-17%

ebook Polacy pracujący a kryzys fordyzmu Juliusz Gardawski

Wydawca: Scholar

Rok wydania: 2009

Książka jest bardzo wartościowym, wielowymiarowym, teoretycznym i empirycznym studium położenia i postaw Polaków pracujących. (...) Ma trudne do przecenienia znaczenie dla wszystkich, którzy zajmują się światem pracy, zarówno klasą pracowniczą, jak i innymi klasami oraz warstwami, rynkiem pracy, prawem pracy, a szczególnie związkami zawodowymi. Autorzy opisują wyzwania, przed którymi stają polscy pracownicy w czasach postępującej erozji industrializmu i rodzących się nowych wyzwań elastycznego rynku pracy.
z recenzji prof. dr hab. Marii Jarosz
Prezentowane w książce badania „Polacy pracujący 2005” i „Polacy pracujący 2007” były prowadzone w ramach Katedry Socjologii Ekonomicznej Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Szkoły Głównej Handlowej pod kierunkiem profesora Juliusza Gardawskiego. Katedra specjalizuje się w badaniach struktury społecznej, społecznych aspektów restrukturyzacji wybranych działów przemysłu, stosunków pracy, związków zawodowych, sytuacji panującej w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw, dialogu społecznego.
Badania były finansowane przez Polską Konfederację Pracodawców Prywatnych Lewiatan oraz przeprowadzone w terenie przez Zakład Badań Naukowych Polskiego Towarzystwa Socjologicznego („Polacy pracujący 2005”) oraz Centrum Badania Opinii Społecznej („Polacy pracujący 2007”).

Spis treści ebooka Polacy pracujący a kryzys fordyzmu

OD REDAKTORA 13

WSTĘP. OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ 15
Społeczna struktura polskiego świata pracy 20
Fordyzm – postfordyzm a orientacje wobec rynku 27
Wizje gospodarki dobrze urządzonej 29
Cechy przedsiębiorstw a zróżnicowanie grup pracowniczych 31
Praca jako wartość 35
Położenie materialne Polaków pracujących w 2007 roku 36
Polityka i reprezentacja interesów 37
Rynek pracy 39
Prawo pracy 41
Związki zawodowe 42
Skład społeczny związków zawodowych 49

CZĘŚĆ I
STRUKTURA

JULIUSZ GARDAWSKI
ROZDZIAŁ 1. ŚWIAT PRACY A FORDYZM I POSTFORDYZM 52
1.1. Fordyzm i włączenie klasy pracowniczej do systemu
po II wojnie światowej 52
1.2. Kryzys fordyzmu. Postfordyzm i odchodzenie
od praktyki włączania klasy pracowniczej do systemu 55
1.3. Fordyzm, postfordyzm a polska transformacja 61

JULIUSZ GARDAWSKI
ROZDZIAŁ 2. TEORIE STRUKTURY SPOŁECZNEJ A ŚWIAT PRACY 65
2.1. Teorie struktury społecznej rozwijane w okresie fordowskim 65
2.2. Kryzys fordyzmu i odchodzenie od silnych teorii klasowych 75

JULIUSZ GARDAWSKI
ROZDZIAŁ 3. STRUKTURA ŚWIATA PRACY W OKRESIE TRANSFORMACJI 86
3.1. Hipotezy i pytania 92
3.2. Charakterystyka grup ekonomiczno-zawodowych
(autor: Jerzy Bartkowski) 95
3.3. Postrzeganie struktury społecznej. Lokalizacje strukturalne 107
3.4. Postrzeganie konfliktów społecznych 123
3.5. Brak legitymizacji nierówności dochodów 129
3.6. Identyfikacje grupowe 134
3.7. Klasowy charakter świata pracy? 138

CZĘŚĆ II
POZIOM ŻYCIA

WSTĘP. DOCHODY JAKO PRZEDMIOT SYSTEMATYCZNYCH BADAŃ 142

CZESŁAWA KLISZKO
ROZDZIAŁ 4. ZRÓŻNICOWANIE DOCHODÓW 144
4.1. Polski fordyzm i postfordyzm a dochody pracowników 144
4.2. Zróżnicowanie dochodów z pracy i ich główne determinanty 150
4.3. Dochody deklarowane a przestrzeganie zasad fair play
w zakładzie pracy 156
4.4. Dochody deklarowane a sytuacja na lokalnym rynku pracy 159
CZESŁAWA KLISZKO
ROZDZIAŁ 5. DOCHODY NA OSOBĘ GOSPODARSTWA DOMOWEGO 163
5.1. Typologia ze względu na materialne położenie
Polaków pracujących 168

