ebook Opodatkowanie pochodnych instrumentów finansowych podatkiem dochodowym od osób prawnych Andrzej Dmowski

Wydawca: Wolters Kluwer

Rok wydania: 2014

Nagroda w konkursie Złote Skrzydła Dziennika Gazety Prawnej.

Rozważania Autora skupiają się wokół możliwych wariantów, jakie mogą wystąpić w zakresie transakcji na pochodnych instrumentach finansowych, formalnie dopuszczonych przez aktualnie obowiązujące przepisy prawa podatkowego, bilansowego, cywilnego oraz gospodarczego, dotyczących kształtowania się przedmiotu i podstawy opodatkowania w podatku dochodowym od osób prawnych, m.in.:

przychodów i kosztów uzyskania przychodów związanych z zawarciem, trwaniem, realizacją, rezygnacją oraz zbyciem praw z pochodnych instrumentów finansowych,
wyceny instrumentów finansowych,
sposobu rozliczenia kontraktów (rzeczywisty lub nierzeczywisty),
celu zawarcia kontraktów (spekulacyjny, zabezpieczający lub inny),
kalkulacji różnic kursowych związanych z walutowymi pochodnymi instrumentami finansowymi,
określenia zysków i strat z samych transakcji.

Ponadto w opracowaniu zawarto analizę podatkową szczególnych transakcji na instrumentach finansowych związanych z restrukturyzacją podmiotów, zawieraniem przedmiotowych transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi (transfer pricing) oraz wyceną derywatów i transakcji walutowych dla celów podatkowych.

Adresaci:

Publikacja przeznaczona jest głównie dla kadry zarządzającej oraz pracowników wyższego szczebla podmiotów realizujących transakcje na derywatach, w szczególności dla pracowników instytucji finansowych oraz międzynarodowych korporacji. Zainteresuje również doradców podatkowych, adwokatów i radców prawnych.

Spis treści ebooka Opodatkowanie pochodnych instrumentów finansowych podatkiem dochodowym od osób prawnych

Wykaz skrótów , str. 13

Wykaz schematów , str. 19

Wstęp , str. 23

Rozdział I
Wprowadzenie , str. 27

Rozdział II
Pochodny instrument finansowy jako przedmiot opodatkowania w podatku dochodowym od osób prawnych na tle różnych dziedzin prawa , str. 33

1. Przedmiot i podstawa opodatkowania w podatku dochodowym od osób prawnych , str. 33

1.1. Przedmiot opodatkowania w podatku dochodowym od osób prawnych , str. 33

1.2. Podstawa opodatkowania w podatku dochodowym od osób prawnych , str. 38

2. Charakter prawny pochodnych instrumentów finansowych , str. 39

2.1. Pojęcie instrumentu finansowego i papieru wartościowego w ujęciu materialnoprawnym i historycznym , str. 39

2.2. Definicja instrumentów finansowych i papierów wartościowych na tle ustawy o obrocie instrumentami finansowymi , str. 44

2.3. Pochodny instrument finansowy a papier wartościowy , str. 57

2.4. Zasada numerus clausus papierów wartościowych a pochodne instrumenty finansowe - podsumowanie , str. 62

2.5. Podstawowe rodzaje derywatów , str. 70

2.6. Kontrakty terminowe - forward , str. 72

2.7. Kontrakty terminowe - futures , str. 75

2.8. Opcje , str. 81

2.9. Kontrakty swap , str. 87

2.10. Zastosowanie regulacji dotyczących papierów wartościowych do instrumentów finansowych , str. 90

2.11. Warranty subskrypcyjne, warranty opcyjne, prawa do akcji (PDA) , str. 91

2.12. Rozróżnienie instrumentów finansowych oraz towarów giełdowych , str. 95

3. Konstrukcja pochodnych instrumentów finansowych w ujęciu ekonomicznym , str. 96

3.1. Wprowadzenie , str. 96

3.2. Rys historyczny , str. 101

3.3. Klasyfikacja pochodnych instrumentów finansowych , str. 103

3.4. Instrumenty bazowe oraz sposoby rozliczenia derywatu , str. 105

3.5. Szczególne funkcje instrumentów finansowych , str. 108

3.5.1. Spekulacja , str. 109

3.5.2. Zabezpieczenie (hedging , str. 112

3.5.3. Arbitraż , str. 114

3.6. Rodzaje pochodnych instrumentów finansowych , str. 115

3.6.1. Ujęcie ekonomiczne kontraktu forward , str. 117

3.6.2. Ujęcie ekonomiczne kontraktu futures , str. 120

3.6.3. Ujęcie ekonomiczne opcji , str. 125

3.6.4. Ujęcie ekonomiczne kontraktu swap , str. 132

4. Derywaty na tle prawa bilansowego (ustawy o rachunkowości, rozporządzenia MF z dnia 12 grudnia 2001 oraz MSR/MSSF) , str. 140

