Ebook Nauczanie i promocja języka polskiego w świecie. Diagnoza – stan – perspektywy Aleksandra Achtelik, Romuald Cudak, Danuta Krzyżyk, Jan Mazur, Władysław Miodunka, Bernadeta Niesporek-Szamburska, Kazimierz Ożóg, Adam Pawłowski, Dorota Praszałowicz, Anna Seretny, Roman Szul, Agnieszka Tambor, Jolanta Tambor, Tadeusz Zgółka, Karolina Graboń, Małgorzata Smereczniak

Spis treści ebooka Nauczanie i promocja języka polskiego w świecie. Diagnoza – stan – perspektywy

Spis treści

Słowo wstępne / 17
Preambuła / 19

Rozdział I
Sytuacja językowa dzieci z rodzin polskich w kontekście migracji międzynarodowych

Streszczenie / 23
1. Świat migracji / 25
2. Dwujęzyczność dzieci i młodzieży polskiej za granicą / 26
2.1. Zalety wychowania dwujęzycznego / 28
3. Polszczyzna za granicą, czyli język na emigracji / 29
4. Strategie adaptacyjne rodziców a przekazywanie języka i kultury / 30
4.1. Integracja / 31
4.2. Asymilacja / 31
4.3. Separacja / 31
4.4. Marginalizacja / 32
5. Typ rodziny a przekazywanie języka i kultury / 32
5.1. Rodziny polskie / 32
5.2. Rodziny mieszane / 33
5.3. Rodziny polskie „wędrujące” / 33
6. Stosunek rodzin do podtrzymywania ciągłości językowo-kulturowej / 34
6.1. Znaczenie edukacji szkolnej dla zachowania i rozwoju znajomości języka / 35
7. Rola rodziców w przekazywaniu języka i kultury polskiej / 36
8. Analiza SWOT / 37
9. Kierunki przyszłych działań / 38
10. Bibliografia / 40

Rozdział II
Placówki prowadzące nauczanie języka polskiego za granicą – ich rola, zadania i funkcje

Streszczenie / 43
Podstawy prawne funkcjonowania placówek prowadzących nauczanie języka polskiego za granicą / 45
1. Specyfika placówek prowadzących nauczanie w języku polskim za granicą / 46
1.1. Szkoły i szkolne punkty konsultacyjne (SPK) działające przy placówkach dyplomatycznych i pod nadzorem pedagogicznym ORPEG / 47
1.2. Społeczne szkoły sobotnie / 48
1.3. Szkoły, w których prowadzone jest nauczanie w języku polskim, należące do systemów edukacji innych państw / 50
1.4. Szkoły europejskie / 51
2. Rola i zadania ORPEG / 51
3. Aktualna sytuacja placówek prowadzących nauczanie języka polskiego za granicą w świetle rozwiązań prawnych / 52
3.1. Dostępność kształcenia w języku polskim jako odziedziczonym / 52
3.2. Funkcje i zadania szkół polonijnych / 54
3.2.1. Wspólnota wokół szkoły / 55
3.3. Specyfika nauczania w szkołach poza granicami Polski / 55
3.3.1. Czas przeznaczony na naukę / 56
3.3.2. Kompetencje językowe uczniów / 56
3.3.3. Doświadczenia edukacyjne uczniów / 57
3.3.4. Specyfika nauczania języka odziedziczonego / 58
3.4. Analiza SWOT / 59
4. Przykłady dobrych praktyk / 62
4.1. Motywowanie do nauki języka w polskiej szkole i promowanie dwujęzyczności / 62
4.2. Opracowywanie nowoczesnych materiałów dydaktycznych / 62
4.3. Równy dostęp do edukacji w języku polskim / 62
4.4. Kompleksowa pomoc szkołom / 62
5. Oświata polonijna na świecie – szkoły społeczne jako główny filar kształcenia językowego pokoleń polonijnych / 64
5.1. Historia szkół społecznych – zarys / 64
5.2. Liczba szkół społecznych języka polskiego i ich uczniów w największych skupiskach polskiej diaspory / 65
5.3. Wyzwania / 67
6. Ocena dotychczasowych rozwiązań wraz z propozycjami ich modyfikacji / 68
6.1. Placówki prowadzące nauczanie w języku polskim / 68
6.1.1. Nieodpłatny dostęp do nauki języka motywacją do edukacji etnicznej, do dwujęzyczności / 68
6.1.2. Szkolny punkt konsultacyjny – szkoła czy punkt? / 69
6.1.3. Organizacja procesu dydaktycznego / 71
6.2. Programy i materiały edukacyjne / 71
6.2.1. Programy / 71
6.2.2. Uczeń polonijny jako „cyfrowy tubylec” a pomoce do nauki języka polskiego / 73
7. Podsumowanie – kierunki przyszłych działań / 76
8. Oczekiwane rezultaty / 77
9. Aneks / 78
10. Bibliografia / 78

