ebook Polska terminologia unijna i brukselizmy Anna Ciostek

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2019

Książka zawiera oryginalną próbę systematyzacji terminologii używanej w oficjalnych dokumentach wydawanych w języku polskim przez instytucje Unii Europejskiej oraz tworzących się równolegle do tej terminologii "brukselizmów" – odpowiedników terminów unijnych powstających w polszczyźnie ogólnej.

Zebrany przez Autorkę korpus terminów unijnych posłużył do analizy relacji strukturalno-semantycznych między pierwowzorami tworzonymi najczęściej w językach angielskim i/lub francuskim a neologizmami ukutymi w języku polskim jako języku biorcy.

Gromadzony do 2017 roku zbiór "brukselizmów" zaczerpniętych z wypowiedzi publicznych, prasy, radia, telewizji i internetu jest świadectwem pewnej epoki, jednostki te stanowią bowiem wyrażony w różnych rejestrach językowych nieformalny komentarz dotyczący działań podejmowanych przez Unię Europejską.

Autorka dokonuje także analizy wzajemnego oddziaływania terminów i "brukselizmów" – despecjalizacji pierwszych i terminologizacji drugich.

******

Polish EU Terminology and “Brusselisms”. An Attempt at Systematization

An original attempt at systematizing the terminology used in official documents published in the Polish language by European Union institutions and the “brusselisms” forming in parallel – the equivalents of EU terms that appear in standard Polish. A corpus of EU terms has been used for the analysis of structural and semantic relations between the original words usually created in English and/or French and the neologisms coined in the Polish language as a receiver language.

Spis treści ebooka Polska terminologia unijna i brukselizmy

Wstęp 11

ROZDZIAŁ I
Unia Europejska – kształtowanie się słownictwa jej
dokumentów na tle uwarunkowań historyczno-prawnych 15

1. Etapy integracji europejskiej od Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali do Unii Europejskiej i ich słownictwo 15
1.1. Etapy akcesji Rzeczypospolitej Polskiej do Unii
Europejskiej 23
1.2. Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej a
transpozycja acquis communautaire 25

2. Wpływ autonomicznego prawa wspólnotowego na terminologię Unii Europejskiej 26

3. Wpływ wielojęzyczności Unii Europejskiej na terminologię 29
3.1. Języki w Unii Europejskiej 31
3.2. Założenia wielojęzyczności a rzeczywistość:
krytyka wybranych elementów 35
3.3. Wielojęzyczność a tekst prawny – problemy
terminologiczne 39
3.4. Terminologia jako instrument wielojęzyczności 40

4. Tłumaczenie i służby tłumaczeniowe Unii Europejskiej 41
4.1. Tłumaczenia w Komisji Europejskiej 43
4.2. Tłumaczenie w Parlamencie Europejskim 46
4.3. Tłumaczenia w Trybunale Sprawiedliwości Unii
Europejskiej i jego instancjach (w Sądzie oraz w
Sądzie ds. Służby Publicznej) 48
4.4. Międzyinstytucjonalny aspekt tłumaczeń w Unii
Europejskiej 49

ROZDZIAŁ II
Terminologia 54
Wstęp 54

1. Co to jest terminologia – definicje słownikowe 55
1.1. Współczesne szkoły terminologiczne i tendencje
56
1.2. Teorie terminologiczne 58
1.2.1. Co to jest termin – definicje i aspekty 61
1.2.2. Specjalizacja wyrazów/terminologizacja 63
1.2.3. Termin a monosemia 63
1.2.4. Eurotermin – definicja 66
1.2.5. Terminotwórstwo 67
1.2.6. Instytucje treminotwórcze 69
1.2.7. Terminy a języki specjalistyczne 72
1.2.8. Terminologizacja vs determinologizacja 74

2. Korpus badawczy 76
2.1. Materiał 76
2.2. Metoda 77

3. Terminy jako związki wyrazowe 78
3.1. Podział strukturalny euroterminów (związków
wyrazowych) 78
3.2. Typy euroterminów 80
3.2.1. TYP I – Zawężenia 81
3.2.2. TYP II – Neologizmy 82

ROZDZIAŁ III
Analiza formalna i semantyczna terminów 85

1. Struktura i znaczenie związków TYPU I – zawężenie znaczenia głównych komponentów do dziedziny unijnej 85
1.1. Typologia – struktura terminów złożonych 85
1.1.1. Struktura I i jej odmiany 86
1.1.2. Struktura II i jej odmiany 91