CZESŁAWA KLISZKO
ROZDZIAŁ 6. BRAKI ODCZUWANE W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH
PRACUJĄCYCH POLAKÓW ORAZ OBAWY RESPONDENTÓW
DOTYCZĄCE PRZYSZŁOŚCI 175
PODSUMOWANIE 180

CZĘŚĆ III
POLACY PRACUJĄCY WOBEC WYZWAŃ EKONOMICZNYCH

JULIUSZ GARDAWSKI
ROZDZIAŁ 7. ORIENTACJE WOBEC RYNKU 184
7.1. Typologie i klasyfikacje w czasach
postsocjalistycznego fordyzmu 184
7.2. Fordyzm a postfordyzm. Subiektywny wskaźnik orientacji
wobec rynku 188
7.3. Cztery orientacje wobec rynku 202
7.4. Orientacje rynkowe a grupy ekonomiczno-zawodowe
i schemat klasowy 211
7.5. Orientacje wobec rynku a cechy pracujących
i typy przedsiębiorstw 216
7.6. Samozatrudnienie a orientacje wobec rynku 222
7.7. Etos pracy a orientacje wobec rynku 224
7.8. Orientacje wobec rynku a klasa robotnicza i pracownicza 228

JULIUSZ GARDAWSKI
ROZDZIAŁ 8. ŚWIADOMOŚĆ EKONOMICZNA POLAKÓW PRACUJĄCYCH 230
8.1. Badania świadomości ekonomicznej
w Szkole Głównej Handlowej 232
8.2. Ewolucja wyborów dokonywanych przez pracowników
przemysłu w latach 1991–2007 234
8.3. Typologia wizji gospodarki dobrze urządzonej 1991–2007 244
8.4. Wizje preferowanego porządku ekonomicznego
a orientacje wobec rynku 249
8.5. Orientacje wobec rynku a klasy w wizjach gospodarki
dobrze urządzonej 250

CZĘŚĆ IV
PRAWO PRACY I STOSUNKI PRACY
JACEK MĘCINA
ROZDZIAŁ 9. PRAWO PRACY W PRZEBUDOWIE
– KIERUNKI I CECHY EWOLUCJI ZMIAN W PRAWIE PRACY 258
9.1. Europeizacja polskiego prawa pracy 262
9.2. Dialog społeczny i zbiorowe stosunki pracy a zmiany
w prawie pracy 265
9.3. Zmiany prawa pracy a rynek pracy i koszty pracy 272
9.4. Oceny zmian w prawie pracy z perspektywy zmian
społeczno-gospodarczych 276
9.5. Przestrzeganie prawa pracy w ocenie pracowników 278
9.6. Dyskryminacja w zatrudnieniu, wynagradzaniu
i awansowaniu 285
9.7. Elastyczność zatrudnienia a stosunki pracy 288
9.8. Ocena satysfakcji z wykonywanej pracy 293
9.9. Opinie o pracy, skłonność do zmiany 298
9.10. Podsumowanie i wnioski 299
9.11. Aneks – analiza indywidualnego i zbiorowego
Kodeksu pracy (projektów Komisji Kodyfikacyjnej
prawa pracy) 300

JACEK MĘCINA
ROZDZIAŁ 10. NAJWAŻNIEJSZE CECHY I WYZWANIA
POLSKIEGO RYNKU PRACY 307
10.1. Opinie respondentów o bezrobociu i rynku pracy 318
10.2. Ocena sytuacji na lokalnych rynkach pracy 320
10.3. Akceptacja trudnych warunków pracy a adaptacyjność 327
10.4. Elastyczność, regulacja i deregulacja rynku pracy 331
10.5. Flexicurity – jak wykorzystać szansę na równowagę
na rynku pracy? 334
10.6. Słabości i atuty polskiego modelu a szanse na wdrożenie
idei flexicurity 337
JAN CZARZASTY
ROZDZIAŁ 11. WARUNKI PRACY I KULTURA ORGANIZACYJNA 343
11.1. Kultura organizacyjna – kontekst teoretyczny 343
11.2. Kulturowy kontekst działania organizacji w Polsce 359
11.3. Kultura organizacyjna i warunki pracy w perspektywie
badań „Polacy pracujący” 367
11.4. Warunki pracy i cechy kultury przedsiębiorstw 391
11.4. Zakończenie: kultury organizacyjne polskich przedsiębiorstw 408

