ebook Materialne określenie przestępstwa Ewa Plebanek

Wydawca: Wolters Kluwer

Rok wydania: 2009

Stan prawny na 1.07.2009 r.W monografii dokonano próby nakreślenia współczesnej definicji materialnego określenia przestępstwa w demokratycznym państwie prawnym. Przedstawiono argumenty, mające przekonać Czytelnika, że materialne określenie przestępstwa nie jest reliktem socjalistycznego prawa karnego.

W publikacji przeprowadzono analizę pojęcia "społecznej szkodliwości" na dwóch płaszczyznach, tj. stanowienia i stosowania prawa. Zajęto stanowisko w wielu sporach wyrosłych na gruncie praktycznych zagadnień związanych z oceną stopnia społecznej szkodliwości danej kategorii zachowań albo konkretnego czynu, m.in. relacji pomiędzy oceną stopnia społecznej szkodliwości a oceną moralną, społecznej treści kontratypów, materialnej treści i modelu struktury wykroczeń i przewinień dyscyplinarnych, definicji i stosowania "wypadku mniejszej wagi", relacji między pojęciami "stopnia społecznej szkodliwości czynu" i "karygodności" w ramach czynów realizujących znamiona tego samego typu oraz różnych typów czynów zabronionych, katalogu okoliczności mających wpływ na ocenę stopnia społecznej szkodliwości czynu i relacji pomiędzy faktorami wyznaczającymi ów stopień.

