ebook Neurologia. Tom 1-2

Spis treści ebooka Neurologia. Tom 1-2

Wykaz autorów V
Przedmowa do II wydania VII
Przedmowa do I wydania IX

SPIS TREŚCI TOMU 1

CZĘŚĆ I - WPROWADZENIE DO NEUROLOGII 1

1. ANATOMIA CZYNNOŚCIOWA OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO, Janusz Moryś 3

Układ ruchu 3
Układ piramidowy 3
Jądra podstawy i tzw. układ pozapiramidowy 7
Układ czucia 11
Układ wzroku 16
Ośrodki ruchowe gałek ocznych 20
Układ słuchu i równowagi 21
Układ słuchu 21
Układ równowagi 23
Układ limbiczny 25

2. BADANIE NEUROLOGICZNE, Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 33

Ogólna ocena zachowania się pacjenta, wyglądu i sposobu poruszania 33
Wywiad chorobowy - Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 33
Obecne dolegliwości 33
Przebyte choroby 35
Wywiad środowiskowy 36
Wywiad rodzinny 36
Wywiad od rodziny i opiekunów 36
Podsumowanie wywiadu 36
Badanie przedmiotowe - Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 37
Badanie nerwów czaszkowych - Adam Niezgoda, Radosław Kaźmierski 39
Nerw I - nerw węchowy 39
Nerw II - nerw wzrokowy 39
Nerwy III, IV i VI - nerwy gałkoruchowe 41
Nerw III - nerw okoruchowy 42
Nerw IV - nerw bloczkowy 44
Nerw VI - nerw odwodzący 44
Nerw V - nerw trójdzielny 45
Nerw VII - nerw twarzowy 47
Nerw VIII - nerw przedsionkowo-ślimakowy 48
Nerw IX - nerw językowo-gardłowy i nerw X - nerw błędny 49
Nerw XI - nerw dodatkowy 49
Nerw XII - nerw podjęzykowy 50
Badanie układu ruchu 50
Oglądanie - Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 50
Badanie napięcia mięśniowego - Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 52
Badanie siły mięśniowej - Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 53
Ocena siły mięśniowej — Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 60
Badanie odruchów — Adam Niezgoda, Radosław Kaźmierski 60
Badanie odruchów ścięgnistych w kończynach górnych 61
Badanie odruchów ścięgnistych w kończynach dolnych 62
Skurcze kloniczne 63
Odruchy powierzchniowe 64
Badanie czucia - Adam Niezgoda, Radosław Kaźmierski 65
Badanie czucia powierzchniowego 65
Badanie czucia powierzchniowego na tułowiu 65
Badanie czucia powierzchniowego na kończynach górnych 67
Badanie czucia powierzchniowego na kończynach dolnych 67
Badanie czucia proprioceptywnego: ułożenia i wibracji 69
Objawy patologiczne - Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 70
Badanie zborności ruchów — Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 71
Badanie kręgosłupa — Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 73
Badanie chodu — Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 74
Zaburzenia chodu 74
Chód nieprawidłowy o charakterze asymetrycznym 74
Chód nieprawidłowy o charakterze symetrycznym na szerokiej podstawie 75
Chód nieprawidłowy o charakterze symetrycznym 75
Badanie objawów oponowych - Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 76
Badanie objawów korzeniowych - Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 77
Badanie czynności autonomicznego układu nerwowego — Adam Niezgoda, Radosław Kaźmierski 78
Zmienność zatokowa 78
Zaburzenia wydzielania potu 78
Schemat badania neurologicznego - Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 80
Badanie chorego z zaburzeniami świadomości oraz chorego nieprzytomnego - Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 80
Skale kliniczne w neurologii - Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda 83

3. ZESPOŁY OBJAWOWE W NEUROLOGII, Sławomir Michalak, Jan P. Mejnartowicz 87

Zaburzenia świadomości — Sławomir Michalak 87
Jakościowe zaburzenia świadomości 88
Ilościowe zaburzenia świadomości 90
Zespoły i objawy neuropsychologiczne — Sławomir Michalak 92
Zespół oponowy — Sławomir Michalak 96
Zaburzenia widzenia, spojrzenia, źreniczne i gałkoruchowe — Sławomir Michalak 96
Niedowidzenie 97
Zaburzenia źreniczne 98
Zaburzenia ruchomości gałek ocznych 99
Zaburzenia spojrzenia skojarzonego 100
Opadanie powiek 101
Zespoły nerwów czaszkowych — Sławomir Michalak 101
Zespoły uszkodzenia płatów półkul mózgu — Sławomir Michalak 104
Zaburzenia siły mięśniowej - Jan P. Mejnartowicz 105
Zespół górnego neuronu ruchowego 105
Uszkodzenie półkulowe 106
Uszkodzenie pnia mózgu 106
Uszkodzenie rdzenia kręgowego 106
Zespół dolnego neuronu ruchowego 109
Zespoły korzeniowe 109
Uszkodzenia splotów 110
Uszkodzenie nerwów obwodowych 113
Zaburzenia złącza nerwowo-mięśniowego 114
Miopatie 114
Zaburzenia czucia - Jan P. Mejnartowicz 115
Uszkodzenie nerwów obwodowych 115
Uszkodzenie korzeni i splotów 115
Uszkodzenie rdzenia kręgowego 116
Uszkodzenie pnia mózgu 117
Uszkodzenie wzgórza 118
Uszkodzenie kory mózgu 118
Zaburzenia koordynacji i zawroty głowy - Jan P. Mejnartowicz 119
Niezborność 119
Ataksja móżdżkowa 119
Ataksja czuciowa 121
Zawroty głowy 122
Zaburzenia ruchowe i ruchy mimowolne - Jan P. Mejnartowicz 124
Drżenie 124
Pląsawica 126
Zaburzenia związane z uszkodzeniem jądra niskowzgórzowego (Luysa) 127
Hemibalizm 127
Dystonia 127
Atetoza 128
Mioklonie 128
Tiki 129
Zaburzenia czynności pęcherza moczowego i zaburzenia oddechu - Jan P. Mejnartowicz 130
Zaburzenia czynności pęcherza moczowego 130
Zaburzenia oddechu 131

4. BADANIA LABORATORYJNE W CHOROBACH UKŁADU NERWOWEGO, Sławomir Michalak, Radosław Kaźmierski, Adam Niezgoda, Mikołaj Pawlak, Jan P. Mejnartowicz 133

Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego — Sławomir Michalak 133
Nakłucie lędźwiowe 133
Różnicowanie przypadkowego skrwawienia płynu mózgowo-rdzeniowego od krwotoku podpajęczynówkowego 134
Podstawowe badania płynu mózgowo-rdzeniowego 134
Biochemiczne badania płynu mózgowo-rdzeniowego 135
Immunologiczne badania płynu mózgowo-rdzeniowego 136
Identyfikacja drobnoustrojów metodą polimerazowej reakcji łańcuchowej 138
Biochemiczne różnicowanie płynu mózgowo-rdzeniowego i wydzieliny z nosa 138
Znaczenie podstawowych badań hematologicznych w chorobach układu nerwowego — Sławomir Michalak 139
Znaczenie badania moczu w chorobach układu nerwowego — Sławomir Michalak 140
Badania biochemiczne w chorobach układu nerwowego — Sławomir Michalak 141
Badania układu krzepnięcia — Sławomir Michalak 141
Badania w zakresie układu wydzielania wewnętrznego — Sławomir Michalak 142
Badania laboratoryjne (biochemiczne) przydatne w podstawowej diagnostyce chorób mięśni — Sławomir Michalak 142
Badania immunologiczne w chorobach układu nerwowego — Sławomir Michalak 143
Diagnostyka neurogenetyczna — Jan P. Mejnartowicz 144
Diagnostyka genetyczna 144
Zastosowanie badań genetycznych 145
Badania cytogenetyczne 146
Genetyczne badania molekularne 147
Diagnostyka bezpośrednia (testy DNA) 147
Diagnostyka pośrednia (analiza sprzężeń) 148
Trudności związane z interpretacją wyników badań genetycznych 149
Typy dziedziczenia 150
Dziedziczenie autosomalne dominujące 150
Dziedziczenie autosomalne recesywne 151
Dziedziczenie sprzężone z chromosomem X 151
Dziedziczenie wieloczynnikowe 153
Dziedziczenie mitochondrialne 153
Poradnictwo genetyczne 154
Badania neurogenetyczne (przykłady) 154
Choroba Wilsona (MIM 277900) 154
Choroba Parkinsona 155
Badania elektrofizjologiczne w praktyce neurologicznej - Adam Niezgoda 157
Elektroneurografia (ENG) 158
Przewodzenie ruchowe (czynność włókien ruchowych) 158
Przewodzenie czuciowe (czynność włókien czuciowych) 159
Przewodzenie w odcinkach proksymalnych 160
Elektromiografia (EMG) 161
EMG z użyciem igły 161
EMG pojedynczego włókna 161
Badanie złącza nerwowo-mięśniowego 162
Elektroencefalografia (EEG) 163
Podstawowe rytmy elektroencefalograficzne 164
Potencjały wywołane 165
Wzrokowe potencjały wywołane (WPW) - potencjały odpowiedzi korowej na bodźce wzrokowe 166
Słuchowe potencjały wywołane - potencjały odpowiedzi korowej i pnia mózgu na bodźce słuchowe 166
Somatosensoryczne potencjały wywołane - potencjały rdzenia kręgowego, pnia mózgu oraz kory mózgu w odpowiedzi na stymulację czuciowych nerwów obwodowych (np. pośrodkowego czy piszczelowego) 167
Ruchowe potencjały wywołane 167
Potencjały wywołane związane z wydarzeniem poznawczym 168
Badania ultrasonograficzne w neurologii (neurosonologia) - Radosław Kaźmierski 169
Badanie ultrasonograficzne tętnic szyjnych 169
Ocena struktur (morfologii) ścian tętnic szyjnych 170
Pomiar grubości kompleksu intima-media 170
Grubość kompleksu intima-media i obecność blaszek miażdżycowych koreluje z występowaniem czynników ryzyka miażdżycy 170
Zmiany w obrębie ściany naczyniowej tętnic szyjnych a ryzyko udaru niedokrwiennego mózgu 171
Blaszki miażdżycowe 171
Ocena morfologii ściany naczyniowej a profilaktyka i leczenie zmian miażdżycowych 172
Badanie spektrum przepływu krwi 173
Badania czynnościowe 173
Badanie tętnic kręgowych 174
Przezczaszkowa ultrasonografia dopplerowska 174
Konwencjonalna metoda dopplerowska 174
Przezczaszkowa ultrasonografia dopplerowska z obrazowaniem przepływu w kolorze 175
Techniki neuroobrazowe w diagnostyce neurologicznej - Mikołaj Pawlak 176
Obraz krwawienia w TK 178
Obrazowanie naczyń szyjnych i mózgowych 179
Obrazowanie perfuzji tkankowej 180
Obrazowanie metaboliczne 180
Zastosowanie środków kontrastowych 181
Zaawansowane techniki obrazowania strukturalnego i czynnościowego mózgu 182

5. WPROWADZENIE DO NEUROPATOLOGII, Wielisław Papierz, Paweł P. Liberski 185

Badanie pośmiertne mózgowia i rdzenia kręgowego (technika sekcji stosowana w neuropatologii) 185
Wybrane techniki neuropatologiczne 187
Wybrane kategorie zmian neuropatologicznych 190

6. BADANIE NEUROPSYCHOLOGICZNE I JEGO ROLA W PROCESIE DIAGNOSTYCZNYM W NEUROLOGII, Tomasz Sobów 193

Badanie neuropsychologiczne — ogólne zasady i zastosowania 193
Typowe zastosowania badania neuropsychologicznego (oceny psychometrycznej) w neurologii 196
Przesiewowe metody oceny funkcji poznawczych 196
Czynniki swoiste dla pacjenta. Normy a interpretacja wyników badania neuropsychologicznego 198
Znaczenie diagnostyki neuropsychologicznej w neurologicznej praktyce klinicznej 198

Skorowidz 201

SPIS TREŚCI TOMU 2

CZĘŚĆ II - NEUROLOGIA KLINICZNA 201

7. ZABURZENIA ROZWOJOWE OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO I CHOROBY UWARUNKOWANE NIEPRAWIDŁOWOŚCIAMI BUDOWY I LICZBY CHROMOSOMÓW - Sergiusz Jóźwiak, Katarzyna Kotulska 203

