ebook Kryzys nauk europejskich a transcendentalna fenomenologia Edmund Husserl

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania: 2024

Kryzys nauk europejskich a transcendentalna fenomenologia to ostatnie duże dzieło Husserla, które może być traktowane jako rodzaj „ostatniego słowa” filozofa. Sposób, w jaki Husserl prezentuje w nim swoją filozoficzną wizję, różni się nieco do tego, co możemy znaleźć w jego wcześniejszych pracach. Znajdujemy tu chociażby dużo większą świadomość faktu, iż transcendentalna fenomenologia Husserla integralnie przynależy do tradycji filozoficznej zwanej idealizmem niemieckim, zaś sposób wykładu, który stosuje, odbiega miejscami od suchego stylu jego wcześniejszych książek – Husserl posługuje się tu metaforami i grami słownymi charakterystycznymi raczej dla pism Heideggera. Jeśli chodzi o filozoficzną zawartość książki, to Husserl zaczyna od próby wyjaśnienia konstytucji naukowego obrazu świata, charakterystycznego dla „nowoczesnego europejskiego człowieczeństwa”, dochodzi zaś ostatecznie do skomplikowanych analiz genezy i wewnętrznej logiki zwrotu transcendentalnego, w szczególności zaś właściwego charakteru i roli redukcji fenomenologicznej. Centralną rolę w tych analizach pełni pojęcie świata życia codziennego (Lebenswelt), które stało się niezwykle inspirujące dla prądów fenomenologicznych rozwijanych po drugiej wojnie światowej.

Spis treści ebooka Kryzys nauk europejskich a transcendentalna fenomenologia

Wstęp XIII

Wprowadzenie tłumacza XLI

I. KRYZYS NAUK JAKO WYRAZ RADYKALNEGO KRYZYSU ŻYCIOWEGO EUROPEJSKIEGO CZŁOWIECZEŃSTWA 1

§ 1 Czy w obliczu ciągłych sukcesów nauk mamy rzeczywiście do czynienia z ich kryzysem? 3

§ 2 Pozytywistyczna redukcja idei nauki do czystej nauki o faktach. „Kryzys” nauki jako utrata jej znaczenia dla życia 5

§ 3 Ufundowanie autonomii człowieczeństwa europejskiego na nowej koncepcji idei filozofii w renesansie 7

§ 4 Porażka początkowo udanej nowej nauki i niewyjaśniony motyw tej porażki 11

§ 5 Ideał uniwersalnej filozofii i proces jego wewnętrznego rozkładu 13

§ 6 Historia filozofii nowożytnej jako walka o sens człowieka 17

§ 7 Plan badań tej pracy 20

II. WYJAŚNIENIE ŹRÓDŁA NOWOŻYTNEGO PRZECIWSTAWIENIA FIZYKALISTYCZNEGO OBIEKTYWIZMU I TRANSCENDENTALNEGO SUBIEKTYWIZMU 23

§ 8 Źródło nowej idei uniwersalności nauki w przekształceniu matematyki 25

§ 9 Galileusza matematyzacja przyrody 28
a) „Czysta geometria” 29
b) Podstawowa myśl Galileuszowej fizyki: przyroda jako uniwersum matematyczne 34
c) Problem matematyzowalności „wypełnień” 40
d) Motywacja Galileuszowej koncepcji przyrody 44
e) Charakter wykazywania fundamentalnej hipotezy nauk przyrodniczych 49
f) Problem sensu „formuł” nauk przyrodniczych 51
g) Opróżnienie z sensu matematycznej nauki przyrodniczej poprzez „stechnicyzowanie”. 54
h) Świat życia codziennego (Lebenswelt) jako zapomniany fundament sensu nauk przyrodniczych 57
i) Fatalne w skutkach nieporozumienia jako następstwa niejasności co do sensu matematyzacji 63
k) Fundamentalne znaczenie problemu źródła matematycznej nauki przyrodniczej 66
l) Metodyczna charakterystyka naszej wykładni 67