4.1. Pochodne instrumenty finansowe jako aktywa finansowe , str. 142

4.1.1. Rodzaje instrumentów finansowych - ogólna charakterystyka , str. 142

4.1.2. Podział instrumentów finansowych , str. 146

4.1.3. Pozycja zabezpieczana i instrument zabezpieczający , str. 161

4.2. Klasyfikacja instrumentów finansowych , str. 163

4.3. Ujęcie instrumentu finansowego jako zobowiązania finansowego lub instrumentu kapitałowego , str. 167

4.4. Wycena instrumentów finansowych , str. 169

4.5. Skutki przeszacowania instrumentów finansowych , str. 180

4.6. Wyłączenie instrumentów finansowych z ksiąg rachunkowych , str. 182

4.7. Rachunkowość zabezpieczeń - wycena pozycji zabezpieczanych i zabezpieczających , str. 185

4.7.1. Ryzyko finansowe związane z pochodnymi instrumentami finansowymi , str. 185

4.7.2. Zasady rachunkowości zabezpieczeń , str. 186

4.8. Reklasyfikacja instrumentów finansowych z uwagi na zmianę celu wykorzystania instrumentu , str. 195

4.9. Prezentacja instrumentów finansowych w sprawozdaniu finansowym , str. 197

4.10. Analiza zastosowania rachunkowości zabezpieczeń w przypadku pochodnych instrumentów finansowych opartych na walucie , str. 210

4.11. Nowa klasyfikacja aktywów i zobowiązań finansowych wg MSR 39 i MSSF 9 obowiązująca od dnia 1 stycznia 2015 r. , str. 212

5. Towarowe instrumenty pochodne , str. 214

5.1. Katalog towarów giełdowych , str. 214

5.1.1. Lista instrumentów uznanych za towary giełdowe , str. 214

5.1.2. Prawa pochodne odnoszące się do towarów , str. 215

5.2. Istota praw pochodnych towarowych , str. 217

5.2.1. Zarys praw pochodnych towarowych , str. 217

5.2.2. Uprawnienia do emisji oraz prawa majątkowe wynikające ze świadectw pochodzenia a prawa pochodne , str. 219

5.3. Katalog instrumentów finansowych a towary giełdowe , str. 224

5.3.1. Zagadnienia wstępne - instrument finansowy a towar giełdowy , str. 224

5.3.2. Rozgraniczenie towarów giełdowych i instrumentów finansowych , str. 230

5.4. Szczególne towary giełdowe , str. 233

5.4.1. Limity wielkości produkcji oraz emisji zanieczyszczeń , str. 233

5.4.2. Świadectwa pochodzenia i prawa majątkowe wynikające ze świadectw pochodzenia , str. 245

6. Obrót instrumentami finansowymi na rynku regulowanym i poza rynkiem regulowanym , str. 248

6.1. Prawne aspekty obrotu instrumentami finansowymi , str. 248

6.1.1. Umowy na rynku regulowanym , str. 248

6.1.2. Zawarcie transakcji na rynku regulowanym a cesja , str. 250

6.1.3. Kompensacja wielostronna a tryb zawierania umów , str. 253

6.1.4. Zbycie papierów wartościowych na rynku regulowanym , str. 259

6.1.5. Obrót pochodnymi instrumentami finansowymi , str. 263

6.1.6. Nabycie instrumentów pochodnych w wyniku wykonania umowy o świadczenie usług brokerskich , str. 271

6.2. Systemy obrotu instrumentami finansowymi , str. 274

6.2.1. Obrót zorganizowany i prywatny instrumentami finansowymi , str. 274

6.2.2. Rynek regulowany , str. 274

6.2.3. Alternatywny system obrotu , str. 276

6.2.4. Przymus obrotu na wybranych systemach obrotu , str. 279

6.3. Systemy obrotu towarami giełdowymi , str. 282

6.3.1. Giełdy towarowe i systemy obrotu towarami giełdowymi , str. 282

6.3.2. Przymus obrotu na giełdzie towarowej , str. 285

6.3.3. Obrót energią elektryczną , str. 291

7. Różnice kursowe kształtujące przychody i koszty podatkowe w świetle art. 15a u.p.d.o.p , str. 294

7.1. Wprowadzenie do ustalania różnic kursowych na tle ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych , str. 294