Zaburzenia rozwojowe ośrodkowego układu nerwowego 203
Rozszczepy kręgosłupa 203
Rozdwojenie rdzenia 204
Wrodzona zatoka skórna kręgosłupa 205
Rozszczepy czaszkowo-mózgowe 205
Zespół Arnolda-Chiariego 206
Zespół Dandy'ego-Walkera 206
Zaburzenia rozwoju układu spoidłowego 206
Torbiel przegrody przezroczystej 207
Zaburzenia migracji 207
Choroby uwarunkowane nieprawidłowościami budowy i liczby chromosomów 208
Zespół Downa 208
Zespół Edwardsa 209
Zespół Pataua 210
Trisomia 8 pary 211
Zespół Lejeune'a (zespół miauczenia kota/kociego, krzyku) 211
Zespół Wolfa-Hirschhorna 212
Zespoły Pradera-Willego i Angelmana 212
Zespół łamliwego chromosomu X typu A (FRAXA) 213
Zespół Klinefeltera 213
Zespół Turnera 214

8. FAKOMATOZY - Sergiusz Jóźwiak, Katarzyna Kotulska 217

Nerwiakowłókniakowatość 217
Nerwiakowłókniakowatość typu 1 (NF-1, choroba Recklinghausena) 217
Nerwiakowłókniakowatość typu 2 (NF-2) 218
Stwardnienie guzowate (choroba Bourneville'a, choroba Bourneville'a-Pringle'a) 219
Zespół Sturge'a-Webera (naczyniakowatość twarzowo-mózgowa) 221
Choroba Hippla-Lindaua (naczyniakowatość siatkówkowo-móżdżkowa) 221

9. ZABURZENIA METABOLICZNE I INNE GENETYCZNIE UWARUNKOWANE CHOROBY UKŁADU NERWOWEGO - Anna Członkowska, Tomasz Litwin, Tomasz Sobów, Anna Tylki-Szymańska 223

Choroby lizosomalne - Anna Tylki-Szymańska 223
Mukopolisacharydozy 226
Sfingolipidozy 229
Gangliozydozy 235
Glikoproteinozy (oligosacharydozy) 236
Mukolipidozy 237
Zaburzenia metabolizmu miedzi - Anna Członkowska, Tomasz Litwin 239
Choroba Wilsona 239
Choroba Menkesa 247
Ataksje rdzeniowo-móżdżkowe i inne choroby wywołane zmianą liczby powtarzalnych sekwencji DNA - Tomasz Sobów 249
Autosomalnie dominujące ataksje rdzeniowo-móżdżkowe 250
Obraz kliniczny i postępowanie w najczęstszych SCA 250
Inne niż SCA choroby związane z ekspansją CAG 252
DRPLA 252
Inne choroby związane z ekspansjami trypletów nukleotydowych innych niż CAG 252
Ataksje rdzeniowo-móżdżkowe dziedziczone autosomalnie recesywnie 253
Ataksja Friedreicha 253

10. ZESPOŁY OTĘPIENNE - Tomasz Sobów, Maria Barcikowska, Paweł P. Liberski 255

Definicja otępienia 255
Epidemiologia otępień 255
Przyczyny zaburzeń funkcji poznawczych i otępienia 256
Rozpoznawanie otępienia 258
Informacje uzyskane z wywiadu 259
Badanie kliniczne pacjenta z podejrzeniem otępienia 259
Przesiewowe testy stosowane do oceny funkcji poznawczych 260
Formalna ocena nasilenia i postępu otępienia 260
Badanie neuropsychologiczne w diagnostyce otępień 260
Badania neuroobrazowe w diagnostyce otępień 261
Badania laboratoryjne i inne dodatkowe badania w diagnostyce otępień 261
Różnicowanie otępień 262
Badania nad biomarkerami biochemicznymi 262
Choroba Alzheimera 263
Patogeneza choroby Alzheimera 263
Genetyka choroby Alzheimera 264
Gen β-APP 264
Preseniliny (geny: PSEN1 i PSEN2, białka ps1 i ps2) 266
Apolipoproteina E 266
Obraz neuropatologiczny choroby Alzheimera 266
Obraz kliniczny choroby Alzheimera 267
Zaburzenia funkcji poznawczych - otępienie 267
Kryteria rozpoznawcze choroby Alzheimera 269
Propozycje nowych kryteriów diagnostycznych choroby Alzheimera 270
Różnicowanie choroby Alzheimera 270
Leczenie otępienia w chorobie Alzheimera 271
Farmakoterapia zaburzeń funkcji poznawczych 271
Postępowanie w przypadkach zaburzeń zachowania i objawów psychiatrycznych towarzyszących chorobie Alzheimera 272
Otępienia naczyniopochodne 273
Etiopatogeneza i postacie kliniczno-patologiczne otępień naczyalopochodnych 274
Obraz kliniczny i diagnostyka otępień naczyniopochodnych 275
Otępienie wielozawałowe 275
Otępienie podkorowe w przebiegu choroby małych naczyń 275
Kliniczna diagnostyka otępień naczyniopochodnych 275
Postępowanie w przypadku otępień naczyniopochodnych 276
Leczenie objawowe otępień naczyniopochodnych 276
Otępienie z ciałami Lewy'ego i otępienie w chorobie Parkinsona 277
Obraz kliniczny i diagnostyka różnicowa otępienia z ciałami Lewy'ego 277
Zmiany neuropatologiczne w otępieniu z ciałami Lewy'ego i elementy patogenezy 278
Otępienie z ciałami Lewy'ego a otępienie w chorobie Parkinsona 278
Leczenie objawowe otępienia z ciałami Lewy'ego i otępienia w chorobie Parkinsona 279
Otępienia czołowo-skroniowe 279
Obraz neuropatologiczny otępień czołowo-skroniowych i elementy, patogenezy 280
Genetyczne postaci otępień czołowo-skroniowych 280
Obraz kliniczny otępień czołowo-skroniowych 281
Kliniczna diagnostyka otępienia czołowo-skroniowego 282
Leczenie otępienia czołowo-skroniowego 282

