ebook Leki i laktacja. Kompendium farmaceuty Magdalena Stolarczyk

Wydawca: PZWL

Rok wydania: 2024

Książka została przygotowana przez wieloletniego praktyka i doświadczoną farmaceutkę dr n. farm. Magdalenę Stolarczyk, która dzieli się swoją wiedzą. Monografia ma na celu obalić krążące w społeczeństwie przekonanie, że kobieta karmiąca piersią nie może stosować leków, a jeżeli musi, to powinna odstawić dziecko od piersi. Większość leków – o ile jest to konieczne – może być stosowana w okresie laktacji w odpowiednich dawkach oraz z zachowaniem środków bezpieczeństwa, oczywiście po konsultacji z lekarzem lub farmaceutą. Publikację opracowano na podstawie aktualnej wiedzy i doniesień ze świata nauki. Dotyczy istotnych problemów, przed którymi stają farmaceuci w pracy z kobietą karmiącą. Jej jasna, zwięzła i czytelna formuła dokładnie omawia bezpieczeństwo stosowania wybranych substancji leczniczych w okresie laktacji, porusza kwestię farmakokinetyki leków oraz opisuje najważniejsze, z punktu widzenia farmaceuty kwestie dotyczące laktacji, które są niezbędne w opiece nad pacjentką karmiąca piersią i jej dzieckiem.

Książka jest skierowana do farmaceutów oraz innych specjalistów, którzy w swojej pracy stykają się z kobietami karmiącymi piersią i chcą lub muszą zlecić im farmakoterapię.

Spis treści ebooka Leki i laktacja. Kompendium farmaceuty

Wstęp 1

1. Laktacja 3
1.1. Fizjologia laktacji 3
1.1.1. Gruczoł piersiowy 3
1.1.2. Rozwój gruczołu piersiowego 4
1.1.3. Laktogeneza – etapy produkcji pokarmu 5
1.1.4. Mechanizmy laktacji 6
1.2. Technika karmienia piersią 6
1.2.1. Przystawianie dziecka do piersi 7
1.2.2. Pozycje do karmienia piersią 7
1.2.3. Wskaźniki skutecznego karmienia piersią 8
1.3. Pokarm kobiecy 11
1.3.1. Skład pokarmu kobiecego 11
1.3.2. Rodzaje pokarmu kobiecego 18
1.4. Znaczenie karmienia piersią 20
1.4.1. Znaczenie karmienia piersią dla dziecka 20
1.4.2. Znaczenie karmienia piersią dla kobiety 23
1.4.3. Znaczenie karmienia piersią dla społeczeństwa 24
1.5. Przeciwwskazania do karmienia piersią 25
1.6. Rekomendacje i wytyczne dotyczące karmienia piersią 27
1.7. Statystyki dotyczące karmienia piersią 31
1.8. Rola farmaceuty w opiece nad kobietą karmiącą piersią 32
1.9. Podsumowanie 33

2. Leki i karmienie piersią – bezpieczeństwo stosowania leków w okresie laktacji 37
2.1. Wpływ leków/substancji leczniczych na zdrowie kobiety 38
2.2. Wpływ leków/substancji leczniczych na proces laktacji 39
2.2.1. Substancje hamujące proces laktacji 39
2.2.2. Substancje pobudzające proces laktacji 40
2.3. Przenikanie substancji leczniczych do pokarmu kobiecego 40
2.3.1. Teoria kompartmentów 41
2.3.2. Przenikanie substancji leczniczych 42
2.3.3. Czynniki wpływające na stopień przenikania substancji do pokarmu kobiecego 42
2.3.4. Parametry określające stopień przenikania substancji do pokarmu kobiecego 46
2.3.4.1. Iloraz mleko/osocze (M/O) 47
2.3.4.2. Względna dawka dla dziecka (RID) 47
2.4. Wpływ leków/substancji leczniczych na zdrowie dziecka 50
2.5. Podsumowanie 51

3. Leki i karmienie piersią – źródła informacji i klasyfikacje 55
3.1. Klasyfikacja FDA 55
3.2. Charakterystyki produktów leczniczych 57
3.3. Klasyfikacja Prof. Hale’a – Kategorie Ryzyka Laktacyjnego 58
3.4. Klasyfikacja Prof. Briggsa 63
3.5. Klasyfikacja e‑lactancia.org 65
3.6. LactMed 68
3.7. Światowa Organizacja Zdrowia 69
3.8. Inne źródła wiedzy 70
3.9. Podsumowanie 71

