Za darmo

ebook Polszczyzna dziewiętnastowiecznych salonów Elżbieta Umińska-Tytoń

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Rok wydania: 2011

Publikacja ukazuje etykietę językową dziewiętnastowiecznych salonów polskich. Materia językowa usytuowana została na szerszym tle kulturowym epoki, co rozszerza krąg odbiorców o czytelników niejęzykoznawców, a tym samym propaguje wiedzę o języku jako integralnym składniku przestrzeni społecznej określonej epoki.

Salon był miejscem, gdzie kształtowano i stosowano wyższe formy zachowania, także językowego. Służyło to poczuciu elitarności, podkreślało dystans dzielący grupę osób bywałych na salonach od reszty społeczeństwa. Wyszukane formy grzeczności były ważnym sposobem tego wyróżnienia. Niemniej istotną rolę pełniło słownictwo. Jak wiadomo, jest to warstwa języka, która najlepiej odzwierciedla strukturę społeczną jego użytkowników. Zatem swoista leksyka charakterystyczna dla komunikacji salonowej, będzie także przedmiotem opisu.
Opis polszczyzny salonowej wydaje się potrzebny z kilku powodów:
1. Brak w dotychczasowych badaniach nad językiem XIX w. prac zajmujących się jego ówczesnym zróżnicowaniem społecznym. W ogóle opisowi stylistycznych i socjalnych odmian języka polskiego w XIX w. poświęcono dotąd niewiele miejsca. W polu zainteresowań językoznawców znalazły się jedynie gwary miejskie (warszawska i krakowska) oraz – w różnym zakresie – styl potoczny. Język elit tamtych czasów nie doczekał się dotąd opracowania.
2. Badany typ kontaktu ukazuje bogactwo stylistyczne naszego języka, który dziś coraz silniej ulega naporowi wszechogarniającej potoczności.
3. Zamierzony opis utrwala odchodzący w przeszłość sposób posługiwania się językiem wyszukanym, eleganckim, dbałym o formy.

Spis treści ebooka Polszczyzna dziewiętnastowiecznych salonów

I. Wprowadzenie 5
1. Salon w kulturze XIX w. 5
2. Bywalcy salonów 7
3. Polszczyzna salonowa jako przedmiot badań 14
4. Charakterystyka źródeł 19
II. Sztuka rozmowy 29
1. Pojęcie konwersacji salonowej 29
2. Dobre maniery jako podstawa zachowań językowych 33
3. Tematyka rozmów salonowych 50
4. Wybrane cechy strukturalne rozmowy towarzyskiej 63
5. Przejawy elegancji językowej 70
6. Wyrażanie emocji 99
III. Wykładniki etykiety językowej 109
1. Formy adresatywne 110
2. Formy nazywające osobę trzecią 150
3. Językowe formuły grzecznościowe 162
4. Strategia grzecznościowa 179
IV. Tworzywo językowe rozmów salonowych 189
1. Leksyka salonowa 189
2. Frazeologia 220
3. Udział języków obcych w konwersacji salonowej 230
V. Wnioski końcowe 245
1. Grzeczność jako dominanta salonowych zachowań językowych 245
2. Estetyczna wartość języka salonów 248
3. Prestiżowa funkcja języka 251
Wykaz źródeł ze skrótami 253
Wykaz literatury cytowanej 259