ebook Nutripsychiatria Ireneusz Chmiel, Dorota Łojko

Wydawca: PZWL

Rok wydania: 2024

Dieta to bardzo ważna część składowa szeroko pojętej medycyny stylu życia, mogąca stanowić cenny element skutecznej terapii, w tym terapii chorób psychicznych. Światowa Organizacja Zdrowia wymienia ponad 50 jednostek chorobowych związanych ze złym odżywianiem, m.in. zaburzenia nastroju, depresję czy zaburzenia afektywne i lękowe, a jak się okazuje, działania dietetyczne są niezwykle ważne i pomagają w osiągnięciu harmonii psychicznej.

Depresja plasuje się w ścisłej czołówce najczęściej występujących chorób: cierpi na nią około 350 mln osób na świecie, w tym około 1,5 mln w Polsce. Statystki przekładają się również na liczbę pacjentów z problemami psychicznymi przyjmowanych w gabinetach dietetycznych. Zaburzenia afektywne i lękowe w istotny sposób obniżają jakość życia, a nieodpowiednio leczone mogą doprowadzić do śmierci (samobójstwa), dlatego należy zintegrować wszystkie możliwe instrumenty terapeutyczne, w tym dietoterapię, aby zwiększyć efektywność leczenia chorych.

Zainteresowanie znaczeniem diety w regulacji dobrego samopoczucia fizycznego i psychicznego przyczyniło się do pojawienia się pojęcia „nutripsychiatria”, definiowanego jako psychiatria „żywieniowa”, która uznaje rolę diety w powstawaniu i przebiegu zaburzeń psychicznych oraz jej wpływ na skuteczność ich leczenia i profilaktyki. Niniejsza publikacja to pionierskie zmierzenie się z rzetelnymi informacjami opartymi na najnowszych badaniach naukowych, stanowiące próbę kompleksowego przedstawienia możliwości terapii dietą w zaburzeniach psychicznych.

Książkę dedykujemy głównie dietetykom klinicznym i lekarzom psychiatrii, którzy wiele wiadomości z publikacji będą mogli zastosować w swojej praktyce klinicznej. Mogą z niej skorzystać również studenci medycyny, psycholodzy i terapeuci oraz wszyscy interesujący się zagadnieniem wpływu odżywiania na psychikę.

Spis treści ebooka Nutripsychiatria

Rozdział 1. Elementy anatomii i fizjologii układu nerwowego 1

1.1. Wprowadzenie do nutripsychiatrii 1
1.2. Anatomia i fizjologia układu nerwowego – wybrane zagadnienia 3
1.2.1. Podział układu nerwowego ze względu na budowę i funkcję 4
1.2.2. Budowa i funkcje komórki nerwowej 12
1.2.3. Neurobiologiczne podstawy emocji 26
Piśmiennictwo 30

Rozdział 2. Zaburzenia afektywne i lękowe 33

2.1. Klasyfikacja i charakterystyka zaburzeń afektywnych 33
2.1.1. Zaburzenia nastroju 37
2.1.2. Zaburzenia lękowe lub związane z lękiem 43
2.2. Etiopatogeneza zaburzeń afektywnych 47
2.2.1. Czynniki genetyczne 48
2.2.2. Koncepcje dotyczące dysfunkcji neuroprzekaźnictwa 50
2.2.3. Koncepcja dotycząca układu glutaminergicznego 50
2.2.4. Zaburzenia w regulacji osi układ limbiczny–podwzgórze–przysadka–nadnercza oraz innych układów hormonalnych 52
2.2.5. Zapalna (neuroimmunologiczna) koncepcja zaburzeń afektywnych 53
2.2.6. Dysfunkcja mitochondriów i teoria metaboliczna 54
2.2.7. Zaburzenia metabolizmu glukozy (teorie nutripsychiatryczne) 56
2.2.8. Czynniki neurotroficzne 58
2.2.9. Zaburzenia rytmów okołodobowych (chronobiologia) 59
2.2.10. Zmiany strukturalne w ośrodkowym układzie nerwowym 60
2.2.11. Szlak metabolizmu kinureniny 60
2.2.12. Teoria neurorozwojowa 62
2.2.13. Mikrobiom 62
2.2.14. Czynniki psychologiczne 64
2.3. Etiopatogeneza zaburzeń lękowych 66
2.4. Farmakoterapia zaburzeń afektywnych 67
2.4.1. Farmakoterapia depresji 68
2.4.2. Inne metody leczenia depresji 75
2.4.3. Farmakoterapia dwubiegunowych zaburzeń nastroju 76
2.4.4. Farmakoterapia zaburzeń lękowych 80
2.5. Zaburzenia nastroju i zaburzenia lękowe a choroby somatyczne 81
Piśmiennictwo 82

