ebook Piśmienność młodzieży w epoce nowej oralności Anna Dąbrowska

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2023

Autorka koncentruje się na problemach związanych z nabywaniem i doskonaleniem umiejętności tworzenia tekstu pisanego przez młodzież. Uwzględnia szeroki kontekst kulturowy, społeczny, poznawczy i edukacyjny tego procesu.

Pismo traktowane jest jako dostępne i użyteczne narzędzie rozwoju ludzkiego potencjału, które wspiera umiejętności: kategoryzacji, analizy, wnioskowania, abstrahowania oraz budowania generalizacji. Piśmienność stanowi klucz do uczestnictwa w kulturze, umożliwia korzystanie z dorobku określonej społeczności oraz ułatwia przejście od języka obrazu do języka abstrakcji i związanego z nim symbolicznego ujęcia rzeczywistości. Nabycie tej sprawności ma więc swoje konsekwencje poznawcze, społeczne i kulturowe. W wyniku obecnych przemian kultury pisma młodzież coraz częściej styka się z praktykami językowo-kulturowymi charakterystycznymi dla nowej oralności. Szybkość, skrótowość i potoczność współczesnej komunikacji językowej powodują, że w wielu obszarach staranność oraz precyzja pisanej odmiany języka postrzegane są jako nieefektywne. Podstawową przestrzenią doskonalenia tych sprawności jest edukacja szkolna, a jednym z jej obowiązków – wprowadzenie ucznia w świat pisma.

Przygotowanie do obligatoryjnych egzaminów zewnętrznych odbywających się na zakończenie obowiązkowego etapu edukacji stanowi ważny element praktyki szkolnej. W jakim zakresie egzaminy umożliwiają diagnozę piśmienności młodzieży? Jak w świetle ich wyników przedstawiają się umiejętności piśmienne uczniów? Autorka udziela odpowiedzi na te pytania na podstawie analizy dokumentacji egzaminów gimnazjalnych oraz egzaminów ósmoklasisty. Badania ujawniły duże kłopoty młodzieży w konstruowaniu dłuższych wypowiedzi pisemnych, co może utrudnić pełne uczestnictwo w kulturze opartej na piśmie.

******

Youth Literacy in the New Orality Age

The author describes the problems connected with acquiring and improving texts written by young people. She addresses a broad cultural, social, cognitive and educational context of this process. The author answers the questions if and how young people cope with constructing the text, analysing the documents concerning exams written at the end of primary and lower secondary school.

Spis treści ebooka Piśmienność młodzieży w epoce nowej oralności

Wprowadzenie 9

1. Pismo jako wizualny system kodowania informacji 13
1.1. Pismo – ustalenia definicyjne, relacja między
mową a pismem 13
1.2. Od malowideł naskalnych do alfabetu –
najważniejsze systemy pisma 20
1.2.1. Pierwotne formy kodowania informacji –
rysunki naskalne, środki mnemotechniczne, symbole
20
1.2.2. Pismo właściwe – piktografia, pisma:
ideograficzne, fonetyczne i sylabiczne, alfabet 23
1.3. Powstanie i rozwój pisma 27
1.3.1. Pisma niealfabetyczne – pismo klinowe,
hieroglify egipskie, pisma: kreteńskie, chińskie,
hetyckie klinowe, Majów, Azteków oraz innych ludów
27
1.3.2. Powstanie i rozpowszechnienie się pisma
literowego 35

2. Społeczne, kulturowe i cywilizacyjne skutki powstania i rozwoju pisma 39
2.1. Pismo jako środek komunikacji wysoko
rozwiniętych kultur 39
2.2. Pismo a wierzenia i praktyki religijne 43
2.3. Pismo a działalność gospodarcza 46
2.4. Umiejętność pisania a pozycja społeczna 50
2.4.1. Wczesna sztuka pisania jako środek
sprawowania władzy i przywilej społeczny 50
2.4.2. Kulturowe i społeczne skutki demokratyzacji
sztuki pisania 55
2.5. Kontrowersje wokół pisma jako nowej technologii
62

3. Jak pismo przekształca ludzkie myślenie? Poznawcze skutki nabycia umiejętności piśmiennych 65
3.1. Opozycja mowa – pismo 65
3.1.1. Mowa 68
3.1.2. Pismo 71
3.1.3. Zastrzeżenia wobec budowania opozycji mowa
– pismo 73
3.2. Wielka Teoria Piśmienności i jej krytyka 78
3.3. Oralność a piśmienność – odmienne sposoby
myślenia i konstruowania wypowiedzi 87
3.4. Piśmienność podstawowa i zaawansowana 99

4. Nowa oralność – kulturowe uwarunkowania nabywania
i kształtowania piśmienności współczesnej młodzieży 105
4.1. Od piśmienności do wtórnej oralności 105
4.2. Nowa oralność – zmiany we współczesnej
komunikacji i kulturze 110
4.3. Język i komunikacja młodzieży w epoce nowej
oralności 120
4.4. Slang młodzieżowy a piśmienność nastolatków 128

5. Edukacja szkolna a wprowadzanie młodzieży w kulturę pisma 137
5.1. Tekst 137
5.2. Kompetencja tekstotwórcza 147
5.2.1. Kompetencja tekstotwórcza jako część
kompetencji komunikacyjnej 147
5.2.2. Piśmienność a kompetencja tekstotwórcza 150
5.3. Kształcenie językowe w edukacji szkolnej –
uwarunkowania 151
5.4. Kompetencja tekstotwórcza w programach
kształcenia 154
5.5. Piśmienność w dydaktyce i metodyce szkolnej 161
5.5.1. Założenia a praktyka edukacyjna 161
5.5.2. Obligatoryjne testy zewnętrzne a
kształcenie umiejętności piśmiennych uczniów 168
5.6. Piśmienność młodzieży w świetle badań 173

6. Podstawy metodologiczne badań 183
6.1. Przedmiot, cel badań i pytania badawcze 183
6.2. Metoda zbierania danych 185
6.3. Sposób analizy danych 188

7. Egzaminy kończące obowiązkowy etap edukacji szkolnej a możliwość diagnozy piśmienności młodzieży – analiza wyników egzaminów gimnazjalnych i egzaminów ósmoklasisty 191
7.1. Piśmienność a diagnozowane umiejętności językowe
uczniów podczas egzaminu gimnazjalnego 192
7.2. Piśmienność a diagnozowane umiejętności językowe
uczniów podczas egzaminu ósmoklasisty 196
7.3. Piśmienność młodzieży w świetle wyników
egzaminów gimnazjalnych 205
7.3.1. Tworzenie własnego tekstu – poziom
realizacji zadań 205
7.3.2. Analiza wypowiedzi rozszerzonej
gimnazjalistów 210
7.4. Piśmienność młodzieży w świetle wyników
egzaminów ósmoklasisty 215
7.4.1. Tworzenie własnego tekstu – poziom
realizacji zadań 215
7.4.2. Analiza wypowiedzi rozszerzonej
ósmoklasistów 223

Podsumowanie wyników badań i wnioski 232
Bibliografia 237
Indeks osobowy 249
Indeks przedmiotowy 252
Spis tabel i wykresów 255
Summary 256