ebook Między światami. Tłumacz ustny oraz komunikacja międzykulturowa w literaturze odkrycia i konkwisty Ameryki Marzena Chrobak

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Rok wydania: 2012

Odkrycie, podbój i kolonizacja Ameryki przez kilka narodów europejskich stanowiły spotkanie mikro- i makroświatów, konfrontację technologii, intelektów i mentalności, przygodę militarną, poznawczą, komunikacyjną. Podczas pierwszych kontaktów między Europejczykami a Indianami „ręce im za język służyły”, szybko jednak wykształciła się grupa pośredników językowych typu naturalnego, którym predyspozycje i doświadczenie zastępowały szkolenie translatorskie. Zwerbowani siłą lub perswazją, pracowali w trudnych warunkach fizycznych i psychicznych, w stałym kontakcie z przemocą oraz w zagrożeniu życia. Autorka wydobywa ich z cienia i próbuje odtworzyć konkretne sytuacje przekładowe, w których uczestniczyli. Opisy ich fascynujących losów zawierają luki, które przez następne stulecia będą uzupełniać poeci, dramaturdzy, powieściopisarze. Historię tłumaczy odkrycia i podboju Ameryki poprzedza historia tłumaczy działających w Basenie Morza Śródziemnego od czasów starożytnych.

Między światami jest pierwszym całościowym opracowaniem historii przekładu słowa żywego w Nowym Świecie, analizą i syntezą doświadczeń komunikacyjnych odkrywców i zdobywców wszystkich nacji europejskich, które pod koniec XV oraz w XVI wieku wysłały swoje statki na zachód, za „Morze Ocean”. Opatrzona plastycznymi cytatami z materiałów źródłowych (dzienników pokładowych Kolumba i załogantów Drake’a, listów Cortesa i opowieści jego żołnierzy, świadectw zwycięzców i zwyciężonych, francuskich relacji z Kanady i Brazylii) oraz z literatury pięknej (od Lopego de Vegi przez peruwiański teatr ludowy po XX-wieczne farsy meksykańskie, od XVI-wiecznych eposów po powieść fantasy), praca imponuje rozległą erudycją, trafnością analiz i sztuką translatorską.

Marzena Chrobak jest adiunktem w Instytucie Filologii Romańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego, literaturoznawcą, przekładoznawcą, tłumaczem literatury pięknej

Spis treści ebooka Między światami. Tłumacz ustny oraz komunikacja międzykulturowa w literaturze odkrycia i konkwisty Ameryki

Wstęp 7

Część I. Tłumacze ustni i komunikacja międzykulturowa w Basenie Morza Śródziemnego od czasów najdawniejszych do końca wieków średnich 15

1. Pierwsze cywilizacje 17
2. Tłumacze antyku i Fortuna 23
3. Wieki średnie 31
3.1. Ogólna panorama językowa 31
3.2. Rycerze i tłumacze 34
3.3. Naród tłumaczy 36
3.4. Miłość do pieniądza jest poliglotą 44
3.5. Tłumacze Słowa Bożego 46
3.6. Tłumacze pielgrzymów 51
3.7. Poza ekumenę. Tłumacze portugalskich odkrywców 56

Część II. Postać tłumacza ustnego i komunikacja międzykulturowa podczas odkrycia i konkwisty Ameryki według tekstów źródłowych 59

Prolog. Pięćset lat wcześniej 61

1. Tłumacze Admirała 64
2. Tłumacze zdobywców 71
2.1. Karaiby, Wenezuela, Nowa Grenada. Porwane języki 71
2.2. Malinche, czyli dziesięć dział z brązu 76
2.2.1 Konkwista Meksyku 76
2.2.2 Rozmowa, która zmieniła losy świata 83
2.2.3 Malinche w relacjach zwycięzców 91
2.2.4 Malinche w relacjach zwyciężonych 95
2.2.5 Malinche w malowanych księgach 97
2.3. Tłumacze z Tawantinsuyu 111
2.4. Na rubieżach nowego imperium 120
3. Tłumacze odkrywców 130
3.1. Portugalczycy na Ziemi Krzyża i Papug 130
3.2. Francja nowa, antarktyczna i septentrionalna 135
3.2.1 Za dwadzieścia księżyców 135
3.2.2 Bracia znad rzeki Canada 138
3.2.3 Tłumacze normandzcy z Ziemi Brezylowej 147
3.2.4 Floryda. Wśród heretyków i morderców 170
3.3. W służbie Jej Królewskiej Mości 179
3.3.1 Na krańcach świata 179
3.3.2 Tłumacze sir Waltera Raleigha 190

Część III. Postać tłumacza ustnego i motyw komunikacji podczas odkrycia i konkwisty Ameryki według literatury pięknej europejskiej i hispanoamerykańskiej w wiekach XVI–XXI

1. W strofach Złotego Wieku. Eposy i sztuki teatralne 199
2. Malinche, czyli porządkowanie pamięci w dramacie meksykańskim 220
3. Nowa powieść historyczna 241
3.1. Malinche i inni 242
3.2. Spojrzenie z oddali. Powieść francuska 252

Podsumowanie 263

Bibliografia 271

Spis ilustracji 289