4. Leki i karmienie piersią – rekomendowanie leków kobiecie w okresie laktacji 75
4.1. Zasady stosowania leków w okresie laktacji 75
4.2. Indywidualna ocena bezpieczeństwa stosowania leków w okresie laktacji 78

5. Leki i karmienie piersią – bezpieczeństwo stosowania wybranych substancji leczniczych w okresie laktacji 83
5.1. Wybrane leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe oraz ich bezpieczeństwo stosowania w okresie laktacji 83
5.1.1. Paracetamol 94
5.1.2. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) 95
5.1.2.1. Ibuprofen 96
5.1.2.2. Kwas acetylosalicylowy 97
5.1.2.3. Diklofenak 99
5.1.2.4. Ketoprofen 102
5.1.2.5. Deksketoprofen 103
5.1.2.6. Propyfenazon 104
5.1.2.7. Naproksen 104
5.1.2.8. Nimesulid 105
5.1.2.9. Piroksykam 106
5.1.2.10. Meloksykam 107
5.1.2.11. Aceklofenak 107
5.1.2.12. Indometacyna 108
5.1.2.13. Kwas tolfenamowy 109
5.1.2.14. Kwas mefenamowy 109
5.1.2.15. Celekoksyb 110
5.1.2.16. Etorykoksyb 110
5.1.3. Metamizol 111
5.1.4. Opioidy 113
5.1.4.1. Buprenorfina 113
5.1.4.2. Fentanyl 121
5.1.4.3. Kodeina 122
5.1.4.4. Morfina 123
5.1.4.5. Oksykodon 124
5.1.4.6. Remifentanyl 126
5.1.4.7. Tramadol 127
5.2. Wybrane leki stosowane w przypadku infekcji oraz ich bezpieczeństwo stosowania w okresie laktacji 128
5.3. Wybrane leki stosowane w przypadku bólu gardła oraz ich bezpieczeństwo stosowania w okresie laktacji 129
5.3.1.1. Ambazon 129
5.3.1.2. Benzokaina 129
5.3.1.3. Benzydamina 134
5.3.1.4. Chlorchinaldol 134
5.3.1.5. Chlorek benzalkoniowy 134
5.3.1.6. Chlorek cetylopirydyniowy 135
5.3.1.7. Chlorheksydyna 135
5.3.1.8. Diklofenak 136
5.3.1.9. Flurbiprofen 136
5.3.1.10. Heksylorezorcynol 137
5.3.1.11. Lidokaina 137
5.3.1.12. Salicylan choliny 139
5.4. Wybrane leki stosowane w przypadku kaszlu infekcyjnego oraz ich bezpieczeństwo stosowania w okresie laktacji 139
5.4.1.1. Butamirat 140
5.4.1.2. Dekstrometorfan 140
5.4.1.3. Lewodropropizyna 146
5.4.1.4. Kodeina 147
5.4.1.5. Acetylocysteina 147
5.4.1.6. Ambroksol 148
5.4.1.7. Bromheksyna 149
5.4.1.8. Erdosteina 150
5.4.1.9. Karbocysteina 150
5.5. Wybrane leki stosowane w przypadku kataru infekcyjnego oraz ich bezpieczeństwo stosowania w okresie laktacji 151
5.5.1.1. Bromek ipratropium 151
5.5.1.2. Chlorfenamina 159
5.5.1.3. Fenylefryna 160
5.5.1.4. Ksylometazolina 161
5.5.1.5. Nafazolina 162
5.5.1.6. Oksymetazolina 162
5.5.1.7. Pseudoefedryna 163
5.5.1.8. Triprolidyna 164
5.6. Wybrane leki przeciwbakteryjne oraz ich bezpieczeństwo stosowania w okresie laktacji 164
5.6.1. Penicyliny 166
5.6.1.1. Amoksycylina 166
5.6.1.2. Amoksycylina z kwasem klawulanowym 173
5.6.1.3. Ampicylina 175
5.6.1.4. Benzylopenicylina 176
5.6.1.5. Fenoksymetylopenicylina 177
5.6.1.6. Kloksacylina 177
5.6.1.7. Piperacylina z tazobaktamem 178
5.6.2. Cefalosporyny 179
5.6.2.1. Cefadroksyl 179
5.6.2.2. Cefaklor 184
5.6.2.3. Cefazolina 185
5.6.2.4. Cefiksym 186