11. CHOROBY UKŁADU POZAPIRAMIDOWEGO - Jarosław Sławek 285

Wprowadzenie 285
Charakterystyka podstawowych zaburzeń ruchowych 286
Drżenie 286
Dystonia 286
Pląsawica, atetoza i balizm 286
Mioklonie 286
Tiki 287
Akatyzja 287
Tzw. psychogenne ruchy mimowolne 287
Choroba Parkinsona 287
Epidemiologia 287
Obraz kliniczny 288
Różnicowanie 292
Przebieg choroby 294
Czynniki ryzyka 296
Leczenie 297
Rokowanie 301
Postępujące porażenie ponadjądrowe 302
Zanik wieloukładowy 304
Choroba Huntingtona 306
Drżenie samoistne 309
Zespół niespokojnych nóg 313
Dystonie 316
Epidemiologia 316
Obraz kliniczny i podział 317
Najczęstsze dystonie ogniskowe 318
Dystonia szyjna (kręcz karku) 318
Kurcz powiek (blefarospazm) 320
Wybrane dystonie o podłożu genetycznym 320
Dystonia typu 1 (DYT1) 320
Dystonia typu 5 (DYT5) 321
Zespół Gillesa de la Tourette'a 323

12. CHOROBY NEURONU RUCHOWEGO I CHOROBY RDZENIA KRĘGOWEGO - Irena Hausmanowa-Petrusewicz, Joanna Iłżecka, Alicja Kalinowska-Łyszczarz, Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski 327

Stwardnienie boczne zanikowe - Joanna Iłżecka 327
Dziedziczna paraplegia spastyczna – Paweł P. Liberski, Wojciech Kozubski 332
Jamistość rdzenia kręgowego i jamistość opuszki - Alicja Kalinowska-Łyszczarz 335
Zanik rdzeniowy mięśni - Irena Hausmanowa-Petrusewicz 338

13. CHOROBY NERWOWO-MIĘŚNIOWE - Irena Hausmanowa-Petrusewicz 345

Dystrofinopatie 345
Dystrofia mięśniowa Duchenne'a 345
Dystrofia mięśniowa Beckera 348
Dystrofia twarzowo-łopatkowo-ramieniowa 348
Dystrofia obręczowo-kończynowa 349
Dystrofia wrodzona 351
Miopatie wrodzone 353
Dystrofia miotoniczna (choroba Steinerta) 353
Choroba Rickera 354
Kanałopatie 355
Laminopatie 357
Laminopatie związane z patologią laminy A/C 357
Emerynopatia - pierwsza opisana nukleopatia 357
Dystrofia Emery'ego-Dreifussa - laminopatia 358
Inne laminopatie z zajęciem mięśni 359
Laminopatie wieloukładowe 359
Laminopatie obwodowe neurogenne 360
Laminopatie związane z patologią laminy B 360

14. MIASTENIA I ZESPOŁY MIASTENICZNE - Anna Kostera-Pruszczyk 361

Miastenia 362
Epidemiologia 362
Patogeneza 362
Obraz kliniczny 363
Diagnostyka 364
Leki stosowane w leczeniu miastenii 365
Leczenie przełomu miastenicznego 367
Rokowanie 367
Zespoły miasteniczne 368
Zespół miasteniczny Lamberta-Eatona 368
Leczenie 369

15. ZATRUCIA I ZESPOŁY NIEDOBOROWE UKŁADU NERWOWEGO - Wojciech Kozubski, Halina Sińczuk-Walczak 373

Zatrucia przemysłowe - Halina Sińczuk-Walczak 373
Zespół rzekomonerwicowy 374
Zespół encefalopatyczny (encefalopatia) 374
Zespół psychoorganiczny 375
Zespół neuropatyczny 375
Ważniejsze zatrucia zawodowe układu nerwowego 376
Związki chemiczne stosowane do produkcji tworzyw sztucznych 377
Objawy neurologiczne w zespole zależności alkoholowej - Wojciech Kozubski 378
Wpływ alkoholu na ośrodkowy układ nerwowy 378
Alkoholowy zespół abstynencyjny 378
„Pierwotne otępienie alkoholowe" 380
Encefalopatie alkoholowe 380
Zespół Wernickego-Korsakowa 380
Choroba Marchiafavy-Bignamiego 380
Amblyopia tytoniowo-alkoholowa 381
Alkoholowy zanik móżdżku 381
Polineuropatia alkoholowa 381
Mielinoliza środkowa mostu 382
Wpływ farmakologicznych środków uzależniających na układ nerwowy - Wojciech Kozubski 382
Wpływ przeciwbólowych i narkotycznych leków opioidowych na układ nerwowy 382
Ostre zatrucie lekami opioidowymi 383
Uzależnienie od leków opioidowych i opioidowy zespół abstynencyjny 383
Wpływ leków psychostymulujących na układ nerwowy 383
Ostre zatrucie lekami sympatykomimetycznymi 384
Uzależnienie od środków psychostymulujących i zespół abstynencyjny 384
Inne substancje uzależniające 384
Pośredni wpływ substancji uzależniających na układ nerwowy 385
Zespoły niedoborowe układu nerwowego - Wojciech Kozubski 386
Niedobór witaminy B₁ 386
Choroba beri-beri 386
Zespół Wernickego-Korsakowa 387
Niedobór witaminy B₁₂ i kwasu foliowego 389
Niedobór witaminy B₁₂ 389
Niedobór kwasu foliowego 391
Niedobór kwasu nikotynowego (pelagra) 392
Niedobór witaminy B₆ 392
Niedobór witaminy E 393

