liczebników kategoryzatorowych w zdaniu japońskim 297
6.2. Typ I – pozycja okolicznikowa 300
6.3. Typ II – pozycja przydawkowa 305
6.4. Typ III – pozycja podmiotowa 309
6.5. Typ IV – składniowe pozycje zaimków kategoryzatorowych 310
6.5.1. Kategoryzatorowe zaimki pytajne 311
6.5.2. Kategoryzatorowe zaimki nieokreślone 315
6.5.3. Kategoryzatorowe zaimki generalizujące 316
6.6. Typ V – kategoryzatorowe liczebniki porządkowe 317
6.7. Użycie anaforyczne liczebnika kategoryzatorowego 320
6.8. Kategoryzatorowy liczebnik porządkowy w użyciu anaforycznym 320
6.9. Inne schematy składniowe zawierające liczebniki kategoryzatorowe 321

Rozdział VII. Miejsce japońskiego systemu kwantytatywno-generycznego w typologii języków naturalnych 323

7.1. Kwantytatywne wyróżnianie klas rzeczownikowych w języku japońskim i w innych językach wschodnioazjatyckich 323
7.2. Porównanie z językiem chińskim 329
7.3. Porównanie z językiem koreańskim 339
7.4. Porównanie z językiem wietnamskim 346

Zakończenie. Osobliwości kategoryzacji kwantytatywnej w języku japońskim 355

8.1. Semantyczna polikategorialność rzeczowników japońskich 355
8.2. Hierarchizacja klas rzeczownikowych w perspektywie semiotycznej i jej antropologiczno-kulturowe podłoże 367
8.3. Kwantytatywno-kategoryzacyjna erudycja językowa i jej odzwierciedlenie w indywidualnej kompetencji użytkowników języka 370
8.4. Tendencje rozwojowe japońskiego systemu kategoryzatorowego 381

Aneks I. Lista enumeratorów języka japońskiego 387

Aneks II. Lista ustandaryzowanych jednostek miary w języku japońskim 419

Wykorzystana literatura 425