§ 10 Źródło dualizmu w panującej wzorcowości nauk przyrodniczych. Racjonalność świata „more geometrico” 70

§ 11 Dualizm jako powód nieuchwytności problemów rozumu, jako założenie specjalizacji nauk, jako podstawa naturalistycznej psychologii 72

§ 12 Całościowa charakterystyka nowożytnego fizykalistycznego racjonalizmu 76

§ 13 Pierwsze trudności fizykalistycznego naturalizmu w psychologii: nieuchwytność wytwórczej (leistender) subiektywności 79

§ 14 Wstępna charakterystyka obiektywizmu i transcendentalizmu. Walka tych dwu idei jako sens nowożytnej historii ducha 81

§ 15 Refleksja na temat metody naszego sposobu historycznych rozważań 83

§ 16 Kartezjusz jako praustanawiający zarówno nowożytnej idei obiektywistycznego racjonalizmu, jak i rozsadzającego ją transcendentalnego motywu 87

§ 17 Wycofanie się Kartezjusza do „ego cogito”. Wykładnia sensu kartezjańskiej epoché 89

§ 18 Autodezinterpretacja Kartezjusza: psychologistyczne zafałszowanie czystego ego uzyskanego dzięki epoché 94

§ 19 Priorytetowe zainteresowanie Kartezjusza obiektywizmem jako powód jego autodezinterpretacji 97

§ 20 „Intencjonalność” u Kartezjusza 99

§ 21 Kartezjusz jako punkt wyjścia dla obu linii rozwojowych: racjonalizmu oraz empiryzmu 100

§ 22 Naturalistyczno-teoriopoznawcza psychologia Locke’a 101

§ 23 Berkeley. Psychologia Davida Hume’a jako fikcjonalistyczna teoria poznania: „bankructwo” filozofii i nauki 104

§ 24 Autentyczny filozoficzny motyw zachwiania obiektywizmu ukryty w niedorzeczności Hume’owskiego sceptycyzmu 107

§ 25 „Transcendentalny” motyw w racjonalizmie: Koncepcja filozofii transcendentalnej Kanta 110

§ 26 Wstępne omówienie prowadzącego nas pojęcia tego, co „transcendentalne” 118

§ 27 Filozofia Kanta i jego następców w perspektywie naszego przewodniego pojęcia tego, co „transcendentalne”. Zadanie postawy krytycznej 120

III. WYJAŚNIENIE PROBLEMU TRANSCENDENTALNEGO ORAZ ODNIESIONA DO TEGO FUNKCJA PSYCHOLOGII 123

A. Droga do fenomenologii transcendentalnej poprzez pytanie o dany z góry świat życia codziennego 125

§ 28 Niewypowiedziane „założenie” Kanta: obowiązujący jako oczywisty otaczający świat życia codziennego 125

§ 29 Świat życia codziennego da się odsłonić jako królestwo subiektywnych fenomenów, które pozostają „anonimowe” 135

§ 30 Brak metody naocznie-wykazującej jako powód mitycznych konstrukcji Kanta 138

§ 31 Kant i niewystarczalność ówczesnej psychologii. Nieprzejrzystość odróżnienia pomiędzy transcendentalną subiektywnością a duszą 141

§ 32 Możliwość ukrytej prawdy w filozofii transcendentalnej Kanta: problem „nowego wymiaru”. Antagonizm pomiędzy „życiem powierzchniowym” a „życiem głębokim” 144

§ 33 Problem „świata życia codziennego” jako problem częściowy w ogólnym problemie obiektywnej nauki 148