CZĘŚĆ V
ZWIĄZKI ZAWODOWE: TEORIA I PRAKTYKA
JULIUSZ GARDAWSKI
ROZDZIAŁ 12. ZWIĄZKI ZAWODOWE W KRAJACH STAREJ DEMOKRACJI 420
12.1. Teza dywergencyjna kontra teza konwergencyjna 420
12.2. Ewolucja ruchu związkowego w Europie i typy związków 421
12.3. Podziały związków według osi „reformizm – radykalizm” 422
12.4. Trójdzielne typologie związków zawodowych: klasa
– społeczeństwo – rynek 424
12.5. Problem przywództwa związkowego: demokracja a oligarchia,
transakcja a transformacja 429
12.6. Narodowe warianty europejskiego ruchu związkowego 430

JULIUSZ GARDAWSKI
ROZDZIAŁ 13. ZWIĄZKI ZAWODOWE W KRAJACH POSTSOCJALISTYCZNYCH 432

JULIUSZ GARDAWSKI
ROZDZIAŁ 14. ZWIĄZKI ZAWODOWE MIĘDZY FORDYZMEM A POSTFORDYZMEM.
KRYZYS FORDOWSKICH ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH 437

JULIUSZ GARDAWSKI
ROZDZIAŁ 15. ZWIĄZKI ZAWODOWE W POLITYCE 444

JULIUSZ GARDAWSKI
ROZDZIAŁ 16. ZWIĄZKI ZAWODOWE W TEORII EKONOMII I W GOSPODARCE 448
16.1. Związki zawodowe w teorii ekonomii 448
16.2. Związki zawodowe w gospodarce 451

JULIUSZ GARDAWSKI
ROZDZIAŁ 17. EWOLUCJA POLSKICH ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH 459
17.1. Perspektywa instytucjonalna 459
17.2. Pierwsze etapy instytucjonalizacji: związki zawodowe
w czasach totalitaryzmu i autorytarnego socjalizmu 463
17.3. Związki zawodowe w okresie przełomu ustrojowego 477
17.4. Początki polskiego kapitalizmu i instytucjonalizacja
konfliktowego pluralizmu 480
17.5. Pogłębianie się związkowego pluralizmu 487
17.6. Ustawa o Trójstronnej Komisji a trzeci partner związkowy
– Forum Związków Zawodowych 491
17.7. Polityczne relacje „Solidarności” i OPZZ 494
17.8. Struktury związków zawodowych i próby ich reform 498
17.9. Europeizacja ruchu związkowego: ku nowym wzorom kultury
i nowym instytucjom 513
17.10. Związkowa wizja społeczno-gospodarcza i problem
deficytu ekspertyz 527

MICHAŁ WENZEL
ROZDZIAŁ 18. ZWIĄZKI ZAWODOWE W BADANIACH CBOS 1980–2008 533
18.1. Metodologia 533
18.2. Dynamika przynależności do związków w latach 1980–2008 534
18.3. Społeczno-zawodowa struktura związków zawodowych
w latach 1980–1981 540
18.4. Związki zawodowe w latach osiemdziesiątych 544
18.5. Struktura przynależności do związków w latach 1989–1991 546
18.6. Struktura związków w 2006 roku 548

JULIUSZ GARDAWSKI
ROZDZIAŁ 19. ZWIĄZKI ZAWODOWE W BADANIACH Z 2007 ROKU 551
19.1. Potrzeba istnienia związków zawodowych w opinii Polaków
pracujących 559
19.2. Orientacje członków związków zawodowych wobec rynku 561
19.3. Związki zawodowe, układy zbiorowe i rady pracowników 563

ANDRZEJ MOKRZYSZEWSKI
ROZDZIAŁ 20. PRZYCZYNY NISKIEGO UZWIĄZKOWIENIA
POLAKÓW PRACUJĄCYCH 572
20.1. Deklarowane przyczyny nieprzynależności 572
20.2. Deklarowane przyczyny rezygnacji z przynależności 575
20.3. Przyczyny braku związków w zakładach pracy 579