Rozdział III
Oświata polonijna na Wschodzie (problem wydzielony ze względu na specyfikę i tradycję)

Streszczenie / 81
Podstawy prawne funkcjonowania placówek prowadzących nauczanie języka polskiego na Wschodzie / 82
1. Adresaci działań / 83
2. Różnorodność podmiotów zajmujących się nauczaniem języka i kultury polskiej / 84
2.1. Nauczanie dzieci / 84
2.2. Nauczanie osób dorosłych / 85
3. Specyfika nauczania języka polskiego na Wschodzie / 85
3.1. Cele nauczania polszczyzny na Wschodzie / 85
3.2. Metody, programy nauczania języka polskiego, pomoce dydaktyczne / 86
3.3. Kadra nauczająca w szkołach na Wschodzie / 87
3.4. Rozwój współpracy z Polską w zakresie promocji i oświaty / 88
4. Analiza SWOT / 89
5. Specyfika nauczania w wybranych krajach na Wschodzie ze wskazaniem najważniejszych problemów i rozwiązań / 92
5.1. Armenia / 92
5.2. Białoruś / 93
5.3. Czechy (Republika Czeska) / 95
5.4. Gruzja / 96
5.5. Litwa / 97
5.6. Łotwa / 98
5.7. Mołdawia / 99
5.8. Kazachstan / 100
5.9. Rosja / 101
5.10. Ukraina / 102
6. Kierunki przyszłych działań / 104

Rozdział IV
Kształcenie dzieci i młodzieży z kontekstem migracyjnym w polskim systemie edukacji

Streszczenie / 107
Podstawy prawne edukacji cudzoziemców i reemigrantów w polskiej szkole / 109
1. Modele kształcenia dzieci z kontekstem migracyjnym w ramach systemów edukacyjnych / 110
2. Aktualna sytuacja w polskim szkolnictwie w świetle rozwiązań prawnych / 110
2.1. Edukacja dzieci z kontekstem migracyjnym w Polsce – opis obowiązujących rozwiązań prawnych / 110
2.2. Przyjęcie do szkoły / 111
2.3. Znajomość języka polskiego – wsparcie językowe, pomoc asystenta językowo-kulturowego / 112
2.4. Modele edukacji dzieci z kontekstem migracyjnym / 113
2.5. Analiza SWOT / 113
2.6. Przykłady dobrych praktyk / 115
2.6.1. Rola doświadczonych nauczycieli glottodydaktyków / 115
2.6.2. Rola asystenta językowo-kulturowego / 116
2.6.3. Program Specjalistycznej Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej dla Dzieci z Niepowodzeniami Edukacyjnymi / 117
2.6.4. Dobre praktyki we współpracy międzynarodowej / 117
3. Ocena dotychczasowych rozwiązań z propozycjami ich modyfikacji / 118
3.1. Modele edukacji dzieci z kontekstem migracyjnym / 119
3.2. Wsparcie językowo-kulturowe / 122
3.3. Określanie poziomu kompetencji językowej uczniów (potrzeby adresatów) / 123
3.4. Jaki język polski? Drugi, obcy, odziedziczony / 124
4. Podsumowanie – kierunki przyszłych działań / 125
5. Oczekiwane rezultaty / 126
6. Bibliografia / 127

