ebook Postępowanie w sprawach nieletnich na tle standardów europejskich Marianna Korcyl-Wolska

Wydawca: Wolters Kluwer

Rok wydania: 2015

W podręczniku przedstawiono:

zasady odpowiedzialności nieletnich za naruszanie przez nich obowiązującego prawa, także w ujęciu historycznym,
czynności Policji dokonywane przed wszczęciem postępowania w sprawach nieletnich,
przebieg postępowania w sprawach nieletnich.

W trzecim wydaniu autorka szczegółowo omawia rozwiązania przyjęte przez ostatnią dużą nowelizację ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich z 2013 r., która w znaczącym stopniu zmieniła model postępowania w sprawach nieletnich

, wprowadzając nowy kształt postępowania sądowego opartego niemal w pełnym zakresie na procedurze cywilnej. Bardzo wnikliwie przedstawia nowe przepisy ustawy oraz daje praktyczne wskazówki w zakresie ich stosowania. Ponadto istotną część trzeciego wydania podręcznika stanowi analiza prawna oraz ocena przepisów ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich w świetle standardów europejskich.

Książka nie ma charakteru wyłącznie teoretycznego, uwzględnia bowiem problemy stosowania przepisów ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich w praktyce na tle orzecznictwa Sądu Najwyższego.

Adresaci:
Publikacja jest przeznaczona zarówno dla studentów wydziałów prawa i aplikantów poszczególnych zawodów prawniczych, jak i przedstawicieli praktyki stosujących przepisy ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, zwłaszcza sędziów rodzinnych, prokuratorów, funkcjonariuszy Policji, kuratorów, a także adwokatów.

Spis treści ebooka Postępowanie w sprawach nieletnich na tle standardów europejskich

Wykaz skrótów , str. 11

Wstęp , str. 13

Wstęp do II wydania , str. 15

Wstęp do III wydania , str. 17

Rozdział I
Rys historyczny zasad odpowiedzialności nieletnich oraz postępowania w sprawach nieletnich od starożytności do XIX w. , str. 19

1. Przestępczość nieletnich , str. 19
2. Zasady odpowiedzialności w ujęciu historycznym , str. 20
2.1. Starożytność - prawo rzymskie i jego tendencje , str. 20
2.2. Średniowiecze i czasy nowożytne , str. 22
2.3. Zasady odpowiedzialności nieletnich w dawnym prawie polskim , str. 26
3. Tworzenie odrębnego, szczególnego sądownictwa dla nieletnich oraz aktów prawnych regulujących postępowanie przed tymi sądami , str. 30
3.1. Tworzenie sądów dla nieletnich na świecie , str. 30
3.2. Tworzenie sądów dla nieletnich na ziemiach polskich , str. 31

Rozdział II
Model postępowania w sprawach nieletnich w Polsce , str. 34

1. Postępowanie w sprawach nieletnich w systemie polskiego prawa , str. 34
2. Prace nad przygotowaniem ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich , str. 40
3. Postępowanie wobec nieletnich podporządkowane przepisom kodeksu postępowania karnego z 1928 r. , str. 44
3.1. Uwagi wstępne , str. 44
3.2. Odrębności szczególnego postępowania karnego (rozdział II księgi XI k.p.k. z 1928 r.) , str. 45
3.3. Przebieg postępowania w sprawach nieletnich na podstawie utrzymanych w mocy przepisów art. 474-495 k.p.k. z 1928 r. , str. 50
3.3.1. Postępowanie przygotowawcze w sprawach nieletnich , str. 51
3.3.2. Postępowanie jurysdykcyjne w sprawach nieletnich , str. 53
3.3.3. Postępowanie wykonawcze według kodeksu postępowania karnego z 1928 r. , str. 56
4. Podstawowe założenia ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich , str. 56
4.1. Uwagi wstępne , str. 56
4.2. Cel ustawy , str. 59
4.3. Dyrektywy przewodnie ustawy , str. 60
4.3.1. Dobro nieletniego , str. 60
4.3.2. Zasada indywidualizacji , str. 61
4.4. Podstawowe pojęcia ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich , str. 62
4.4.1. Nieletni , str. 62
4.4.2. Czyn karalny , str. 65
4.4.3. Demoralizacja , str. 66
4.5. Procedura postępowania w sprawach nieletnich , str. 70
5. Właściwość sądu orzekającego w sprawach nieletnich , str. 77
5.1. Właściwość rzeczowa , str. 77
5.2. Właściwość miejscowa , str. 88
6. Środki wychowawcze i zwalczania demoralizacji i przestępczości nieletnich, przewidziane w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich , str. 90
6.1. Wymierzanie nieletniemu kary w postępowaniu podporządkowanym przepisom ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich , str. 91
6.2. Orzekanie środków wychowawczych , str. 93
6.3. Orzekanie zakładu poprawczego , str. 95