7.2. Kalkulacja różnic kursowych dla celów podatkowych w oparciu o przepisy obowiązujące do 31 grudnia 2006 r. , str. 296

7.3. Zasady rozliczania różnic kursowych w oparciu o aktualnie obowiązujące przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych , str. 304

7.4. Rozliczenia z kontrahentami a kalkulacja różnic kursowych , str. 312

8. Bilansowa metoda rozliczania różnic kursowych zgodnie z art. 30 u.r , str. 320

8.1. Bilansowa metoda kalkulacji różnic kursowych dla celów podatkowych - art. 9b u.p.d.o.p , str. 320

8.2. Kalkulacja różnic kursowych w świetle art. 30 u.r. , str. 325

8.2.1. Wycena na dzień dokonania transakcji w walucie obcej , str. 328

8.2.2. Prezentacja różnic kursowych w sprawozdaniu finansowym , str. 329

Rozdział III
Model opodatkowania pochodnych instrumentów finansowych na tle ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych , str. 331

1. Pojęcie dochodu na transakcji na pochodnych instrumentach finansowych , str. 331

2. Czynniki wpływające na model opodatkowania pochodnych instrumentów finansowych , str. 335

3. Nierzeczywisty pochodny instrument finansowy na tle ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych , str. 343

3.1. Definicja pochodnego instrumentu finansowego dla celów podatkowych , str. 343

3.2. Podstawowe zasady opodatkowania nierzeczywistych pochodnych instrumentów finansowych w podatku dochodowym od osób prawnych , str. 353

3.2.1. Przychód podatkowy będący wynikiem transakcji na pochodnych instrumentach finansowych (instrumenty nierzeczywiste) , str. 353

3.2.2. Koszty podatkowe związane z transakcjami na pochodnych instrumentach finansowych (instrumenty nierzeczywiste) , str. 361

3.3. Podsumowanie - nierzeczywiste pochodne instrumenty finansowe rozliczane na ",zasadach ogólnych", , str. 385

4. Rzeczywisty pochodny instrument finansowy w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych , str. 387

4.1. Rzeczywiste pochodne instrumenty finansowe wystawione na instrument bazowy będący ",towarem", , str. 390

4.2. Podsumowanie - rzeczywiste pochodne instrumenty finansowe wystawione na instrument bazowy będący ",towarem",, rozliczane na ",zasadach ogólnych", , str. 398

4.3. Rzeczywiste pochodne instrumenty finansowe wystawione na walutę , str. 400

4.4. Podsumowanie - rzeczywiste pochodne instrumenty finansowe wystawione na walutę, rozliczane na ",zasadach ogólnych", , str. 413

5. Cel zawarcia kontraktu determinujący skutki w podatku dochodowym od osób prawnych , str. 415

5.1. Derywaty rozliczane na zasadach ogólnych - zawarte w celach spekulacyjnych oraz zabezpieczających ",ogólną", działalność gospodarczą , str. 415

5.2. Derywaty zawarte w celu zabezpieczenia kosztów nabycia środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych , str. 418

5.2.1. Derywaty nierzeczywiste zawarte w celu zabezpieczenia kosztów nabycia środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych , str. 420

5.2.2. Derywaty rzeczywiste zawarte w celu zabezpieczenia kosztów nabycia środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych , str. 424

5.3. Derywaty zawarte w celu zabezpieczenia kosztów wytworzenia środków trwałych , str. 428

5.3.1. Derywaty nierzeczywiste zawarte w celu zabezpieczenia kosztów wytworzenia środków trwałych , str. 430

5.3.2. Derywaty rzeczywiste zawarte w celu zabezpieczenia kosztów wytworzenia środków trwałych , str. 432

6. Derywaty zawarte w celu bezpośredniego nabycia papierów wartościowych , str. 437

7. Przepisy prawa bilansowego mające wpływ na konsekwencje podatkowe walutowych pochodnych instrumentów finansowych , str. 440

