ebook Na rozstajnych drogach. Mazowsze a Małopolska w latach 1138-1313 Agnieszka Teterycz-Puzio

Wydawca: Uniwersytet Pomorski w Słupsku

Rok wydania: 2012

Niniejsza praca jest kontynuacją moich dotychczasowych badań poświęconych podziałom administracyjnym Małopolski i Mazowsza, polityce książąt i księżnych mazowieckich i małopolskich czy pozycji możnowładztwa (np. w świetle dokumentów i używanych pieczęci). Zagadnienia podziałów administracyjnych, elity władzy, kompetencji urzędników małopolskich były przeze mnie poruszane w pracy Geneza województwa sandomierskiego. Terytorium i miejsce w strukturze państwa polskiego w średniowieczu, zatem tutaj szerzej zajmuję się problemami związanymi z Mazowszem, nawiązując do analogicznych zagadnień w odniesieniu do Małopolski. W badaniach zaprezentowanych w pracy chciałam zwrócić uwagę na aspekty, które pozwoliłyby zgłębić i przybliżyć procesy i wydarzenia decydujące o losach Mazowsza w późnym średniowieczu i w epoce nowożytnej. (Fragment Wstępu)

Spis treści ebooka Na rozstajnych drogach. Mazowsze a Małopolska w latach 1138-1313

Wstęp 5

1. Zakres i struktura pracy 6
2. Problematyka rozprawy w świetle dorobku historiografii 9

Rozdział I. Geograficzne i osadnicze aspekty rozwoju Mazowsza i Małopolski w X-XIII wieku 16
1. Warunki geograficzne (ukształtowanie terenu, gleby, sieć rzeczna, klimat, lasy) a rozwój osadnictwa na Mazowszu i w Małopolsce 16
2. Terminy „Mazowsze” i „Małopolska” w rozwoju historycznym 26
3. Zasięg terytorium Mazowsza i Małopolski w świetle badań i jego zmiany do 1313 roku 40
a) Zasięg terytorialny pojęć „Mazowsze” i „Małopolska” do XII wieku 40
b) Zasięg terytorialny dzielnicy książąt mazowieckich w okresie rozbicia dzielnicowego 56
4. Specyfika i rola pogranicza na Mazowszu i w Małopolsce 63
a) Północno-wschodnie rubieże Mazowsza 63
b) Pogranicze Mazowsza i Małopolski. Ziemia łukowska 67
c) Międzyrzecze Wisły i Pilicy jako małopolsko-mazowiecka strefa graniczna 70
5. Potencjał demograficzny Mazowsza i Małopolski 79
6. Mazowieckie skupiska osadnicze (w porównaniu z Małopolską) 82
7. Szlaki komunikacyjne – połączenia między prowincjami i między dzielnicami 106

Rozdział II. Mazowsze w ustroju Polski piastowskiej do 1313 roku (w porównaniu z Małopolską) 113
1. Pojęcie „prowincja” w źródłach mazowieckich i małopolskich dotyczących okresu rozbicia dzielnicowego 113
2. Ducatus – znaczenie na Mazowszu i w Małopolsce 117
3. Dominium – w świetle źródeł dotyczących Mazowsza i Małopolski 120
4. Znaczenie terminu terra na Mazowszu i w Małopolsce 125
5. Pojęcie castellania w źródłach mazowieckich i małopolskich 134
6. Territorium i districtus w mazowieckich i małopolskich informacjach źródłowych 136
7. Kancelaria książęca na Mazowszu i w Małopolsce w XIII wieku 140
8. Kształtowanie się i ewolucja urzędów na Mazowszu w porównaniu z Małopolską (skład, kompetencje, hierarchia) 146

Rozdział III. Polityka książąt mazowieckich wobec Małopolski 159
01. Rządy synów Bolesława Krzywoustego w Małopolsce i na Mazowszu 159
02. Mazowsze i Małopolska w okresie rządów Leszka Białego i Konrada Mazowieckiego 166
a) Małoletni bracia pod opieką matki 166
b) Polityka Leszka Białego i Konrada Mazowieckiego wobec Rusi. Odmienne plany braci 171
c) Polityka Konrada Mazowieckiego i Leszka Białego wobec Prusów 178
d) Rozłam między Kazimierzowicami? 184
03. Zakony rycerskie w polityce książąt mazowieckich i małopolskich 187
04. Walka Konrada I o Kraków 195
a) Walki i działania dyplomatyczne (spotkania i zjazdy z Grzymisławą, książętami piastowskimi oraz możnowładztwem) 195
b) Konrad I władcą Małopolski 207
c) Po klęsce suchodolskiej. Z pomocą ruską i litewską – epilog walk o Kraków 209
05. Polityka dynastyczna Konrada Mazowieckiego. Relacje z synami 216
06. Mazowsze w czasach Konrada Mazowieckiego. Polityka wewnętrzna księcia 222
07. Siemowit I a Bolesław Wstydliwy 230
08. Kulminacja konfliktu między synami Konrada Mazowieckiego (Siemowitem I i Kazimierzem kujawskim) i jego następstwa 240
09. Walki między braćmi Konradem II i Bolesławem II a polityka książąt mazowieckich wobec Małopolski 250
10. Zgodna współpraca braci Konrada II i Bolesława II 262
11. Bolesław II, władca zjednoczonego Mazowsza (1294-1313) wobec Małopolski 265
12. Kierunki polityki książąt mazowieckich w XII i XIII wieku. Zbieżności i rozbieżności w polityce mazowieckiej i małopolskiej 269

Rozdział IV. Świeckie otoczenie książąt mazowieckich a kontakty Mazowsza z Małopolską 275
01. Formowanie się mazowieckiej elity dzielnicowej na tle sytuacji w Małopolsce 275
02. Środowisko związane z Konradem Mazowieckim do 1217 roku 287
03. Możni a Konrad w latach 1217-1227 292
04. Kontakty Konrada Mazowieckiego z możnowładztwem małopolskim w okresie walki o panowanie w Małopolsce 301
05. Mazowieckie otoczenie książęce w latach 30. XIII wieku 318
06. Otoczenie Konrada Mazowieckiego w czasie jego krakowskich rządów (1241-1243) 323
07. Lata 1243-1247 – za wszelką cenę po Kraków 326
08. Otoczenie Bolesława I, syna Konrada Mazowieckiego 332
09. Otoczenie Siemowita I 339
10. Otoczenie Konrada II 345
11. Otoczenie Bolesława II 348
12. Pozycja możnowładztwa mazowieckiego i małopolskiego w świetle dokumentów 353

Rozdział V. Rola Kościoła i duchowieństwa mazowieckiego (biskupstw, klasztorów, zakonów rycerskich) w formowaniu relacji mazowiecko-małopolskich 363
1. Struktura Kościoła na Mazowszu (w porównaniu z Małopolską) 363
2. Działalność polityczna przedstawicieli mazowieckiego Kościoła (w porównaniu z aktywnością polityczną dostojników kościelnych Małopolski) 374

Zakończenie 399
Bibliografia 403
Wykaz skrótów 440

Aneks 441
Tabela I. Występowanie urzędników (miejsce na listach świadków) i możnych w dokumentach książąt mazowieckich (wybrane dokumenty) 441
Tabela II. Zjazdy Konrada Mazowieckiego z synami oraz władcami innych dzielnic 463
Indeks osób 469
Indeks nazw geograficznych i etnicznych 497