Rozdział III
Czynności Policji dokonywane przed formalnym wszczęściem postępowania w sprawach nieletnich , str. 98

1. Uwagi wstępne , str. 98
1.1. Zakres czynności Policji przed formalnym wszczęciem postępowania , str. 100
1.2. Podstawa prawna czynności Policji , str. 103
2. Czynności wstępne Policji , str. 105
3. Czynności Policji w wypadkach niecierpiących zwłoki , str. 106
3.1. Przesłuchiwanie nieletniego przez Policję , str. 108
3.2. Przesłuchiwanie świadków przez Policję , str. 117
3.3. Inne czynności dowodowe Policji , str. 119
3.4. Zatrzymanie nieletniego i umieszczenie w policyjnej izbie dziecka , str. 120
3.4.1. Ujęcie nieletniego , str. 120
3.4.2. Zatrzymanie i umieszczenie nieletniego w policyjnej izbie dziecka , str. 121

Rozdział IV
Przebieg postępowania w sprawach nieletnich , str. 128

1. Czas trwania postępowania w stosunku do nieletnich , str. 128
1.1. Uwagi wstępne , str. 128
1.2. Czas od popełnienia czynu karalnego przez nieletniego (lub stwierdzenie jego demoralizacji) do wszczęcia postępowania przed sądem rodzinnym , str. 130
1.3. Czas od pierwszej czynności do wszczęcia postępowania wyjaśniającego . 131
1.4. Czas trwania postępowania wyjaśniającego , str. 132
1.5. Czas trwania postępowania rozpoznawczego , str. 133
1.6. Zawieszenie postępowania , str. 134
1.7. Czas trwania postępowania przed sądem rodzinnym , str. 135
2. Struktura postępowania w sprawach nieletnich uregulowanego przepisami u.p.n. przed i po nowelizacji z 2013 r. , str. 135
3. Wszczęcie postępowania , str. 139
3.1. Wszczęcie postępowania w sprawie nieletniego na podstawie art. 21 §, 1 u.p.n. , str. 139
3.2. Wszczęcie postępowania na podstawie art. 32a §, 1 u.p.n. , str. 142
3.3. Cel postępowania wszczętego na podstawie art. 32a u.p.n. , str. 143
3.4. Czynności dowodowe przed sądem rodzinnym , str. 144
3.4.1. Zbieranie danych o nieletnim , str. 145
3.4.2. Czynności dowodowe sądu rodzinnego w toku postępowania przed sądem rodzinnym , str. 148
3.4.2.1. Wysłuchanie nieletniego , str. 149
3.4.2.2. Przesłuchiwanie świadków przez sędziego rodzinnego w toku postępowania wyjaśniającego (przed nowelizacją z 2013 r.) , str. 150
3.4.3. Czynności dokonywane na zlecenie sądu rodzinnego , str. 151
3.4.3.1. Czynności zlecone Policji w świetle badań , str. 151
3.4.3.2. Czynności zlecone kuratorom (art. 24 §, 1 u.p.n.) , str. 152
4. Strony postępowania , str. 152
4.1. Sytuacja prawna nieletniego jako strony postępowania , str. 154
4.1.1. Prawo nieletniego do obrony , str. 154
4.1.1.1. Realizacja prawa do obrony materialnej w postępowaniu w sprawach nieletnich , str. 155
4.1.1.2. Prawo nieletniego do obrony formalnej , str. 157
4.1.2. Tymczasowe środki zapobiegawcze stosowane wobec nieletnich w toku postępowania , str. 160
4.2. Rodzice nieletniego (opiekun) , str. 162
4.3. Prokurator , str. 165
5. Pokrzywdzony , str. 167
6. Orzekanie przez sąd rodzinny , str. 171
6.1. Postanowienia wydawane przez sąd rodzinny w toku przebiegu postępowania , str. 171
6.2. Orzekanie przez sąd rodzinny środków wobec rodziców , str. 173
6.3. Orzekanie przez sąd rodzinny o zastosowaniu środków wychowawczych , str. 174
6.4. Orzekanie przez sąd rodzinny na rozprawie , str. 175
6.4.1. Postanowienie kończące postępowanie , str. 179
7. Postępowanie odwoławcze (art. 58-63 u.p.n.) , str. 180
7.1. Środki odwoławcze w sprawach nieletnich , str. 180
7.2. Zakres zaskarżenia , str. 181
7.3. Wymogi formalne środków odwoławczych , str. 182
7.4. Zakaz reformationis in peius , str. 183
7.5. Sytuacja nieletniego w postępowaniu odwoławczym , str. 183
7.6. Sytuacja pokrzywdzonego w postępowaniu odwoławczym , str. 184
7.7. Dopuszczalność wniesienia kasacji , str. 184
7.8. Zaskarżanie orzeczeń wydanych w sprawach nieletnich w praktyce , str. 185