16. CHOROBY INFEKCYJNE UKŁADU NERWOWEGO - Jacek Juszczyk, Paweł P Liberski, Alicja Kurnatowska 395

Wprowadzenie - Jacek Juszczyk 395
Bakteryjne zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych - Jacek Juszczyk 396
Ropień mózgu 403
Gruźlica 405
Trąd 406
Kiła 407
Borelioza z Lyme 409
Zatrucia jadami bakteryjnymi 414
Tężec 414
Zatrucie jadem kiełbasianym 415
Błonica 416
Zakażenia riketsjowe 416
Wirusowe zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu - Jacek Juszczyk 417
Enterowirusowe zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych 420
Ostre zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego 420
Zapalenia mózgu wywoływane przez arbowirusy 423
Zakażenia wirusem różyczki 426
Postępujące różyczkowe zapalenie mózgu 426
Zakażenia paramyksowirusami 427
Zakażenia wirusami herpes 428
Zakażenia HSV-1 429
Zakażenia wirusem ospy wietrznej-półpaśca 430
Wścieklizna 433
Zakażenia arenawirusami 435
Zakażenia adenowirusami 435
Zakażenia retrowirusami 435
Zakażenie HIV i AIDS 435
Zakażenia innymi retrowirusami 444
Inne choroby wirusowe i o prawdopodobnej etiologii wirusowej 444
Choroby wywołane przez grzyby - Paweł P. Liberski, Alicja Kurnatowska 446
Wprowadzenie 446
Aspergiloza - grzybica kropidlakowa 446
Aspergiloza uogólniona 448
Kryptokokoza 448
Leczenie zakażeń grzybicznych o.u.n 450
Choroby pasożytnicze - Paweł P. Liberski, Alicja Kurnatowska 450
Choroby wywołane przez pierwotniaki 450
Pierwotne amebowe zapalenie mózgu i opon/ziarniniakowe amebowe zapalenie mózgu 450
Malaria mózgowa 452
Toksoplazmoza 453
Choroby wywołane przez robaki (helminty) 455
Płazińce 455
Choroba Creutzfeldta-Jakoba i inne choroby wywołane przez priony – Paweł P. Liberski 458
Teoria prionu 459
Badanie neuropatologiczne 459
Obraz kliniczny 460
Kuru 460
Choroba Creutzfeldta-Jakoba 461
Kryteria kliniczne rozpoznawania postaci jatrogennej choroby Creutzfeldta-Jakoba 462
Kryteria kliniczne rozpoznawania postaci rodzinnej chorób wywoływanych
przez priony (fCJD, GSS, FFI) 462
Prionopatia ze zmienną wrażliwością na proteazę 467
Choroba Gerstmanna-Strausslera-Scheinkera 470
Śmiertelna rodzinna bezsenność i śmiertelna sporadyczna bezsenność 470

17. CHOROBY NACZYNIOWE UKŁADU NERWOWEGO - Tomasz Dziedzic, Wojciech Kozubski, Joanna Pera, Agnieszka Słowik, Marcin Wnuk 473

Niedokrwienny udar mózgu - Agnieszka Słowik, Marcin Wnuk, Tomasz Dziedzic, Joanna Pera 473
Definicja niedokrwiennego udaru mózgu. Uwagi wstępne 473
Epidemiologia niedokrwiennego udaru mózgu 475
Patofizjologia niedokrwiennego udaru mózgu 475
Etiologia i klasyfikacja niedokrwiennego udaru mózgu 476
Choroba dużych naczyń 476
Udar sercowo-zatorowy 476
Choroba małych naczyń i udar zatokowy - Wojciech Kozubski 478
Udar o rzadkiej etiologii 479
Udar o nieustalonej etiologii 483
Czynniki ryzyka niedokrwiennego udaru mózgu 483
Symptomatologia niedokrwiennego udaru mózgu 486
Zespoły kliniczne związane z niedrożnością tętnic domózgowych i mózgu 490
Tętnica szyjna wewnętrzna 490
Tętnica przednia mózgu 491
Tętnica naczyniówkowa przednia 491
Tętnica środkowa mózgu 491
Tętnica tylna mózgu 492
Tętnica podstawna 492
Zespoły tętnic móżdżkowych 492
Zespoły uszkodzenia pnia mózgu 493
Kliniczne zespoły udarowe 493
Ocena kliniczna pacjenta z niedokrwiennym udarem mózgu 493
Badania pracowniane wykonywane w przypadku niedokrwiennego udaru mózgu - Joanna Pera, Agnieszka Słowik, Tomasz Dziedzic, Marcin Wnuk 495
Badania neuroobrazowe 495
Tomografia komputerowa 495
Tomografia rezonansu magnetycznego 497
Badania biochemiczne i hematologiczne 499
Badania naczyniowe 501
Badanie ultrasonograficzne 501
Badania angiograficzne 501
Badania serca 502
Elektrokardiografia 502
Echokardiografia 502
Inne badania 504
Rokowanie w przypadku niedokrwiennego udaru mózgu 504
Powikłania i następstwa niedokrwiennego udaru mózgu 505
Diagnostyka różnicowa niedokrwiennego udaru mózgu 507
Postępowanie w ostrym okresie niedokrwiennego udaru mózgu - Tomasz Dziedzic, Agnieszka Słowik, Joanna Pera, Marcin Wnuk 510
Postępowanie profilaktyczne w zespołach niedokrwiennych 513
Profilaktyka pierwotna niedokrwiennego udaru mózgu 513
Profilaktyka wtórna niedokrwiennego udaru mózgu 515
Przemijające napady niedokrwienne mózgu - Joanna Pera, Agnieszka Słowik, Tomasz Dziedzic, Marcin Wnuk 520
Krwotoczny udar mózgu - Tomasz Dziedzic, Agnieszka Słowik, Joanna Pera, Marcin Wnuk 524
Tętniaki ośrodkowego układu nerwowego i krwotok podpajęczynówkowy - Joanna Pera, Agnieszka Słowik, Tomasz Dziedzic, Marcin Wnuk 526
Zakrzep żylny wewnątrzczaszkowy - Tomasz Dziedzic, Agnieszka Słowik, Joanna Pera, Marcin Wnuk 532

18. NOWOTWORY OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO I NEUROLOGICZNE ZESPOŁY PARANOWOTWOROWE - Dariusz J. Jaskólski, Paweł P Liberski, Sławomir Michalak 537