Rozdział V
Nauczyciel języka polskiego jako ojczystego za granicą, jako odziedziczonego, drugiego, obcego

Streszczenie / 129
Podstawy prawne kształcenia nauczycieli / 131
1. Kształcenie nauczycieli (polonistów) – stan obecny / 132
1.1. Nauczyciele w polskim systemie oświatowym wobec wyzwań szkoły wielokulturowej / 135
1.2. Analiza SWOT / 137
2. Zarys propozycji standardów kształcenia przygotowujących do wykonywania zawodu glottodydaktyka polonistycznego / 138
2. 1. Kwalifikacje / 138
2. 2. Kompetencje / 138
2.3. Przykłady dobrych praktyk / 143
3. Nauczyciele uczący poza Polską – stan obecny / 143
3.1. Problemy związane z kadrą nauczycielską uczącą języka polskiego w szkołach za granicą / 144
3.2. Zadania nauczycieli uczących poza granicami kraju / 144
3.3. Zróżnicowanie statusu i kwalifikacji nauczycieli w szkołach polskich za granicą / 145
4. Podstawy prawne nauki języka polskiego za granicą / 148
5. Analiza SWOT / 149
5. 1. Przykłady dobrych praktyk / 150
6. Cele strategii w zakresie regulacji prawnych statusu nauczyciela polonijnego. Kierunki przyszłych zmian i postulaty / 152
6. 1. Równorzędne traktowanie nauczycieli ze szkół polskich poza Polską / 153
6.2. Opracowanie statusu nauczyciela polonijnego / 154
6.3. Określenie sposobów i warunków uzyskiwania uprawnień do nauczania języka polskiego przez nauczycieli pracujących w szkołach poza Polską / 155
6.4. Finansowanie nauczycieli pracujących w szkołach poza Polską / 156
6.5. Sposoby wliczania pracy nauczyciela w szkołach poza Polską do stażu pracy / 157
7. Oczekiwane rezultaty (w odniesieniu do nauczycieli języka polskiego jako drugiego, odziedziczonego, obcego oraz zawodu glottodydaktyka polonistycznego) / 158
8. Bibliografia / 159

Rozdział VI
Uregulowanie sytuacji finansowej i prawnej oświaty polskojęzycznej za granicą

Streszczenie / 161
Uregulowania prawne / 161
1. Zadania prawne w zakresie edukacji i promocji języka polskiego jako obcego, drugiego, odziedziczonego / 164
2. Działalność polskich służb dyplomatycznych / 166
3. Status nauczyciela (lektora) – uregulowania prawne / 167
4. Finansowanie nauczania języka polskiego za granicą i promocji języka polskiego / 167
4.1. Model scentralizowany (jeden ośrodek decyzyjny) / 168
4.2. Model zdecentralizowany (kilka ośrodków decyzyjnych) / 168
4.3. Jednostki autonomiczne / 168
5. Inwentaryzacja ośrodków realizujących zadania w zakresie nauczania języka polskiego i jego promocji / 169
6. Zarządzanie zasobami ludzkimi i materialnymi / 169
6.1. Zarządzanie zasobami ludzkimi – nauczyciele, lektorzy / 169
6.2. Zarządzanie zasobami ludzkimi – studenci / 170
6.3. Infrastruktura / 170
7. Wspomaganie polskiej kultury / 171
8. Analiza SWOT / 171
9. Podsumowanie / 172

Rozdział VII
Lektorzy i lektoraty języka polskiego w Polsce i w zagranicznych ośrodkach akademickich

