ebook Równość płci w zatrudnieniu Helena Szewczyk

Wydawca: Wolters Kluwer

Rok wydania: 2017

W monografii omówiono problematykę równości płci w zatrudnieniu w prawie polskim, a także na tle międzynarodowego i europejskiego prawa pracy. Celem publikacji jest przedstawienie zagadnienia nierówności płci w zatrudnieniu i jego negatywnych skutków oraz wykazanie niedoskonałości polskiej regulacji prawnej w tym zakresie i problemów w praktyce jej stosowania. Opracowanie zawiera analizę m.in. takich zagadnień jak:

pojęcie i konstrukcja prawna równego traktowania oraz dyskryminacji ze względu na płeć w stosunkach pracy,
naruszenia oraz przejawy nierównego traktowania i dyskryminacji na polskim rynku pracy,
obowiązki pracodawcy w zakresie równości płci w stosunkach pracy oraz zakres jego odpowiedzialności z tytułu ich naruszenia,
ochrona proceduralna i instytucjonalna przed nierównym traktowaniem i dyskryminowaniem.
W pracy szczególną uwagę zwrócono na zmiany kodeksu pracy w zakresie prawa antydyskryminacyjnego, wprowadzone w celu dostosowania polskiego prawa do prawa unijnego. Omówiono m.in. nowe brzmienie art. 176 k.p., który przewiduje, że zakaz zatrudniania kobiet przy pracach uciążliwych, niebezpiecznych i szkodliwych dla ich zdrowia nie będzie już dotyczył co do zasady wszystkich pracownic, ale zostanie ograniczony tylko do kobiet będących w ciąży i karmiących dziecko piersią.

Adresaci:
Publikacja przeznaczona jest dla adwokatów, radców prawnych i sędziów. Zainteresuje również praktyków zajmujących się na co dzień interpretacją i stosowaniem przepisów prawa pracy: pracowników działów kadr oraz przedstawicieli związków zawodowych i organizacji pracodawców.

Spis treści ebooka Równość płci w zatrudnieniu

Wykaz skrótów ,17

Wstęp ,21

Rozdział 1
Nierówne traktowanie i dyskryminacja w zatrudnieniu ze względu na płeć jako zjawiska społeczno-kulturowe ,29
1.1. Istota oraz cechy charakterystyczne zjawiska nierównego traktowania i dyskryminacji ze względu na płeć we współczesnym świecie ,29
1.2. Nierówne traktowanie i dyskryminacja a inne zjawiska patologiczne w środowisku pracy ,39
1.3. Przyczyny nierównego traktowania i dyskryminacji w zatrudnieniu ,43
1.4. Skutki nierównego traktowania i dyskryminacji w zatrudnieniu ,49

Rozdział 2
Pojęcie i konstrukcja prawna nierównego traktowania oraz dyskryminacji w zatrudnieniu ,56
2.1. Pojęcie dozwolonego różnicowania (dyferencjacji) w prawie pracy ,56
2.2. Pojęcie nierównego traktowania oraz dyskryminacji w polskim prawie na tle prawa międzynarodowego oraz prawa Unii Europejskiej ,62
2.3. Elementy składowe dyskryminacji w zatrudnieniu ,72
2.3.1. Podmiot dyskryminacji ,72
2.3.1.1. Podmioty dyskryminowane i podmioty dyskryminujące ,72
2.3.1.2. Osoba fizyczna pozostająca w zatrudnieniu jako podmiot dyskryminowany ,80
2.3.2. Kryteria niedozwolonego różnicowania (dyskryminacji) ,83
2.3.3. Zakres przedmiotowy dyskryminacji. Substrat dyskryminacji ,91
2.3.4. Kontratypy dyskryminacji &ndash, wyjątki od zakazu dyskryminacji ,94
2.3.4.1. Uwagi wprowadzające ,94
2.3.4.2. Niezatrudnianie pracownika, jeżeli jest to obiektywnie uzasadnione, tj. jeśli rodzaj pracy lub warunki jej wykonywania są rzeczywistym i decydującym wymaganiem zawodowym ,96
2.3.4.3. Wypowiedzenie warunków zatrudnienia w zakresie wymiaru czasu pracy, jeżeli jest to uzasadnione przyczynami niedotyczącymi pracowników, bez powoływania się na inne przyczyny różnicowania zabronione prawem ,100
2.3.4.4. Stosowanie środków różnicujących status prawny osoby zatrudnionej ze względu na ochronę rodzicielstwa ,101
2.3.4.5. Kształtowanie warunków zatrudnienia z uwzględnieniem kryterium stażu pracy ,102
2.3.4.6. Stosowanie działań wyrównawczych (działań wyrównujących szanse) wszystkich lub znacznej liczby osób danej płci (kobiet) ,105