5.6.2.5. Cefotaksym 187
5.6.2.6. Cefuroksym 188
5.6.2.7. Inne cefalosporyny 189
5.6.3. Makrolidy 189
5.6.3.1. Azytromycyna 189
5.6.3.2. Erytromycyna 197
5.6.3.3. Fidaksomycyna 198
5.6.3.4. Klarytromycyna 199
5.6.3.5. Roksytromycyna 200
5.6.3.6. Spiramycyna 201
5.6.4. Tetracykliny 201
5.6.4.1. Doksycyklina 204
5.6.4.2. Limekacyna 205
5.6.4.3. Oksytetracyklina 206
5.6.4.4. Tetracyklina 206
5.6.5. Linkozamidy 207
5.6.5.1. Klindamycyna 209
5.6.5.2. Linkomycyna 210
5.6.6. Fluorochinolony 211
5.6.6.1. Cyprofloksacyna 211
5.6.6.2. Lewofloksacyna 216
5.6.6.3. Moksyfloksacyna 217
5.6.6.4. Norfloksacyna 218
5.6.6.5. Ofloksacyna 218
5.6.7. Aminoglikozydy 220
5.6.7.1. Amikacyna 220
5.6.7.2. Gentamycyna 224
5.6.7.3. Neomycyna 226
5.6.7.4. Tobramycyna 227
5.6.8. Karbapenemy 227
5.6.8.1. Ertapenem 231
5.6.8.2. Imipenem z cylastatyną 231
5.6.8.3. Meropenem 232
5.6.9. Sulfonamidy 233
5.6.9.1. Kotrimoksazol 233
5.6.9.2. Sulfacetamid 237
5.6.9.3. Sulfatiazol 237
5.6.10. Inne leki przeciwbakteryjne 238
5.6.10.1. Bacytracyna 238
5.6.10.2. Chloramfenikol 239
5.6.10.3. Dalbawancyna 239
5.6.10.4. Dekwalina 241
5.6.10.5. Etambutol 242
5.6.10.6. Fosfomycyna 244
5.6.10.7. Furazydyna 245
5.6.10.8. Gramicydyna 247
5.6.10.9. Izoniazyd 247
5.6.10.10. Kwas fusydowy 249
5.6.10.11. Linezolid 250
5.6.10.12. Metronidazol 252
5.6.10.13. Mupirocyna 254
5.6.10.14. Nifuratel 255
5.6.10.15. Nifuroksazyd 255
5.6.10.16. Pirazynamid 255
5.6.10.17. Ryfampicyna 257
5.6.10.18. Teikoplanina 259
5.6.10.19. Wankomycyna 259
5.7. Wybrane leki przeciwwirusowe oraz ich bezpieczeństwo stosowania w okresie laktacji 261
5.7.1.1. Acyklowir 261
5.7.1.2. Gancyklowir 262
5.7.1.3. Oseltamiwir 264
5.7.1.4. Pranobeks inozyny 266
5.7.1.5. Walacyklowir 268
5.8. Wybrane leki przeciwgrzybicze oraz ich bezpieczeństwo stosowania w okresie laktacji 269
5.8.1.1. Amfoterycyna B 269
5.8.1.2. Butokonazol 269
5.8.1.3. Flukonazol 270
5.8.1.4. Itrakonazol 273
5.8.1.5. Ketokonazol 273
5.8.1.6. Klotrimazol 273
5.8.1.7. Mikonazol 276
5.8.1.8. Natamycyna 277
5.8.1.9. Nystatyna 277
5.8.1.10. Worykonazol 278
5.9. Wybrane leki przeciwpasożytnicze oraz ich bezpieczeństwo stosowania w okresie laktacji 279
5.9.1.1. Albendazol 280
5.9.1.2. Mebendazol 285
5.9.1.3. Metronidazol 286
5.9.1.4. Pyrantel 286
5.9.1.5. Tynidazol 287
5.10. Wybrane leki przeciwalergiczne oraz ich bezpieczeństwo stosowania w okresie laktacji 288
5.10.1. Leki przeciwhistaminowe I generacji 288
5.10.1.1. Antazolina 288
5.10.1.2. Chlorfenamina 289
5.10.1.3. Cyproheptadyna 289
5.10.1.4. Difenhydramina 290
5.10.1.5. Dimetynden 291
5.10.1.6. Hydroksyzyna 293
5.10.1.7. Ketotifen 293
5.10.1.8. Klemastyna 295
5.10.1.9. Prometazyna 297
5.10.1.10. Triprolidyna 299
5.10.2. Leki przeciwhistaminowe II generacji 300
5.10.2.1. Azelastyna 300
5.10.2.2. Bilastyna 301
5.10.2.3. Cetyryzyna 302
5.10.2.4. Loratadyna 303
5.10.2.5. Olopatadyna 305