Streszczenie / 173
1. Nauczanie języka polskiego w Polsce – wprowadzenie / 174
1.1. Z praktyki nauczania polszczyzny jako języka obcego w Polsce w latach 1950–2015 / 175
1.2. Przygotowywanie i wydawanie podręczników do nauczania języka polskiego jako obcego / 177
1.3. Szkolenia, kursy, warsztaty i studia dla nauczycieli języka polskiego jako obcego / 179
1.4. Glottodydaktyka polonistyczna jako dziedzina badań naukowych procesu nauczania i uczenia się języka polskiego jako obcego i drugiego / 183
2. Lektorzy i lektoraty języka polskiego na uczelniach zagranicznych – wprowadzenie / 186
2.1. Praca lektora w dobie przemian / 186
2.1.1. Oczekiwania zagranicznych ośrodków akademickich / 187
2.1.2. Realizacja zobowiązań / 188
2.1.3. Wymagania stawiane lektorom / 189
2.1.4. Współpraca z polskimi placówkami dyplomatycznymi / 189
2.2. Polityka finansowa MNiSW / 190
2.3. Analiza SWOT / 197
2.4. Kierunki przyszłych działań / 198
2.4.1. Kształcenie lektorów / 198
2.4.2. Działalność Zespołu ds. Kształcenia i Kwalifikacji Lektorów i Wykładowców Języka Polskiego jako Obcego w Zagranicznych Ośrodkach Akademickich / 199
2.4.3. Prawne i administracyjne uregulowania statusu lektora / 199
2.4.4. Wymagania wobec lektorów / 200
2.4.5. Dofinansowanie lektorów i lektoratów / 200
2.4.6. Lektoraty języka polskiego za granicą jako narzędzia polityki językowej państwa / 200
2.4.7. Włączanie lektorów i lektoratów w program promocji języka i kultury polskiej w świecie / 202
2.5. Podsumowanie / 202

Rozdział VIII
Studenci zagraniczni w Polsce

Streszczenie / 205
Podstawy prawne i regulacje dotyczące studiowania cudzoziemców w Polsce (w tym kursów przygotowawczych) / 206
1. Aktualna sytuacja studentów cudzoziemców w Polsce / 206
2. Przygotowanie uczelni do przyjmowania studentów obcokrajowców i opieki nad nimi / 209
3. Dotychczasowa oferta dydaktyczna / 210
3.1. Kursy przygotowawcze do podjęcia studiów w języku polskim w Polsce / 210
3.1.1. Charakterystyka kursów przygotowawczych / 210
3.1.2. Uczestnicy kursów / 211
3.1.3. Organizacja kursów przygotowawczych / 212
3.2. Nauczanie języka polskiego jako obcego na polskich uniwersytetach – lektoraty języka polskiego / 213
4. Analiza SWOT / 214
4.1. Przykłady dobrych praktyk / 216
5. Ocena dotychczasowych rozwiązań z propozycjami modyfikacji / 217
6. Oczekiwane rezultaty / 218

Rozdział IX
Problemy lektoratów i polonistyk zagranicznych według podziału geograficznego. Studia przypadków

Streszczenie / 221
1. Wprowadzenie / 221
2. Azja – Daleki Wschód / 221
2.1. Chiny / 222
2.2. Japonia / 224
2.3. Korea Południowa / 227
2.4. Korea Północna / 227
2.5. Mongolia / 227
3. Azja Południowa (Południowo-Wschodnia) / 228
3.1. Indonezja / 228
3.2. Indie / 230
3.3. Malezja / 231
3.4. Wietnam / 232
3.5. Tajwan / 233
4. Azja Środkowa / 234
4.1. Kazachstan / 234
4.2. Kirgistan / 236
5. Ameryka Południowa / 236
5.1. Brazylia / 237
5.2. Argentyna / 238
5.3. Paragwaj/ 239
6. Ameryka Północna / 240
6.1. Kanada / 240
6.2. USA / 241
7. Australia / 242
8. Afryka / 244
8.1. Egipt / 244
8.2. Maroko / 245
8.3. Kenia / 245
9. Europa / 246
9.1. Kraje, które przyjmują lektorów z wymiany kulturalnej / 246
9.2. Kraje organizujące akademickie nauczanie języka polskiego we własnym zakresie / 247
10. Postulaty i kierunki przyszłych działań / 249

Rozdział X
Promocja języka polskiego i działania na rzecz podniesienia jego statusu