Rozdział V
Sytuacja prawna nieletniego w świetle obowiązujących w Polsce przepisów i standardów europejskich , str. 187

1. Uwagi wstępne , str. 187
1.1. Znaczenie Konstytucji w systemie polskiego prawa , str. 187
1.2. Reforma prawa w Polsce w 1997 r. , str. 190
1.3. Prace nad reformą postępowania w sprawach nieletnich w Polsce , str. 193
2. Wyznaczniki standardów europejskich w Polsce w zakresie praw człowieka , str. 194
2.1. Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności , str. 194
2.2. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych , str. 196
3. Wyznaczniki standardów europejskich w zakresie szczególnej ochrony praw dziecka , str. 196
3.1. Konwencja o prawach dziecka z dnia 20 listopada 1989 r. , str. 196
3.2. Reguły Minimalne ONZ (zwane regułami z Beijing) , str. 197
3.3. Rekomendacje i zalecenia Rady Europy dotyczące reakcji społecznej na przestępczość nieletnich , str. 198
4. Standardy europejskie a rozwiązania w prawie polskim , str. 199
4.1. Wiek (definicje pojęć ",dziecko", i ",nieletni",) , str. 199
4.1.1. Reguły Minimalne ONZ , str. 199
4.1.2. Konwencja o prawach dziecka , str. 199
4.1.3. Kodeks karny z 1997 r. , str. 200
4.1.4. Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich , str. 201
5. Podstawowe prawa nieletniego w świetle standardów europejskich oraz ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich , str. 203
5.1. Wprowadzenie , str. 203
5.2. Rozwiązania przyjęte w polskiej ustawie a standardy europejskie , str. 203
5.3. Zasady wynikające ze standardów europejskich, których nie uwzględniono w przepisach polskiej ustawy , str. 208
5.3.1. Prawo do rzetelnego procesu , str. 208
5.3.2. Prawo do humanitarnego i godnego traktowania w czasie pozbawienia wolności , str. 209
5.3.3. Prawo do poszanowania godności w toku postępowania , str. 210
5.3.4. Zasada domniemania niewinności , str. 212
5.3.5. Prawo do informacji o zarzutach w sprawie , str. 215
5.3.6. Prawo do bezpłatnego tłumacza , str. 216
5.3.7. Rozpoznanie sprawy w rozsądnym terminie , str. 217
5.4. Zasady i gwarancje wynikające ze standardów europejskich uwzględnione w przepisach polskiej ustawy , str. 218
5.4.1. Zasada prawa do wolności , str. 218
5.4.1.1. Standardy europejskie , str. 218
5.4.1.2. Rozwiązania przyjęte w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich , str. 219
5.4.2. Zasada prawa do obrony , str. 223
5.4.2.1. Standardy europejskie , str. 223
5.4.2.2. Rozwiązania przyjęte w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich , str. 223
5.4.3. Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego , str. 228
5.4.3.1. Standardy europejskie , str. 228
5.4.3.2. Rozwiązania przyjęte w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich , str. 228
5.4.4. Prawo do zaskarżania postanowienia kończącego postępowanie , str. 229
5.4.4.1. Standardy europejskie , str. 229
5.4.4.2. Rozwiązania przyjęte w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich , str. 230
5.4.5. Ustanowienie odrębnych organów odnoszących się do dzieci, odrębnych praw i procedur , str. 231
5.4.5.1. Standardy europejskie , str. 231
5.4.5.2. Rozwiązania przyjęte w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich , str. 232
5.4.6. Zasady kierowania się dobrem dziecka oraz indywidualizacji w toku postępowania , str. 234
5.4.6.1. Standardy europejskie , str. 234
5.4.6.2. Rozwiązania przyjęte w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich , str. 234
5.4.7. Różnorodność środków orzekanych wobec dzieci , str. 235
5.4.7.1. Standardy europejskie , str. 235
5.4.7.2. Rozwiązania przyjęte w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich , str. 236