ADAM MROZOWICKI
ROZDZIAŁ 21. ZWIĄZKI ZAWODOWE W BIOGRAFIACH ROBOTNIKÓW:
MIĘDZY WYCOFANIEM A PRAGMATYZACJĄ 581
21.1. Perspektywa interpretatywna a problem partycypacji
związkowej robotników 582
21.2. Nota metodologiczna: badania biograficzne nad robotnikami
na Śląsku 584
21.3. Ewolucja partycypacji związkowej w robotniczych biografiach:
uwagi wprowadzające 585
21.4. Partycypacja związkowa a sposoby radzenia sobie
ze zmianą po 1989 roku 587
21.5. Strategie życiowe a dynamika partycypacji związkowej.
Uwagi podsumowujące 598

ZAKOŃCZENIE CZĘŚCI V 602

CZĘŚĆ VI
PRACA A POLITYKA

WSTĘP 606

JERZY BARTKOWSKI
ROZDZIAŁ 22. ZACHOWANIA POLITYCZNE W PERSPEKTYWIE TEORETYCZNEJ . . . 609
22.1. Paradygmat socjalno-strukturalny w zachowaniach
politycznych 609
22.2. Rola identyfikacji społecznych w zachowaniach
politycznych 614
22.3. Praca, wartości społeczne, orientacje życiowe a zachowania
polityczne 615
22.4. Zasoby a postawy i zachowania polityczne 616
22.5. Czynniki społeczne i instrumentalne w wyborach
politycznych 618

JERZY BARTKOWSKI
ROZDZIAŁ 23. POLACY PRACUJĄCY A POLITYKA 621
23.1. Zakres analizowanych postaw i uwarunkowań 621
23.2. Wizja demokracji 622
23.3. Stosunek do demokracji jako systemu.
Ocena działania demokracji w Polsce 625
23.4. Postawy anty- i prodemokratyczne 632
23.5. Zainteresowanie polityką na poziomie kraju
i polityką lokalną 634
23.6. Przynależność do stowarzyszeń i udział w wyborach 641
23.7. Stosunek do integracji europejskiej i ocena przystąpienia
do UE 646
23.8. Podsumowanie 653

JERZY BARTKOWSKI
ROZDZIAŁ 24. OPINIE O REPREZENTACJI INTERESÓW PRACOWNIKÓW
I PRACODAWCÓW W POLSCE 658
Wnioski 672

CZĘŚĆ VII
WYBÓR PRÓBY I SZACOWANIE WYNIKÓW
W BADANIU „POLACY PRACUJĄCY 2007”
WSTĘP 678

WIESŁAWA DĄBAŁA
ROZDZIAŁ 25. OKREŚLENIE POPULACJI BADANIA 680
25.1. Podstawowe przesłanki definiowania pracujących 680
25.2. Definicja pracujących w badaniach
„Polacy pracujący 2007” 682

WIESŁAWA DĄBAŁA
ROZDZIAŁ 26. METODA WYBORU PRÓBY RESPONDENTÓW 685
26.1. Dostępne operaty. Analiza metod i schematów wyboru 685
26.2. Pracujący według danych statystycznych 688

WIESŁAWA DĄBAŁA
ROZDZIAŁ 27. WYBÓR PRÓBY 693
27.1. Podział na warstwy 693
27.2. Schemat wyboru próby 694

WIESŁAWA DĄBAŁA
ROZDZIAŁ 28. WAŻENIE DANYCH 699
28.1. Algorytm ważenia danych 699
28.2. Transformacja rozkładów zmiennych po zastosowaniu ważenia
oraz porównania z danymi surowymi i danymi GUS 703

WIESŁAWA DĄBAŁA
ROZDZIAŁ 29. REALIZACJA PRÓBY ORAZ WPŁYW PRZYJĘTEJ METODY WYBORU
RESPONDENTÓW NA ROZKŁADY WYBRANYCH ZMIENNYCH 710
29.1. Prezentacja przyczyn niezrealizowania wywiadów
z respondentami wylosowanymi w PESEL 710
29.2. Wpływ przyjętej metody wyboru respondentów na rozkłady
wybranych zmiennych 717
Podsumowanie 729

ZAKOŃCZENIE: KOMENTARZ DO PROBLEMU KLAS SPOŁECZNYCH 731

BIBLIOGRAFIA 734

INDEKS NAZWISK 756

NOTY O AUTORACH 764