§ 34 Ekspozycja problemu nauki o świecie życia codziennego 151
a) Różnica pomiędzy nauką obiektywną a nauką w ogóle 151
b) Użycie subiektywno-relatywnych doświadczeń dla nauk obiektywnych oraz nauka o nich 153
c) Czy to, co subiektywno-relatywne, jest przedmiotem psychologii? 154
d) Świat życia codziennego jako uniwersum zasadniczej możliwości unaocznienia – „obiektywnie-prawdziwy” świat jako zasadniczo nienaoczna, „logiczna” podbudowa 155
e) Obiektywne nauki jako twory subiektywne pewnej szczególnej teoretyczno-logicznej praktyki, należącej jako taka do pełnej konkretności świata życia codziennego 157
f) Problem świata życia codziennego nie jako problem lokalny, lecz raczej jako uniwersalny problem filozoficzny 160

§ 35 Analityka transcendentalnej epoché. Pierwszy [krok]: epoché od obiektywnej nauki 165

§ 36 W jaki sposób po przeprowadzeniu epoché, która wyłącza nauki obiektywne, świat życia codziennego może stać się tematem nauki? Zasadnicze odróżnienie pomiędzy obiektywno-logicznym apriori oraz apriori świata życia codziennego 168

§ 37 Formalnie najogólniejsze struktury świata życia codziennego: rzecz i świat z jednej strony, z drugiej świadomość rzeczy 173

§ 38 Dwa możliwe zasadnicze sposoby tematyzowania świata życia codziennego: naiwnie-naturalne nastawienie wprost oraz idea konsekwentnie refleksyjnego nastawienia na [owo] jak subiektywnego sposobu dania świata życia codziennego oraz jego obiektów 175

§ 39 Swoistość transcendentalnej epoché jako totalnej przemiany naturalnego nastawienia życiowego 181

§ 40 Trudności [dotyczące] autentycznego sensu dokonania totalnej epoché. Pokusa, aby dezinterpretować ją jako dokonujące się krok po kroku powstrzymanie się od wszelkich pojedynczych obowiązywań 182

§ 41 Autentyczna transcendentalna epoché umożliwia „transcendentalną redukcję” – odkrycie i zbadanie transcendentalnej korelacji świata i świadomości świata 185

§ 42 Zadanie konkretnego szkicu dróg faktycznego przeprowadzenia redukcji transcendentalnej 187

§ 43 Charakterystyka nowej drogi do redukcji w odróżnieniu od „drogi kartezjańskiej” 189

§ 44 Świat życia codziennego jako temat teoretycznego zainteresowania, które określone jest przez uniwersalną epoché w stosunku do rzeczywistości rzeczy świata życia codziennego 191

§ 45 Początki konkretnej interpretacji danych naoczności zmysłowej wziętej czysto jako taka 193

§ 46 Uniwersalne apriori korelacji 196

§ 47 Wskazanie na dalsze kierunki badań: subiektywne fenomeny podstawowe kinestezy, zmian obowiązywania, świadomości horyzontalnej oraz uwspólnotowienia doświadczenia 199

§ 48 Wszelki byt, każdego sensu i każdego regionu, jako indeks pewnego subiektywnego systemu korelatywnego 204

§ 49 Prowizoryczne pojęcie konstytucji transcendentalnej jako „źródłowego tworzenia sensu”. Ograniczony do przykładów charakter dokonanych dotychczas analiz. Wskazanie na dalsze horyzonty naszej wykładni 207

§ 50 Pierwsze uporządkowanie wszystkich problemów roboczych pod hasłem: ego – cogito – cogitatum 211

§ 51 Zadanie „ontologii świata życia codziennego” 214

§ 52 Pojawienie się paradoksalnych niezrozumiałości. Konieczność nowego radykalnego namysłu 217

§ 53 Paradoks subiektywności ludzkiej: bycie podmiotem dla świata, a zarazem bycie obiektem w świecie 223

§ 54 Rozwiązania paradoksu 228
a) My, jako ludzie, i my, jako ostatecznie funkcjonująco-dokonujące podmioty 228
b) Ja jako pra-ja (Ur-Ich) konstytuuję mój horyzont transcendentalnych innych jako współ-podmiotów w [ramach] transcendentalnej intersubiektywności konstytuującej świat 230