Rozdział VI
Ocena przepisów ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich , str. 239

1. Stosowanie przepisów ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich przed nowelizacją z 2013 r. , str. 239
2. Ocena rozwiązań przyjętych w ustawie z dnia 30 sierpnia 2013 r. o zmianie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz niektórych innych ustaw , str. 244
2.1. Uwagi wstępne , str. 244
2.2. Nowe rozwiązania przewidziane w noweli z 2013 r. , str. 245
2.3. Procedura postępowania wedle noweli z 2013 r. , str. 246
2.4. Czynności Policji , str. 247
2.5. Struktura postępowania , str. 249
2.6. Sytuacja procesowa stron , str. 251
2.7. Postępowanie odwoławcze , str. 253
2.8. Uwagi końcowe , str. 253
3. Projektowane zmiany postępowania w sprawach nieletnich w Polsce przed uchwaleniem noweli z 2013 r. , str. 254
3.1. Uwagi wstępne , str. 254
3.2. Powołanie Zespołu do spraw opracowania projektu ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich w 2003 r. , str. 254
3.3. Przekazanie do Ministerstwa Sprawiedliwości projektu Kodeksu nieletnich w 2005 r. , str. 256
3.3.1. Projekt z 2005 r. , str. 257
3.3.1.1. Podstawowe dyrektywy postępowania , str. 258
3.3.1.2. Podstawowe zasady postępowania , str. 259
3.3.1.3. Zakres podmiotowy i przedmiotowy , str. 261
3.3.1.4. Strony postępowania , str. 268
3.3.1.4.1. Prokurator , str. 269
3.3.1.4.2. Nieletni , str. 270
3.3.1.4.3. Pokrzywdzony , str. 276
3.3.1.5. Struktura postępowania , str. 278
3.3.1.5.1. Postępowanie wyjaśniające , str. 279
3.3.1.5.2. Postępowanie jurysdykcyjne , str. 282
3.3.1.5.3. Postępowanie wykonawcze , str. 287
3.3.1.6. Dochodzenie odszkodowania od Skarbu Państwa , str. 290
3.3.2. Projekt z 2007 r. , str. 291
3.3.3. Projekt z 2008 r. , str. 294

Bibliografia , str. 299