Spis treści ebooka Materialne określenie przestępstwa

Wykaz skrótów 13
Słowo wstępne 15
Wprowadzenie 25
1. Podstawowe pojęcia związane z materialnym ujęciem przestępstwa w polskich ustawach karnych 25 2. Geneza wprowadzenia materialnego ujęcia przestępstwa do ustawodawstwa karnego PRL 29 3. Zmiany wprowadzone w materialnym określeniu przestępstwa w Konstytucji RP i kodeksie karnym 36
CZĘŚĆ I W poszukiwaniu definicji społecznej treści przestępstwa
Pojęcie społecznej szkodliwości a definicja przestępstwa 45
Wstęp 47
Rozdział I Społeczna szkodliwość (społeczne niebezpieczeństwo) jako termin opisowy 49
1. Próby dekodowania definicji materialnej treści przestępstwa z semantycznego znaczenia w języku potocznym pojęć "społecznej szkodliwości" i "społecznego niebezpieczeństwa" 49 2. Krytyka przedstawionych koncepcji 53 3. Społeczne niebezpieczeństwo jako obiektywnie istniejące zjawisko społeczne (niezależne od oceny prawodawcy). Próby dekodowania definicji materialnej treści przestępstwa przez poszukiwanie cech zjawisk społecznie szkodliwych (niebezpiecznych) w języku socjologii 55 4. Krytyka przedstawionej koncepcji 62 5. Materialna a formalna definicja przestępstwa - zasada analogii 67
Rozdział II Społeczna szkodliwość (społeczne niebezpieczeństwo) jako termin oceniający 72
1. Uwagi wstępne 72 2. Społeczna szkodliwość (społeczne niebezpieczeństwo) . jako ocena zrelatywizowana instrumentalnie 74 3. Społeczna szkodliwość (społeczne niebezpieczeństwa) jako ocena zrelatywizowana systemowo w oparciu o pozaprawny system aksjologiczny. Prawo karne a moralność 75 3.1. Zagadnienia wstępne 75 3.2. Koncepcja tzw. neutralności moralnej prawa 79 3.3. Próba relatywizacji systemowej 88 4. Pojęcie społecznej szkodliwości - stanowisko własne 94 4.1. Uwagi wprowadzające 94 4.2. Dobro prawne jako podstawa definicji pojęcia "społecznej szkodliwości" 98 4.3. Koncepcja norm sprzężonych a zasady państwa prawnego i społeczna treść przestępstwa 102 4.4. Konstytucja RP a materialne ujęcie definicji przestępstwa 103 4.5. Artykuł 31 ust. 3 Konstytucji RP a materialne ujęcie przestępstwa 107 4.6. Ocena stopnia społecznej szkodliwości na płaszczyźnie stanowienia prawa - pytanie o kwantyfikatory 114 4.7. Pojęcie karygodności na płaszczyźnie stanowienia prawa 116
Rozdział III Materialne ujęcie definicji przestępstwa w okresie zmiany ustroju. Ułomności: chlubić się czy przezwyciężać? 119
1. Uwagi wstępne 119 2. Zmiana systemu aksjologicznego a ocena stopnia społecznej szkodliwości 122 3. Zmiana stosunków społecznych a ocena stopnia społecznej szkodliwości 129 4. Zmiana systemu aksjologicznego i zasada lex poenali retro non agit a materialne ujęcie przestępstwa 131 5. Upływ czasu a materialne ujęcie przestępstwa 133
Rozdział IV O dwóch znaczeniach społecznej szkodliwości - z problematyki pogranicza płaszczyzny stanowienia i stosowania prawa 136
1. Artykuł 1 § 1 oraz § 2 k.k. a art. 1 § 1 d.k.k. 136 2. Przedstawienie problemów teoretycznych towarzyszących nieostremu oddzieleniu płaszczyzny stanowienia i stosowania prawa w kontekście oceny stopnia społecznego niebezpieczeństwa przed wejściem w życie kodeksu karnego z 1997 r. 140 2.1. "Czy zbrodnię można uznać za bagatelkę?" Koncepcja W. Woltera dotycząca zastosowania i wzajemnych związków art. 26 i 27 d.k.k. 140 2.2. Wypadek mniejszej wagi a materialne ujęcie przestępstwa 146 2.3. Prywatnoskargowy tryb ścigania a materialne ujęcie przestępstwa 151 2.4. Przestępstwo a wykroczenie: kryterium deliminacji a materialne ujęcie przestępstwa 155 2.4.1. Społeczna treść przestępstwa i wykroczenia: różnica ilościowa czy jakościowa? 155 2.4.2. Czy karygodność to element struktury jedynie czynu przestępnego? Model struktury i społeczna treść wykroczenia, przewinienia dyscyplinarnego i deliktu administracyjnego 163 2.4.3. Społeczna treść tzw. typów przepołowionych 168 3. Materialne określenie przestępstwa na płaszczyźnie generalno-abstrakcyjnej: uwagi końcowe 172
CZĘŚĆ II Karygodność jako element struktury przestępstwa 175
Wstęp 177
Rozdział I Społeczna treść czynów prawnokarnie irrelewantnych, okoliczności wyłączających bezprawność i czynów o znikomym stopniu szkodliwości społecznej 185
1. Uwagi wstępne 185 2. Przedstawienie poglądów doktryny i ich krytyka 186 3. Stanowisko stworzone w oparciu o przyjętą w opracowaniu strukturę przestępstwa 203 3.1. Wprowadzenie 203 3.2. Społeczna treść zachowań "formalnie bezprawnych - realizujących pozornie znamiona typu" 207 3.3. Rodzaj i stopień naruszonych reguł ostrożności (reguł postępowania z dobrem) jako jeden z faktorów wpływających na ocenę stopnia społecznej szkodliwości czynu (art. 115 § 2 k.k.) 210 3.4. Społeczna treść zachowań podjętych w warunkach "ryzyka dnia codziennego" 214 3.5. Społeczna treść okoliczności wyłączających bezprawność 222 3.6. Społeczna treść kontratypów pozaustawowych 225 3.7. Charakter i społeczna treść czynów zabronionych o znikomym stopniu społecznej szkodliwości 228 3.8. Społeczna treść przestępstw niesprowadzających zagrożenia dla dobra prawnego 229 3.8.1 Wprowadzenie 229 3.8.2. Społeczna treść przestępstw abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo 230 3.8.3. Społeczna treść postaci stadialnych przestępstwa: usiłowanie nieudolne i bezwzględnie nieudolne 233
Rozdział II Materialne ujęcie przestępstwa a zagadnienie winy: czysta normatywna teoria winy i praktyczne konsekwencje jej przyjęcia dla problematyki społecznej treści przestępstwa 236
1. Uwagi wstępne 236 2. Obiektywistyczne, kompleksowe oraz całościowe ujęcie faktorów wyznaczających stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu 240 3. "Kwadrat świadomości i woli" i inne problemy związane z brakiem oddzielenia pojęć społecznej szkodliwości i winy a kompleksowe ujęcie faktorów wyznaczających stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu 244 4. Praktyczne konsekwencje ujęcia płaszczyzny winy jako elementu następującego po stwierdzeniu wystąpienia cechy karygodności czynu zabronionego 247 5. Wina a stopień społecznej szkodliwości czynu na przykładzie art. 94 i 66 § 1 k.k. 249
Rozdział III Faktory wyznaczające stopień społecznej szkodliwości czynu 252
1. Próby odnalezienia obiektywnych mierników ilościowych stopnia społecznej szkodliwości czynu 252 2. Relacje między faktorami społecznej szkodliwości czynu. Zależność między elementem przedmiotowym a podmiotowym w aspekcie ich stopniowania 254 3. Recydywa a stopień społecznej szkodliwości czynu 256 4. Nagminność a stopień społecznej szkodliwości czynu 257 5. Upływ czasu a stopień społecznej szkodliwości czynu 258 6. Chuligański charakter występku a stopień społecznej szkodliwości czynu 259 7. Konstytucja RP i kodeks karny z 1997 r. a ocena stopnia społecznej szkodliwości czynu 261 7.1.Wprowadzenie 261 7.2. Katalog artykułu 115 § 2 k.k.: de lege lata i de lege ferenda 263 7.3. Katalog okoliczności z art. 115 § 2 k.k. - charakter otwarty czy zamknięty? Relacje między pojęciami "stopnia społecznej szkodliwości czynu" i "karygodności": w ramach czynów realizujących znamiona tego samego typu oraz różnych typów czynów zabronionych 270
Rozdział IV Uwagi dotyczące wpływu rozpracowania teoretycznego instytucji na praktykę wymiaru sprawiedliwości 276
Podsumowanie 288
Orzecznictwo 297
Bibliografia 307