2. Struktura i znaczenie związków TYPU II – neologizmów 114
Wstęp 114
2.1. Od neologizmu do eurosemantyzmu 115
2.2. Co to jest neologizm – podejście polskie i
francuskie 116
2.2.1. Neologia (néologie) 117
2.2.2. Neonimia (néonymie) – szczególny rodzaj
neologii 119
2.2.3. Neologizm – definicje francuskie 121
2.2.4. Francuskie typologie neologizmów 122
2.2.5. Neologizm – definicje polskie 125
2.3. Badanie i nadzorowanie neologizmów 128
2.3.1. Badanie i nadzorowanie neologizmów w Polsce
128
2.3.2. Badanie i nadzorowanie neologizmów we
Francji 129
2.4. Wybór neologizmów z polskiej terminologii Unii
Europejskiej 130
2.4.1. O polskich neologizmach unijnych 130
2.4.2. Typologia neologizmów w zebranym korpusie
euroterminów 132
2.5 Terminy z pogranicza kategorii (TYP I/TYP II) 134
2.5.1. Analiza kategorii neologicznych w
terminologii Unii Europejskiej 141
2.6. Neologizmy formalne: derywacja 142
2.6.1. Nowe formacje morfologiczne powstałe w
drodze derywacji sufiksalnej 142
2.6.2. Nowe formacje morfologiczne powstałe w
drodze derywacji prefiksalno-sufiksalnej 157
2.6.3. Derywaty prefiksalne z de-, re-, co- w
językach źródłowych (ang. i fr.) 159
2.7. Neologizmy właściwe: kompozycja 165
2.7.1. Złożenia przyimkowe, będące kalkami złożeń
utworzonych w językach wyjściowych z m.in.
(kolejno ang., fr.): inter-/inter-, intra-,
post-/post-, pre-/pré- lub derywatów co-/co-,
które w polszczyźnie przybrały odpowiednio formę:
między-, wewnątrz-, po-, przed- współ- 165
2.7.2. Złożenia z zachowanym greckim lub łacińskim
„elementem uczonym”: tele-, trans-, makro-, sub-
171
2.7.3 Złożenia ze zredukowaną formą członu
określającego typu euro-, eko-, cyber- 176
2.7.4. Nowe złożenia z końcowym członem określanym
–pak 182
2.7.5. Inne złożenia. Nowe formacje powstałe w
formie zbitek słownych 184
2.8. Nowe związki wyrazowe 186
2.9. Zapożyczenia 195
2.9.1. Zapożyczenia całkowite 196
2.9.2. Inne zapożyczenia/kalki tłumaczeniowe 198
2.10. Kalki strukturalne 201
2.11. Skróty i skrótowce 204
2.11.1. Skróty, skrótowce jako neologizmy 204
2.11.2. Definicja i tworzenie skrótów i skrótowców
205
2.11.3. Pochodzenie skrótów i skrótowców unijnych
205
2.11.4. Skróty i skrótowce unijne w polskiej
wersji 206
2.11.5. Nazwy programów zawierających skróty i
skrótowce 208
2.11.6. Produktywność skrótowców 209
2.11.7. Skrótowce jako zapożyczenia 210
Podsumowanie 212

3. Neosemantyzmy, neosemantyzacja 212
3.1. Eurosemantyzmy – definicja 214
3.2. Eurosemantyzmy nominalne 214
3.3. Metaforyczne euroseantyzmy nominalne 224
3.4. Metaforyczne eurosemantyzmy przymiotnikowe
motywowane kolorem 236
3.5. Inne metaforyczne eurosemantyzmy przymiotnikowe
239
Podsumowanie 240

ROZDZIAŁ IV
Brukselizmy 242
Wstęp 242

1. Typologia brukselizmów 245

2. Definicja brukselizmu 245
2.1. Inne użycia określenia nazwy brukselizm 246
2.2. Źródła brukselizmów 247
2.3. Relacje termin – brukselizm 248

3. Analiza zbioru brukselizmów 248
3.1. Brukselizmy będące odpowiednikami terminów Unii
Europejskiej 248
3.1.1. Brukselizmy ogólnie odnoszące się do Unii
Europejskiej jako organizacji realizowane w
połączeniach z przymiotnikami europejski, unijny
249
3.1.2. Brukselizmy odnoszące się do funkcjonowania
państw w ramach Unii Europejskiej 253
3.1.3. Brukselizmy określające liczbę państw
członkowskich: od Szóstki do EU 28 256
3.1.4. Brukselizmy określające funkcjonowanie
państw członkowskich w ramach grup 257
3.1.5. Brukselizmy określające funkcjonowanie w
ramach strefy euro 260
3.1.6. Inne określenia Unii Europejskiej 261
3.1.7. Brukselizmy określające funkcjonowanie
państw członkowskich a budżet Unii Europejskiej
261
3.1.8. Brukselizmy dotyczące systemu głosowań
w instytucjach Unii Europejskiej 263
3.1.9. Brukselizmy będące odpowiednikami nazw
instytucji, funkcji i rządów 265
3.2. Brukselizmy obecne w żargonie
urzędniczym/eurokratycznym 270
3.2.1. Brukselizmy dotyczące współpracy przywódców
unijnych 270
3.2.2. Brukselizmy dotyczące pracy urzędników
w instytucjach unijnych 275
3.2.3. Brukselizmy dotyczące pracy posłów w
Parlamencie Europejskim 276
3.2.4. Brukselizmy dotyczące pracy tłumaczy w
Parlamencie Europejskim 278
3.2.5. Brukselizmy dotyczące dziedzin współpracy i
metod działania 279
3.2.6. Brukselizmy dotyczące nazw dokumentów 281
3.2.7. Eurożargon w polskich instytucjach 284
3.3. Od żargonu eurokratów do quasi-terminów 286
3.3.1. Wyrażenie metatekstowe „tak zwany” (tzw.) i
cudzysłów 286
3.3.2. Brukselizmy, które przechodzą proces
terminologizacji 288
3.3.3. Potoczne nazwy dyrektyw zawarte w
dokumentach 293
3.4. Brukselizmy obecne w języku ogólnym, zwłaszcza
w dyskursie publicznym, nacechowane ekspresywnie 303
3.4.1. Okazjonalizmy 303
3.4.2. Brukselizmy powstałe wokół Brexitu 304
3.4.3. Brukselizmy powstałe wokół kryzysu
imigracyjnego 309
3.5. Potocyzmy/kolokwializmy 313
3.5.1. Potocyzmy/kolokwializmy realizowane ze
zredukowanym członem określającym euro- 313
3.5.2. Inne potocyzmy/kolokwializmy dotyczące UE
313
3.6. Slogany – dodatkowa kategoria brukselizmów
316

Podsumowanie 318
Wnioski końcowe 319
Bibliografia 326
Streszczenie 347
Résumé 349
Załącznik 1 – wykaz terminów unijnych 351
Załącznik 2 – wykaz brukselizmów 381
Spis ilustracji 388
Spis tabel 389