Epidemiologia 537
Obraz kliniczny 537
Nowotwory płata czołowego 539
Nowotwory płata skroniowego 540
Nowotwory płata ciemieniowego 540
Nowotwory płata potylicznego 541
Nowotwory pnia mózgu 541
Nowotwory móżdżku 541
Guzy wewnątrzczaszkowe 542
Nowotwory szeregu astrocytarnego 542
Gwiaździak włókienkowy (astrocytoma fibrillare, WHO 542
Gwiaździak anaplastyczny (WHO 542
Glejak wielopostaciowy 542
Gwiaździak włosowatokomórkowy (astrocytoma pilocyticum, WHO I°) 544
Żółtakogwiaździak pleomorficzny (pleomorphic xanthoastrocytoma - PXA, WHO 544
Nowotwory gleju skąpowypustkowego 545
Skąpodrzewiak (oligodendroglioma, WHO i skąpodrzewiak anaplastyczny (WHO III0) 545
Nowotwory gleju wyściółkowego 545
Wyściółczak (ependymoma, WHO II°) 545
Nowotwory pochodzenia zarodkowego 546
Rdzeniak i prymitywny nowotwór neuroektodermalny (PNET) 546
Guzy neuronalne i neuronalno-glejowe 546
Zwojak (gangliocytoma, WHO I0), zwojakoglejak (ganglioglioma, WHO II0) i zwojakoglejak anaplastyczny (ganglioglioma anaplasticum, WHO III°) 546
Desmoplastyczny zwojakoglejak wieku dziecięcego (desmoplastic infantile ganglioglioma - DIG, WHO I°) 546
Nerwiak komórkowy ośrodkowy (central neurocytoma, WHO II°) 546
Dysembrioplastyczny nowotwór neuroepitelialny (dysembrioplastic neuroepithelial tumour - DNT, WHO I°) 547
Nowotwory splotu naczyniówkowego 547
Brodawczak splotu naczyniówkowego (choroid plexus papilloma, WHO II°) 547
Nowotwory okolicy szyszynki 547
Nowotwory przerzutowe 548
Oponiak 549
Nerwiak osłonowy nerwu przedsionkowego 550
Guzy okolicy siodła tureckiego 552
Gruczolak przysadki mózgowej 552
Nowotwory kanału kręgowego 553
Neurologiczne zespoły paranowotworowe - Sławomir Michalak 555
Metody diagnostyczne 556
Kryteria rozpoznania 557
Neurologiczne zespoły paranowotworowe w obrębie ośrodkowego układu nerwowego 557

19. STWARDNIENIE ROZSIANE I INNE ZESPOŁY DEMIELINIZACYJNE - Anna Członkowska, Jacek Losy 565

Stwardnienie rozsiane 565
Epidemiologia stwardnienia rozsianego 565
Genetyka stwardnienia rozsianego 566
Immunopatogeneza stwardnienia rozsianego 567
Przebieg i postaci kliniczne stwardnienia rozsianego 571
Obraz kliniczny stwardnienia rozsianego 573
Ocena stanu funkcjonalnego 576
Rozpoznanie stwardnienia rozsianego 577
Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego 577
Badania obrazowe 580
Badania elektrofizjologiczne 581
Diagnostyka różnicowa stwardnienia rozsianego 583
Rokowanie w przypadku stwardnienia rozsianego 583
Postępowanie terapeutyczne w przypadku stwardnienia rozsianego 584
Łagodzenie następstw rzutu 584
Leczenie mające na celu zahamowanie postępu choroby 585
Leczenie objawowe 589
Spastyczność 589
Osłabienie siły mięśniowej 591
Ataksja i zaburzenia koordynacji 591
Ból 591
Zaburzenia czynności pęcherza moczowego 591
Zaparcia lub nietrzymanie stolca 592
Zaburzenia seksualne 592
Zaburzenia psychiatryczne 592
Zespół zmęczenia 592
Leczenie usprawniające i terapia zajęciowa 592
Choroba Devica 593
Poinfekcyjne i poszczepienne zapalenie mózgu i rdzenia 596
Ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia 596

20. CHOROBY I ZESPOŁY OBJAWOWE OBWODOWEGO UKŁADU NERWOWEGO - Hanna Drac, Wojciech Kozubski 599

Neuropatia i jej rozpoznanie - Hanna Drac, Wojciech Kozubski 599
Rozpoznanie neuropatii 601
Ostre zapalne polineuropatie - Hanna Drac, Wojciech Kozubski 606
Zespół Guillaina-Barrégo 606
Zespół Millera-Fishera 608
Przewlekła zapalna polineuropatia demielinizacyjna - Hanna Drac, Wojciech Kozubski 609
Wieloogniskowa neuropatia ruchowa z blokiem przewodzenia - Hanna Drac, Wojciech Kozubski 610
Neuropatia w monoklonalnych gammapatiach - Hanna Drac, Wojciech Kozubski 611
Neuropatie w przebiegu zapaleń naczyń - Hanna Drac, Wojciech Kozubski 613
Neuropatie paranowotworowe 614
Neuropatie towarzyszące chorobom zakaźnym 614
Neuropatie w przebiegu chorób narządowych - Hanna Drac, Wojciech Kozubski 614
Neuropatia cukrzycowa - Hanna Drac, Wojciech Kozubski 616
Neuropatie niedoborowe i toksyczne - Hanna Drac, Wojciech Kozubski 621
Neuropatie polekowe 621
Genetycznie uwarunkowane neuropatie - Hanna Drac, Wojciech Kozubski 622
Choroba Charcota-Mariego-Tootha 622
Dziedziczna neuropatia z nadwrażliwością na ucisk 623
Dziedziczne bolesne nawrotowe porażenie splotu barkowego 624
Dziedziczne neuropatie czuciowe i autonomiczne 624
Polineuropatia w przebiegu wybranych genetycznie uwarunkowanych chorób metabolicznych - Hanna Drac, Wojciech Kozubski 625
Ostra przerywana porfiria 625
Rodzinna neuropatia amyloidowa 626
Polineuropatie w chorobach lizosomalnych 626
Polineuropatie w chorobach peroksysomalnych 627
Uszkodzenia nerwów czaszkowych - Wojciech Kozubski 627
Nerw węchowy (nerw I) 627
Nerw wzrokowy (nerw II) 628
Zapalenie nerwu wzrokowego 628
Toksyczne uszkodzenie nerwu wzrokowego 629
Uciskowe uszkodzenie nerwu wzrokowego 629
Niedokrwienne uszkodzenie nerwu wzrokowego 630
Uszkodzenie pasma wzrokowego, promienistości wzrokowej i ośrodków korowych 630
Zanik nerwu wzrokowego 631
Nerwy zaopatrujące gałkę oczną - okoruchowy (nerw III), bloczkowy (nerw IV) i odwodzący (nerw VI) 631
Uszkodzenia nerwów gałkoruchowych z porażeniem mięśni zewnętrznych oka 632
Porażenia mięśni wewnętrznych oka 634
Nerw trójdzielny (nerw V) 634
Uszkodzenie jądra nerwu trójdzielnego 635
Przedzwojowe i pozazwojowe uszkodzenie nerwu. Patologia zwoju Gassera 635
Neuropatia nerwu trójdzielnego 636
Nerwoból nerwu trójdzielnego i inne nerwobóle w zakresie twarzy związane z nerwem trójdzielnym 636
Nerw twarzowy (nerw VII) 636
Porażenie nerwu twarzowego 636
Samoistne porażenie nerwu twarzowego 638
Dyskinezy twarzy 639
Nerw przedsionkowo-ślimakowy (nerw VIII) 639
Uszkodzenie ośrodkowe drogi słuchowej i układu przedsionkowego 640
Uszkodzenie pnia nerwu przedsionkowo-ślimakowego 640
Nerw językowo-gardłowy (nerw IX) i nerw błędny (nerw X) 641
Nerw dodatkowy (nerw XI) 642
Nerw podjęzykowy (nerw XII) 643