§ 55 Zasadnicza korekta naszego pierwszego dokonania epoché poprzez jej redukcję do absolutnie jedynego, ostatecznie funkcjonującego ego 234

B. Droga do fenomenologicznej filozofii transcendentalnej wychodząca od psychologii 239

§ 56 Charakterystyka rozwoju filozoficznego po Kancie z punktu widzenia walki pomiędzy fizykalistycznym obiektywizmem oraz pojawiającym się wciąż na nowo „motywem transcendentalnym” 239

§ 57 Fatalne w skutkach rozdzielenie filozofii transcendentalnej i psychologii 247

§ 58 Związek i różnica pomiędzy psychologią a filozofią transcendentalną. Psychologia jako pole decyzji 255

§ 59 Analiza przestawienia z nastawienia psychologicznego w transcendentalne. Psychologia „przed” i „po” fenomenologicznej redukcji. (Problem „wpływania”) 261

§ 60 Powód porażki psychologii: założenia dualistyczne oraz fizykalistyczne 264

§ 61 Psychologia w napięciu pomiędzy (obiektywistyczno-filozoficzną) ideą nauki a postępowaniem empirystycznym: niemożliwość pogodzenia obu tych kierunków badań psychologicznych (psychofizycznych oraz „Psychologii na podstawie doświadczenia wewnętrznego”) 267

§ 62 Wstępne omówienie niedorzeczności zasadniczego zrównania dusz i ciał jako realności: wskazanie na zasadniczą różnicę czasowości, przyczynowości, indywiduacji w przypadku rzeczy przyrody oraz duszy 269

§ 63 Problematyczność pojęcia „doświadczenia zewnętrznego” i „wewnętrznego”. Dlaczego doświadczenie cielesnych rzeczy świata życia codziennego, jako doświadczenie czegoś „czysto subiektywnego”, nie należy dotąd do tematu psychologii? 274

§ 64 Kartezjański dualizm jako powód tego paralelizmu. – W schemacie [dzielącym] nauki [na] opisowe i wyjaśniające uprawniony jest tylko [jego] najogólniejszy formalny [aspekt] 276

§ 65 Sprawdzian uprawnienia empirycznie ugruntowanego dualizmu poprzez wżycie się w faktyczne postępowanie psychologa i fizjologa 281

§ 66 Świat wspólnego doświadczenia, jego regionalna typika i możliwe w niej uniwersalne abstrakcje: „przyroda” jako korelat uniwersalnej abstrakcji, problem „abstrakcji uzupełniającej” 284

§ 67 Dualizm ugruntowanych w doświadczeniu abstrakcji. Historyczny wpływ podejścia empirystycznego (od Hobbesa do Wundta). Krytyka empiryzmu danych 288

§ 68 Zadanie czystej wykładni świadomości jako takiej: uniwersalna problematyka intencjonalności. (Brentana próba reformy psychologii) 292

§ 69 Psychologiczna metoda podstawowa „fenomenologiczno-psychologicznej redukcji”. (Pierwsza charakterystyka: 1. intencjonalne odniesienie oraz epoché, 2. Poziomy psychologii opisowej, 3. ustanowienie „niezainteresowanego obserwatora”) 295

§ 70 Trudności „psychologicznej abstrakcji”. (Paradoks „przedmiotu intencjonalnego”, intencjonalny pra-fenomen „sensu”) 302

§ 71 Niebezpieczeństwo dezinterpretacji „uniwersalności” fenomenologiczno-psychologicznej epoché. Rozstrzygające znaczenie prawidłowego zrozumienia 306

§ 72 Stosunek transcendentalnej psychologii do transcendentalnej fenomenologii jako autentyczny dostęp do czystego samopoznania. Ostateczne usunięcie obiektywistycznego ideału w nauce o duszy 322

§ 73 [Słowo końcowe:] Filozofia jako autorefleksja człowieczeństwa, samourzeczywistnienie rozumu 332

Indeks nazwisk 341