ebook Łódź poprzez wieki

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Rok wydania: 2023

Historia miast przeżywa obecnie rozkwit, o czym świadczą liczne tomy przedstawiające dzieje światowych aglomeracji i mniejszych ośrodków miejskich. Rozmaite aspekty życia miejskiego przybliżane są w naukowych monografiach, esejach, a także w historiach literackich, kryminalnych czy kulinarnych. Poszukiwanie lokalnych tożsamości stanowi przeciwwagę dla procesów kulturowej unifikacji i globalizacji – jest odkrywaniem swoistego miejskiego genius loci. Odnosi się to także do Łodzi, mającej od sześciu wieków prawa miejskie, a od dwóch – status jednego z najważniejszych ośrodków miejskich w Polsce. Pomimo istnienia ogromnej liczby publikacji o mieście nad Łódką, odczuwalny jest brak nowego syntetycznego opracowania jego pełnej historii. Oddawana w ręce Czytelników wielotomowa publikacja, będąca efektem prac licznego zespołu autorskiego, ma na celu zaradzić temu niedostatkowi.

Drugi tom publikacji poświęcony jest dziejom Łodzi w latach 1820–1914, a więc czasom, kiedy niewielkie rolnicze miasteczko przekształciło się w wielki przemysłowy ośrodek miejski. Można w nim odnaleźć także informacje o przeszłości podłódzkich wsi, obecnie dzielnic miasta, w których wówczas zamieszkiwały dziesiątki tysięcy ludzi. Historia Łodzi przemysłowej cieszyła się od lat największym zainteresowaniem badaczy, dlatego Autorzy stanęli przed trudnym za-daniem innego, nowatorskiego jej ujęcia. Porządkują zatem dotychczasowe ustalenia, ale również odkrywają przed Czytelnikiem nowe fakty. Narracja podporządkowana jest przede wszystkim przybliżeniu wieloaspektowego życia kształtującej się nowoczesnej społeczności miasta. Tekst główny uzupełniają kapsuły zawierające fragmenty wartościowych źródeł, biogramy i ciekawostki oraz ilustracje. To książka Łodzi, która stała się „ziemią obiecaną”.

Spis treści ebooka Łódź poprzez wieki

Wstęp (Jarosław Kita) 7
Część I. Rozwój Łodzi przemysłowej w latach zaborów 15
Początki (1820–1831) (Krzysztof P. Woźniak) 17
Okres powolnego rozwoju (1831–1864) (Jarosław Kita) 41
Okres gwałtownego rozkwitu (1865–1897) (Wiesław Puś) 81
Czas przełomu (1897–1914) (Kamil Śmiechowski) 123
Miasto pracy 128
„Sierota bez ojca i matki…” 134
Miasto rewolucji 143
Walki bratobójcze i lokaut 149
Rozkwit życia społecznego. Bilans rewolucji 154
Przed Wielką Wojną 158
Część II. Łodzianie 163
Narodowości i wyznania 165
Niemcy i ewangelicy (Krzysztof P. Woźniak) 165
Żydzi (Wiesław Puś) 186
Rosjanie i prawosławni (Violetta Wiernicka) 211
Katolicyzm i jego wyznawcy (Ewelina M. Kostrzewska) 225
Narodziny nowoczesnej społeczności 251
Fabrykanci i kupcy (Wiesław Puś) 251
Inteligencja (Marzena Iwańska) 274
Drobnomieszczaństwo (Krzysztof P. Woźniak) 290
Robotnicy (Grażyna E. Karpińska, Marta Sikorska) 302
Łodzianki (Marta Sikorska) 325
Część III. Przestrzeń miejska 339
Rozwój przestrzenny miasta. Urbanistyka Łodzi 1820–1914 (Krzysztof Stefański) 341
Wytyczenie osad przemysłowych: Nowe Miasto i Łódka 341
Nowa Dzielnica i przemiany przestrzenne w latach 1830–1870 348
Okres „Ziemi obiecanej” 355
Łódzkie nekropolie (Krzysztof Stefański, Irmina Gadowska) 367
Rodzina miast, czyli w stronę aglomeracji łódzkiej (Kamil Śmiechowski) 375
Architektura Łodzi 1820–1914 (Daria Rutkowska-Siuda) 391
Architektura przemysłowa 391
Typ łódzkiej rezydencji 398
Budowle mieszkalne 408
Budowle użyteczności publicznej 429
Świątynie i domy modlitwy 442
Architektoniczna różnorodność Łodzi około 1900 roku. Czy style historyczne miały znaczenie? (Piotr Gryglewski) 453
Część IV. Życie łodzian w mieście przemysłowym 469
Szkolnictwo i edukacja (Marta Sikorska) 471
Szkolnictwo elementarne 474
Szkolnictwo elementarne prywatne 477
Szkoły rzemieślniczo-niedzielne 478
Szkoły fabryczne 479
Szkolnictwo ewangelickie 480
Szkolnictwo żydowskie 482
Szkolnictwo średnie 483
Szkolnictwo zawodowe 485
Szkolnictwo żeńskie 486
Opieka zdrowotna i dobroczynność (Joanna Sosnowska) 495
Kultura elit i kultura masowa w mieście przemysłowym (Kamil Śmiechowski) 523
Środowiska artystyczne 533
Środowisko artystów łódzkich (Irmina Gadowska) 533
Polska scena teatralna (Grzegorz Markiewicz) 545
Życie muzyczne (Grzegorz Markiewicz) 557
Literatura piękna i prasa 565
Literatura piękna (Karolina Kołodziej) 565
Prasa i publicystyka (Kamil Śmiechowski) 575
Sport i rekreacja (Anna Śmiechowicz) 589
Folklor miasta i obyczaje jego mieszkańców
(Grażyna E. Karpińska, Katarzyna Orszulak-Dudkowska) 607
Zabawy i rozrywki 607
Obyczaje i folklor w środowisku robotniczym 613
Język łodzian w wieku XIX (Elżbieta Umińska-Tytoń) 625
Pieczęcie i herb Łodzi. Część 2: Do początku XX wieku (Marek Adamczewski) 637
Aneks. Spis burmistrzów i prezydentów Łodzi 1820–1914 655
Wykaz skrótów 657
Bibliografia 659
Dawne ulice i place Łodzi 689
Wykaz rycin 695
Wykaz kapsuł 711
Wykaz tabel 715
Indeks nazw osobowych 717
Indeks nazw miejscowych 737