Rozdział 3. Mikrobiota 89

3.1. Mikrobiota a zdrowie człowieka 89
3.2. Eubioza i dysbioza układu pokarmowego 92
3.3. Oś mikrobiota–jelito–mózg 93
3.3.1. Oś mikrobiota–jelito–mózg a depresja 95
3.3.2. Oś mikrobiota–jelito–mózg a choroba dwubiegunowa 101
3.3.3. Oś mikrobiota–jelito–mózg a stres i zaburzenia lękowe 105
3.4. Interwencje probiotyczne i ich wpływ na zaburzenia nastroju i lęk 108
3.5. Choroby przewodu pokarmowego a nastrój 110
3.5.1. Nieswoiste zapalne choroby jelit 110
3.5.2. Celiakia 120
3.5.3. Zespół jelita drażliwego (IBS) 123
3.5.4. Bakteryjny przerost jelita cienkiego (SIBO), grzybiczy przerost jelita cienkiego (SIFO) oraz przerost metanogenów (archeonów) w jelicie cienkim (IMO) 125
3.5.5. Zwiększona przepuszczalność bariery jelitowej 128
3.5.6. Diagnostyka i leczenie 131
Piśmiennictwo 139

Rozdział 4. Rola składników pokarmowych w funkcjonowaniu mózgu oraz ich wpływ na zaburzenia psychiczne 149

4.1. Wprowadzenie 149
4.2. Energia 150
4.3. Białka 152
4.4. Tłuszcze 153
4.4.1. Kwasy tłuszczowe 154
4.4.2. Cholesterol 158
4.5. Węglowodany 162
4.5.1. Błonnik 163
4.6. Witaminy i składniki mineralne 165
4.6.1. Witaminy rozpuszczalne w wodzie 165
4.6.2. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach 183
4.6.3. Składniki mineralne 191
4.7. Inne związki 220
4.7.1. N-acetylocysteina (NAC) 220
4.7.2. S-adenozylometionina (SAMe) 223
4.7.3. Polifenole 225
4.7.4. Acetyl-L-karnityna (ALCAR) 231
4.7.5. Kwas alfa-liponowy (ALA) 233
4.7.6. Koenzym Q₁₀ 235
4.7.7. Kreatyna 238
4.7.8. Inozytol 240
4.7.9. Cholina 242
4.8. Podsumowanie 244
Piśmiennictwo 245

Rozdział 5. Dietoterapia 285

5.1. Wprowadzenie 285
5.2. Dieta zachodnia i jej konsekwencje zdrowotne 286
5.3. Dieta śródziemnomorska 289
5.4. Dieta MIND 295
5.5. Dieta bogatoresztkowa 298
5.6. Dieta z niskim indeksem glikemicznym 301
5.6.1. Choroby psychiczne a zaburzenia gospodarki węglowodanowej 301
5.6.2. Indeks glikemiczny a insulinooporność, cukrzyca i depresja 308
5.7. Dieta low FODMAP 310
5.7.1. Na czym polega dieta low FODMAP? 311
5.7.2. Dieta low FODMAP a zaburzenia afektywne i lękowe 312
5.7.3. Zagrożenia 315
5.8. Dieta bezglutenowa 316
5.9. Diety roślinne 318
5.10. Dieta ubogoenergetyczna 321
5.10.1. Otyłość a zaburzenia psychiczne 321
5.10.2. Jaka dieta? 327
5.10.3. Ogólne porady żywieniowe i behawioralne udzielane pacjentom z otyłością 329
5.10.4. Algorytm zindywidualizowanej dietoterapii otyłości u pacjentów z zaburzeniami nastroju 330
5.10.5. Prewencja otyłości 335
Piśmiennictwo 336