21. URAZY GŁOWY I RDZENIA KRĘGOWEGO - Dariusz J. Jaskólski 645

Urazy głowy 645
Epidemiologia 645
Patologia i patofizjologia urazów głowy 645
Zmiany wywołane urazem kontaktowym 646
Złamania 646
Krwiak nadtwardówkowy 647
Urazy bezwładnościowe 648
Krwiak podtwardówkowy 649
Krwiak śródmózgowy 651
Stłuczenie mózgu i rozerwanie mózgu 651
Wtórne pourazowe uszkodzenie mózgu 652
Przemieszczenia wewnątrzczaszkowe i wklinowania 653
Napady padaczkowe po urazach głowy 654
Postępowanie z chorym po urazie głowy 654
Ocena stanu chorego 654
Opieka nad chorymi po ciężkich urazach głowy 655
Postępowanie w przypadkach lekkiego i umiarkowanego urazu głowy 656
Następstwa urazów głowy 657
Pourazowy zespół podmiotowy 657
Urazy rdzenia kręgowego 658
Epidemiologia 658
Badania kliniczne 658
Ocena neurologiczna chorego po urazie rdzenia kręgowego 659
Postępowanie z chorym po urazie rdzenia kręgowego 660

22. PADACZKA - Joanna Jędrzejczak 663

Epidemiologia padaczki 663
Anatomia patologiczna 665
Przyczyny padaczki 665
Patofizjologia padaczki 666
Obraz napadu padaczkowego 666
Napady padaczkowe częściowe 666
Napady padaczkowe uogólnione 667
Rozpoznanie padaczki 669
Badania pracowniane 669
Elektroencefalogram (EEG) 669
Techniki neuroobrazowania 670
Leczenie padaczki 671
Leczenie chorych z grup specjalnej troski 673
Odstawienie leków 674
Postępowanie w stanie padaczkowym 674
Leczenie chirurgiczne 676
Diagnostyka różnicowa padaczki 676
Zapobieganie padaczce 681
Pierwsza pomoc 681

23. BÓLE I NEURALGIE W ZAKRESIE GŁOWY I TWARZY - Wojciech Kozubski, Izabela Domitrz 683

Ogólna symptomatologia i podstawy diagnostyki bólów głowy 683
Migrena 686
Epidemiologia migreny 686
Obraz kliniczny migreny 686
Patogeneza migreny 691
Powikłania migreny 692
Przebieg migreny 693
Postępowanie z chorym na migrenę 693
Ból głowy o typie napięciowym 695
Klasterowy ból głowy i przewlekła napadowa hemikrania 697
Klasterowy ból głowy 697
Przewlekła napadowa hemikrania 699
Szyjnopochodny ból głowy 700
Objawowe bóle głowy 702
Bóle głowy w przebiegu chorób naczyniowych ośrodkowego układu nerwowego 702
Ból głowy w przemijających napadach niedokrwiennych mózgu 702
Ból głowy w dokonanym udarze niedokrwiennym 702
Ból głowy w krwotocznym udarze mózgu 702
Ból głowy w krwotoku podpajęczynówkowym 702
Bóle głowy w malformacjach naczyniowych 703
Zapalenie olbrzymiokomórkowe tętnic 703
Bóle głowy w zaburzeniach ciśnienia tętniczego 703
Bóle głowy w przypadkach guzów śródczaszkowych i zmian ciśnienia śródczaszkowego 704
Bóle głowy w przypadkach guzów śródczaszkowych 704
Łagodne nadciśnienie śródczaszkowe 704
Popunkcyjny ból głowy 705
Bóle głowy w przebiegu chorób kości czaszki, oczu, uszu, zatok przynosowych i stawu skroniowo-żuchwowego 705
Choroba Pageta 705
Bóle głowy w chorobach oczu 705
Jaskra 705
Wady refrakcji 706
Bóle głowy w chorobach uszu i zatok przynosowych 706
Choroby uszu 706
Ostre zapalenie zatok obocznych nosa 706
Zespół stawu skroniowo-żuchwowego 706
Bóle głowy w przebiegu infekcji ośrodkowego układu nerwowego 706
Pourazowe bóle głowy 707
Ostre pourazowe bóle głowy 707
Przewlekłe pourazowe bóle głowy 707
Nerwobóle w obrębie głowy i twarzy 708
Nerwoból nerwu trójdzielnego 708
Nerwoból nerwu językowo-gardłowego 709
Nerwoból nerwu potylicznego 710
Nerwoból po przebytym zakażeniu wirusem półpaśca 710

24. ZAWROTY GŁOWY - Wojciech Kozubski, Alicja Kalinowska-Łyszczarz 711

Pojęcie i klasyfikacja zawrotów głowy 711
Badanie układu przedsionkowego 712
Choroby obwodowej części układu przedsionkowego 712
Położeniowy zawrót głowy 712
Zapalenie neuronu przedsionkowego 713
Choroba Meniere'a 713
Choroby ośrodkowej części układu przedsionkowego 714
Niewydolność krążenia w zakresie unaczynienia tętnic kręgowych i tętnicy podstawnej 714
Migrena 715
Padaczka 715
Guzy mózgu 716
Stwardnienie rozsiane 717
Prezbiastazja 717
Zawroty głowy tzw. czynnościowe 717