Streszczenie / 251
1. Zarys problematyki / 252
1.1. Rywalizacja i hierarchia języków / 252
1.2. Przykłady pozytywnych skutków świadomie prowadzonej polityki językowej / 253
1.3. Status języka polskiego w Unii Europejskiej / 253
1.4. Polszczyzna w międzynarodowej przestrzeni społecznej / 254
1.5. Zadania polskiej polityki językowej w przyszłości / 254
2. Ogólny schemat promocji polszczyzny / 255
3. Specyfika promocji zagranicznej języka polskiego / 256
3.1. Ideologia wspierania polszczyzny / 256
3.2. Praktyczny charakter promocji języka / 257
3.3. Idea otwartych zasobów / 257
3.4. Upowszechnienie modelu „trzech filarów komunikacyjnych” / 258
3.5. System promocji / 258
3.6. Język jako część systemu administracji / 258
4. Grupy docelowe (adresaci promocji) / 259
5. Działania na rzecz podniesienia statusu języka polskiego w sferach biznesowej i publicznej poza granicami Polski / 259
5.1. Ogólne ocieplenie obrazu polszczyzny / 259
5.2. Działanie na rzecz obalenia stereotypu polszczyzny jako języka trudnego / 260
5.3. Obalenie stereotypu polszczyzny jako języka niszowego i mało przydatnego / 260
5.4. Zwiększenie obecności języka polskiego w miejscach odwiedzanych przez turystów z Polski (hotele, muzea, dworce i lotniska) / 260
5.5. Obecność języka polskiego w środkach komunikacji obsługujących linie lotnicze do i z Polski / 261
5.6. Wywieranie wpływu na państwa lub administrację lokalną w celu respektowania praw ludności polskiej do własnego języka w urzędach, szkolnictwie i w przestrzeni publicznej / 261
5.7. Odblokowanie zasobów polskojęzycznej literatury pięknej i naukowej, umieszczonej w repozytoriach cyfrowych / 261
5.8. Wskazanie wyselekcjonowanych użytkowników lub grup, które mogłyby pełnić funkcję ambasadorów polszczyzny / 262
6. Działania organizacyjne do podjęcia na szczeblu centralnym / 262
6.1. Stworzenie centralnej jednostki administracyjnej odpowiedzialnej za nauczanie i promocję języka polskiego w świecie / 262
6.2. Powołanie departamentu języka polskiego w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego – koordynacja działań rządowych / 263
6.3. Organizacja działań podnoszących status języka polskiego poza Polską (np. uznanie praw językowych grup polonijnych i polskich w Rosji, na Litwie, w Niemczech) / 263
6.4. Budowanie prestiżu polszczyzny w powiązaniu z prestiżem kultury polskiej / 264
6.5. Szkolenia w dziedzinie objętej strategią (w tym szczególnie wielojęzyczności i wielokulturowości dla pracowników placówek dyplomatycznych) / 264
6.6. Finansowanie programów stypendialnych dla osób zainteresowanych językiem i kulturą polską / 265
6.7. Zagwarantowanie środków na program mikrograntów wspierających oddolne inicjatywy promowania języka / 265
6.8. Wprowadzenie – zwłaszcza na poziomie akademickim – studiów typu ‘studia polskie’, opartych na założeniach etnolingwistyki dydaktycznej / 265
6.9. Wprowadzenie zajęć poświęconych sytuacji polszczyzny w UE do programów nauczania w szkołach średnich / 267
6.10. Ochrona polonistyk zagranicznych z wykorzystaniem zasady proporcjonalności / 267
7. Analiza SWOT / 268
8. Bibliografia / 269