Rozdział 6. Dieta ketogeniczna 347

6.1. Ogólna charakterystyka i perspektywy diety ketogenicznej 347
6.2. Historia diety ketogenicznej 348
6.3. Modele diety ketogenicznej 351
6.3.1. Klasyczna dieta ketogeniczna 351
6.3.2. Dieta MCT 351
6.3.3. Zmodyfikowana dieta Atkinsa 352
6.3.4. Dieta ketogeniczna z niskim indeksem glikemicznym 352
6.3.5. Cykliczna dieta ketogeniczna i celowana dieta ketogeniczna 354
6.3.6. Wysokobiałkowa dieta ketogeniczna 354
6.3.7. Bardzo niskokaloryczna dieta ketogeniczna 354
6.3.8. Śródziemnomorska dieta ketogeniczna 355
6.4. Ketoza 358
6.4.1. Definicja 358
6.4.2. Ketoza żywieniowa 360
6.4.3. Ketoza powysiłkowa 360
6.4.4. Ketogeneza i ketoliza 361
6.4.5. Monitorowanie ketozy 363
6.5. Dieta ketogeniczna w różnych chorobach 364
6.6. Dieta ketogeniczna w psychiatrii 371
6.6.1. Depresja i zaburzenia lękowe 372
6.6.2. Choroba afektywna dwubiegunowa 373
6.6.3. Schizofrenia 374
6.6.4. Zaburzenia ze spektrum autyzmu 374
6.6.5. Zaburzenia odżywiania 375
6.7. Potencjalne mechanizmy działania 376
6.7.1. Zmiana metabolizmu energetycznego układu nerwowego 377
6.7.2. Biogeneza i bioenergetyka mitochondriów 378
6.7.3. Stres oksydacyjny 379
6.7.4. Neuroinflamacja 382
6.7.5. Kanały jonowe 383
6.7.6. Neurotransmisja GABA i glutaminianu 384
6.7.7. Receptory NMDA i AMPA 385
6.7.8. Neuroprotekcja 386
6.7.9. Neuroplastyczność, neurogeneza i neurotrofiny 387
6.7.10. Gęstość odżywcza 388
6.7.11. Modulacja mikrobioty jelitowej 392
6.7.12. Aktywność monoaminergiczna 396
6.7.13. Metabolizm kinureniny 397
6.7.14. Regulacja rytmów dobowych 399
6.7.15. Zmiany epigenetyczne 400
6.8. Leki przeciwpadaczkowe w psychiatrii i dieta ketogeniczna – wspólne mechanizmy 402
6.9. Dieta ketogeniczna a funkcje poznawcze 404
6.10. Bezpieczeństwo i przeciwwskazania 405
6.11. Głosy ekspertów 409
Piśmiennictwo 424

Rozdział 7. Suplement 447

7.1. Wprowadzenie 447
7.2. Post 447
7.3. Chronobiologia i chronożywienie 450
7.4. Autofagia i mitofagia 454
7.5. Ekspozycja na światło niebieskie 457
7.6. Aktywność fizyczna 458
7.7. Dodatki do żywności a nastrój 460
7.8. Używki a nastrój 463
7.8.1. Alkohol 464
7.8.2. Narkotyki 465
7.8.3. Tytoń 466
7.9. Fitoterapia i suplementacja 467
7.9.1. Surowce zielarskie 468
Piśmiennictwo 471

Skorowidz 481