25. ZESPOŁY OBJAWOWE UKŁADU NERWOWEGO POWSTAJĄCE W PRZYPADKACH UWIĘŹNIĘCIA - Dariusz J. Jaskólski 719

Wiadomości ogólne 719
Zespoły tunelowe kończyny górnej 720
Zespół cieśni nadgarstka 720
Zespół mięśnia nawrotnego obłego 723
Zespół nerwu międzykostnego przedniego 723
Zespół cieśni nerwu łokciowego w okolicy łokcia 724
Zespół cieśni nerwu łokciowego w okolicy nadgarstka (zespół kanału Guyona) 726
Zespoły cieśni nerwu promieniowego 727
Zespół nerwu międzykostnego tylnego 727
Neuropatia z uwięźnięcia gałęzi powierzchownej nerwu promieniowego 727
Zespół górnego otworu klatki piersiowej 728
Zespół cieśni nerwu nadłopatkowego 729
Zespoły tunelowe kończyny dolnej 729
Meralgia paraesthetica 729
Zespół tunelowy stępu 730
Nerwoból Mortona 731
Zespół mięśnia gruszkowatego 731
Zespoły cieśni nerwu strzałkowego wspólnego i jego gałęzi 732
Zespoły korzeniowe 732
Odcinek lędźwiowo-krzyżowy kręgosłupa 732
Odcinek szyjny kręgosłupa 739
Odcinek piersiowy kręgosłupa 742

CZĘŚĆ III - ADDENDUM 743

26. WYBRANE OBJAWY NEUROLOGICZNE W CHOROBACH NARZĄDÓW WEWNĘTRZNYCH - Maria Łukasik 745

Napady padaczkowe 745
Zaburzenia metaboliczne 745
Choroby autoimmunologiczne 747
Endokrynopatie 747
Choroby serca 748
Intoksykacja 748
Objawy pozapiramidowe 748
Zespół parkinsonowski 748
Ruchy mimowolne - drżenie 749
Zaburzenia metaboliczne 749
Choroby autoimmunologiczne 749
Drżenie polekowe 749
Intoksykacja 750
Ruchy mimowolne - dyskinezy (pląsawica, dystonia, atetoza, balizm) 750
Zaburzenia metaboliczne 750
Choroby autoimmunologiczne 751
Choroby infekcyjne 751
Mioklonie 752
Zaburzenia metaboliczne 752
Mioklonie polekowe 752
Ataksja 752
Zespół otępienny 753

27. OBJAWY PSYCHOPATOLOGICZNE I ZABURZENIA PSYCHICZNE W CHOROBACH UKŁADU NERWOWEGO - Tomasz Sobów 755

Zaburzenia psychiczne a zaburzenia neurologiczne 755
Trudności rozpoznawania zaburzeń psychicznych w praktyce neurologicznej. Zaburzenia „czynnościowe" 756
Zaburzenia psychiczne a ryzyko samobójstwa 757
Zaburzenia świadomości (majaczenie) 757
Zaburzenia afektywne w przebiegu chorób neurologicznych 759
Depresja „poudarowa" 760
Depresja w przebiegu choroby Parkinsona 760
Depresja „pourazowa" 760
Depresja w przebiegu padaczki 760
Depresja i inne zaburzenia afektywne u chorych ze stwardnieniem rozsianym 761
Zaburzenia depresyjne w innych chorobach neurologicznych 761
Zaburzenia lękowe w przebiegu chorób neurologicznych 761
Zaburzenia lękowe w chorobie Parkinsona 761
Zaburzenia lękowe jako następstwo udaru mózgu 762
Zaburzenia lękowe jako następstwo urazowego uszkodzenia mózgu 762
Zaburzenia lękowe w padaczce 762
Zaburzenia lękowe u chorych z guzami mózgu 762
Zaburzenia lękowe w chorobach demielinizacyjnych 762
Zaburzenia lękowe w innych chorobach układu nerwowego 763
Zaburzenia psychotyczne w przebiegu chorób neurologicznych 763
Zaburzenia psychotyczne w chorobie Parkinsona 763
Zaburzenia psychotyczne w chorobie Huntingtona 763
Zaburzenia psychotyczne w padaczce 764

28. NEUROLOGICZNE OBJAWY NIEPOŻĄDANEGO DZIAŁANIA LEKÓW - Katarzyna Kotulska, Sergiusz Jóźwiak 765

Złośliwy zespół poneuroleptyczny 769
Zespół serotoninowy 770
Bóle głowy 770
Bezsenność 771
Zaburzenia świadomości 771
Zaburzenia ruchowe 771
Zespoły otępienne 773
Miopatie 774
Neuropatia nerwu wzrokowego 775
Polineuropatie 775
Zaburzenia transmisji nerwowo-mięśniowej 776
Krwotok mózgowy 776
Drgawki 777
Mielinoliza środkowa mostu 777
Działania niepożądane leków przeciwpadaczkowych 778
Działania niepożądane leków stosowanych w chorobie Parkinsona 778
Działania niepożądane leków stosowanych w chorobie Alzheimera 778

29. ENCEFALOPATIE - Maria Łukasik 781

Encefalopatia wrotna 781
Encefalopatia w przebiegu piorunującej niewydolności wątroby 783
Encefalopatia mocznicowa 784
Podializacyjne zaburzenia neurologiczne 785
Encefalopatia Wernickiego 785
Encefalopatia glinowa 785
Zaburzenia równowagi osmotycznej 786
Krwiak podtwardówkowy 786
Encefalopatia nadciśnieniowa 787
Encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienna 788
Encefalopatia hipoglikemiczna 789
Encefalopatia Hashimoto 790

PYTANIA TESTOWE 794
ODPOWIEDZI 808
SKOROWIDZ 809

Szczegóły ebooka Neurologia. Tom 1-2

Wydawca:

PZWL

Rok wydania:

2013

Typ publikacji:

Ebook

Język:

polski

Format:

mobi,epub

ISBN:

978-83-200-6004-1

ISBN wersji papierowej:

978-83-200-4535-2

Wydanie:

2

Redakcja:

Wojciech Kozubski,Paweł Liberski

Miejsce wydania:

Warszawa

Liczba Stron:

992

Recenzje ebooka Neurologia. Tom 1-2