Rozdział XI
Certyfikacja znajomości języka polskiego jako obcego

Streszczenie / 271
Podstawy prawne funkcjonowania systemu certyfikacji znajomości języka polskiego jako obcego / 271
1. Wprowadzenie / 272
2. Historia systemu certyfikacji znajomości języka polskiego jako obcego / 272
3. Analiza funkcjonowania systemu poświadczania znajomości języka polskiego jako obcego / 274
3.1. Liczba zdających egzaminy certyfikatowe w poszczególnych latach / 274
3.2. Wiek, płeć i kraje pochodzenia zdających egzaminy certyfikatowe / 277
3.3. Polskie pochodzenie zdających egzaminy certyfikatowe / 278
3.4. Oceny uzyskiwane przez zdających egzaminy certyfikatowe / 279
3.5. Ogólna ocena funkcjonowania systemu poświadczania znajomości języka polskiego jako obcego w latach 2004–2015 / 280
4. Funkcjonowanie systemu poświadczania znajomości języka polskiego jako obcego zgodnie z regulacjami prawnymi Ustawy o języku polskim, znowelizowanej 15 czerwca 2015 roku / 282
5. Propozycje zmian w Ustawie o języku polskim z 15 czerwca 2015 roku / 283
5.1. Określenie na nowo sposobu działania i zadań Państwowej Komisji ds. Poświadczania Znajomości Języka Polskiego jako Obcego / 284
5.2. Regulacje prawne dotyczące egzaminów certyfikatowych dla dzieci i młodzieży / 284
5.3. Wybór i akredytacja ośrodków egzaminacyjnych uprawnionych do organizowania i przeprowadzania egzaminów certyfikatowych w Polsce i za granicą / 285
5.4. Wymagania stawiane egzaminatorom uprawnionym do pełnienia funkcji przewodniczących komisji egzaminacyjnych oraz egzaminatorom członkom komisji / 285
5.5. Opracowywanie i kontrola jakości materiałów egzaminacyjnych / 285
5.6. Organizacja egzaminów certyfikatowych / 286
5.7. Poprawa i ocena testów egzaminacyjnych / 286
6. Podsumowanie / 286
7. Bibliografia / 287

Rozdział XII
Promocja literatury polskiej jako narzędzia i przedmiotu edukacji językowo-kulturowej

Streszczenie / 289
1. Wprowadzenie / 290
2. Obszary promocji / 290
3. Literatura w obiegu edukacyjnym / 291
3.1. Literatura jako narzędzie dydaktyczne / 291
3.2. Literatura jako przedmiot nauczania / 292
3.3. Literatura jako pomoc w nauczaniu języka (i kultury) / 293
4. Promocja literatury w obiegu edukacyjnym / 295
4.1. Literatura jako przedmiot nauczania / 295
4.2. Promocja literatury polskiej w mediach / 297
4.2.1. Literatura w internecie / 298
4.2.2. Polityka przekładowa / 299
4.2.3. Adaptacje filmowe literatury polskiej / 302
5. Podsumowanie – kierunki przyszłych działań / 304
6. Aneks. Działalność promocyjna / 305
7. Bibliografia / 306

Rozdział XIII
Technologie cyfrowe w promocji języka polskiego

Streszczenie / 309
1. Wprowadzenie / 310
2. Długofalowe finansowanie projektów automatycznego przetwarzania języka polskiego / 310
3. Rozpoczęcie prac nad drugim etapem projektu Narodowego Korpusu Języka Polskiego / 311
4. Stworzenie repozytorium cyfrowego materiałów źródłowych do nauczania i promocji języka polskiego / 312
5. Rozbudowa ogólnodostępnych zasobów i narzędzi internetowych przeznaczonych do nauczania języka polskiego jako obcego / 312
6. Odkodowanie kanałów polskiej telewizji publicznej (TVP1, TVP2, kanały tematyczne) w przekazie satelitarnym / 313
7. Zagwarantowanie środków na programy edukacyjne z zakresu języka polskiego jako obcego w telewizji publicznej i w internecie / 314
8. Wsparcie dla idei wolnych zasobów cyfrowych służących promocji i nauczaniu języka polskiego / 314
9. Stosowanie napisów oraz polskiej i wielojęzycznej audiodeskrypcji w polskich filmach i programach telewizyjnych / 315
9.1. Propozycje nowych działań w zakresie promocji języka polskiego za pomocą polskich filmów / 317
10. Analiza SWOT / 318
11. Bibliografia / 319

Posłowie / 321
Rekomendacje / 327
Terminy i definicje / 331

Informacja o Stowarzyszeniu KOPIPOL – organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do utworów naukowych / 337

Szczegóły ebooka Nauczanie i promocja języka polskiego w świecie. Diagnoza – stan – perspektywy