7.1. Instrument pochodny jako pozycja bilansowa czy pozabilansowa , str. 440

7.2. Wycena walutowego instrumentu pochodnego a różnice kursowe - podstawowe wątpliwości , str. 443

7.3. Charakterystyka różnic kursowych na tle pochodnych instrumentów finansowych , str. 447

8. Podstawowe zasady opodatkowania pochodnych instrumentów finansowych w podatku dochodowym od osób fizycznych , str. 454

8.1. Przychody i koszty podatkowe , str. 454

8.2. Przedmiot opodatkowania w zakresie pochodnych instrumentów finansowych w podatku dochodowym od osób fizycznych , str. 460

8.3. Działalność gospodarcza prowadzona przez osoby fizyczne a rozliczenie transakcji na pochodnych instrumentach finansowych , str. 465

Rozdział IV
Opodatkowanie poszczególnych rodzajów pochodnych instrumentów finansowych - wybrane aspekty , str. 473

1. Opodatkowanie kontraktów forward , str. 473

1.1. Opodatkowanie nierzeczywistych oraz rzeczywistych kontraktów walutowych forward , str. 473

1.2. Przychody i koszty podatkowe związane z kontraktami forward , str. 479

1.3. Kontrakty forward zawarte w celach zabezpieczających , str. 483

1.4. Opodatkowanie procentowych kontraktów terminowych (Forward Rate Agreement - FRA) , str. 488

2. Opodatkowanie kontraktów futures , str. 490

3. Opodatkowanie opcji , str. 493

3.1. Konstrukcja opcji wpływająca na konsekwencje podatkowe , str. 493

3.2. Przychody i koszty związane z premią opcyjną , str. 494

3.3. Przychody i koszty związane z realizacją opcji , str. 501

3.4. Opcje walutowe (rzeczywiste i nierzeczywiste) , str. 504

4. Opodatkowanie kontraktów swap , str. 509

4.1. Kontrakt swap jedno- i dwustrumieniowy , str. 509

4.2. Swapy towarowe , str. 512

4.3. FX swap/IRS/CIRS , str. 514

5. Opodatkowanie instrumentów strukturyzowanych i struktur złożonych (cap/floor/collar) , str. 518

Rozdział V
Opodatkowanie wybranych transakcji z wykorzystaniem pochodnych instrumentów finansowych , str. 522

1. Transakcje z wykorzystaniem pochodnych instrumentów finansowych realizowane pomiędzy podmiotami powiązanymi - nowe regulacje od dnia 18 lipca 2013 r , str. 522

2. Restrukturyzacja podmiotów z wykorzystaniem pochodnych instrumentów finansowych , str. 537

2.1. Derywaty wniesione aportem do spółek prawa handlowego , str. 537

2.1.1. Derywaty wniesione aportem do spółek kapitałowych , str. 537

2.1.2. Derywaty wniesione aportem do spółki osobowej , str. 548

2.2. Rozliczenie pożyczonych środków finansowych wykorzystanych na zakup lub rozliczenie derywatów , str. 554

2.3. Konwersja zadłużenia z tytułu realizacji pochodnych instrumentów finansowych na kredyt , str. 557

3. Opodatkowanie dochodów uzyskanych z pochodnych instrumentów finansowych w zakresie działalności w Specjalnej Strefie Ekonomicznej , str. 562

4. Niedostateczna kapitalizacja a pochodne instrumenty finansowe , str. 569

Rozdział VI
Zarys ekonomicznej wyceny pochodnych instrumentów finansowych a podstawa opodatkowania w podatku dochodowym od osób prawnych , str. 579

1. Zarys ekonomicznych metod wyceny pochodnych instrumentów finansowych , str. 579

2. Wpływ ekonomicznej wyceny pochodnych instrumentów finansowych na przedmiot opodatkowania pochodnych instrumentów finansowych , str. 586

Rozdział VII
Aktualne regulacje międzynarodowe i krajowe dotyczące obrotu pochodnymi instrumentami finansowymi , str. 589

1. Dyrektywa 2003/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2003 r. oraz zmiany proponowane przez Komisję Europejską , str. 589

2. Podatek od transakcji finansowych w ramach wzmocnionej współpracy w ramach UE , str. 596

3. Dyrektywa MiFID oraz Rozporządzenie EMIR (European Market Infrastructure Regulation) , str. 598

Rozdział VIII
Wnioski podsumowujące , str. 604

Schematy modeli opodatkowania transakcji na pochodnych instrumentach finansowych , str. 611

Bibliografia , str. 645

Wykaz aktów prawnych , str. 655

Wykaz wyroków i uchwał sądowych , str. 659