5.10.2.6. Rupatadyna 306
5.10.3. Leki przeciwhistaminowe III generacji 306
5.10.3.1. Desloratadyna 306
5.10.3.2. Feksofenadyna 307
5.10.3.3. Lewocetyryzyna 309
5.10.4. Kromony 312
5.10.4.1. Kromoglikan sodu 312
5.10.5. Glikokortykosteroidy stosowane do nosa 312
5.10.5.1. Beklometazon 312
5.10.5.2. Budezonid 313
5.10.5.3. Flutykazon 314
5.10.5.4. Mometazon 315
5.10.6. Glikokortykosteroidy stosowane miejscowo na skórę 316
5.10.6.1. Alklometazon 317
5.10.6.2. Betametazon 318
5.10.6.3. Deksametazon 319
5.10.6.4. Dezonid 319
5.10.6.5. Flumetazon 320
5.10.6.6. Fluocynolon 320
5.10.6.7. Flutykazon 320
5.10.6.8. Hydrokortyzon 321
5.10.6.9. Klobetazol 322
5.10.6.10. Metyloprednizolon 323
5.10.6.11. Mometazon 324
5.10.6.12. Prednizolon 324
5.10.7. Leki obkurczające naczynia krwionośne 325
5.10.7.1. Fenylefryna 325
5.10.7.2. Ksylometazolina 325
5.10.7.3. Nafazolina 325
5.10.7.4. Oksymetazolina 325
5.10.7.5. Tetryzolina 326
5.11. Wybrane leki stosowane w przypadku migreny oraz ich bezpieczeństwo stosowania w okresie laktacji 326
5.11.1. Leki przeciwbólowe 326
5.11.2. Tryptany 327
5.11.2.1. Almotryptan 327
5.11.2.2. Eletryptan 328
5.11.2.3. Sumatryptan 330
5.11.2.4. Zolmitryptan 332
5.11.3. Leki przeciwwymiotne 333
5.12. Wybrane leki stosowane w przypadku nudności i wymiotów oraz ich bezpieczeństwo stosowania w okresie laktacji 333
5.12.1.1. Dimenhydramina 333
5.12.1.2. Metoklopramid 335
5.12.1.3. Ondansetron 336
5.13. Wybrane leki stosowane w przypadku wzdęć oraz ich bezpieczeństwo stosowania w okresie laktacji 337
5.13.1.1. Dimetykon 337
5.13.1.2. Symetykon 338
5.14. Wybrane leki stosowane w przypadku zgagi, choroby refluksowej przełyku, choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, niestrawności oraz ich bezpieczeństwo stosowania w okresie laktacji 339
5.14.1. Substancje zobojętniające kwas solny 339
5.14.2. Inhibitory pompy protonowej 340
5.14.2.1. Dekslanzoprazol 340
5.14.2.2. Esomeprazol 342
5.14.2.3. Lanzoprazol 344
5.14.2.4. Omeprazol 345
5.14.2.5. Pantoprazol 346
5.14.3. Antagoniści receptora H2 347
5.14.3.1. Famotydyna 347
5.15. Wybrane leki przeczyszczające oraz ich bezpieczeństwo stosowania w okresie laktacji 351
5.15.1.1. Bisakodyl 351
5.15.1.2. Dokuzynian sodu 351
5.15.1.3. Laktuloza 353
5.15.1.4. Makrogole 354
5.15.1.5. Pikosiarczan sodu 354
5.16. Wybrane leki stosowane w przypadku biegunki oraz ich bezpieczeństwo stosowania w okresie laktacji 355
5.16.1.1. Diosmektyt 355
5.16.1.2. Loperamid 356
5.16.1.3. Nifuroksazyd 357
5.16.1.4. Racekadotryl 357
5.17. Wybrane leki rozkurczowe oraz ich bezpieczeństwo stosowania w okresie laktacji 358
5.17.1.1. Trimebutyna 358
5.17.1.2. Drotaweryna 359
5.17.1.3. Mebeweryna 360
5.18. Wybrane leki stosowane w chorobach tarczycy oraz ich bezpieczeństwo stosowania w okresie laktacji 360
5.18.1.1. Lewotyroksyna 360
5.18.1.2. Tiamazol 362
5.18.1.3. Propylotiouracyl 365

Skorowidz 377