Rozdział 3
Prawnomiędzynarodowe podstawy równości płci w zatrudnieniu ,108
3.1. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka oraz Pakty Praw Człowieka ,108
3.2. Konwencje i zalecenia MOP ,114
3.3. Europejska Konwencja Praw Człowieka ,122
3.4. Europejskie Karty Społeczne ,131

Rozdział 4
Prawne podstawy równości płci w zatrudnieniu w Unii Europejskiej ,139
4.1. Ogólna charakterystyka prawa i polityki równości płci Unii Europejskiej ,139
4.2. Równość płci w zatrudnieniu w prawie pierwotnym Unii Europejskiej ,144
4.2.1. Prawo traktatowe ,144
4.2.2. Wspólnotowa Karta Społecznych Praw Podstawowych Pracowników oraz Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej ,151
4.3. Równość płci w zatrudnieniu w prawie wtórnym Unii Europejskiej ,156
4.3.1. Ewolucja prawa antydyskryminacyjnego w UE ,156
4.3.2. Dyrektywa 54/2006/WE ,161
4.3.3. Dyrektywy 113/2004/WE oraz 391/1989/EWG , ,167
4.3.4. Rozporządzenia, rezolucje, decyzje i komunikaty ,171

Rozdział 5
Prawna regulacja równości płci w zatrudnieniu w prawie krajowym ,174
5.1. Równość płci w zatrudnieniu jako składnik funkcji ochronnej prawa pracy ,174
5.2. Konstytucyjne podstawy równości płci w zatrudnieniu ,178
5.2.1. Aksjologiczne uwarunkowania równości płci w zatrudnieniu w Konstytucji RP ,178
5.2.2. Konstytucyjne podstawy ochrony praw jednostki w aspekcie równości płci w zatrudnieniu ,183
5.2.3. Ochrona dóbr osobistych osób nierówno traktowanych i dyskryminowanych w Konstytucji RP ,195
5.3. Zasada równego traktowania oraz zasada niedyskryminacji (ze względu na płeć) jako podstawowe zasady prawa pracy zawarte w art. 11 2 i 11 3 k.p. ,202
5.4. Ustawa o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania z dnia 3 grudnia 2010 r. ,211
5.5. Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz ustawa o zatrudnianiu pracowników tymczasowych ,218

Rozdział 6
Ochrona pracujących kobiet a równość płci w zatrudnieniu ,224
6.1. Równe szanse dla pracujących kobiet i mężczyzn ,224
6.1.1. Polityka równości płci w zatrudnieniu ,224
6.1.2. Działania na rzecz równych szans dla kobiet i mężczyzn ,227
6.1.2.1. Stosowanie norm prawnych w dziedzinie równości płci w zatrudnieniu a równość materialna kobiet i mężczyzn ,227
6.1.2.2. Akcje pozytywne oraz programy działania ,229
6.1.2.3. Środki godzenia pracy zawodowej z obowiązkami rodzinnymi i inne działania na rzecz równych szans dla kobiet ,233
6.2. Ochrona pracy kobiet ze względu na pełnione funkcje rodzicielskie w aspekcie równości płci w zatrudnieniu ,234
6.2.1. Zakres podmiotowy ochrony pracy kobiet ,234
6.2.2. Ochrona życia i zdrowia kobiet przed zagrożeniami środowiska pracy w aspekcie równości płci w zatrudnieniu ,240
6.2.3. Zakaz pracy kobiet w nocy ,248
6.2.4. Ochrona trwałości zatrudnienia ,250
6.2.5. Urlopy pracownicze i inne zwolnienia od pracy z tytułu rodzicielstwa ,253

Rozdział 7
Płeć jako kryterium dyskryminacyjne oraz rodzaje dyskryminacji ze względu na płeć ,261
7.1. Płeć jako jedno z zabronionych kryteriów różnicowania (dyskryminacji) określonych w kodeksie pracy na tle regulacji międzynarodowych i prawa Unii Europejskiej ,261
7.2. Płeć jako podstawowe kryterium dyskryminacyjne w zatrudnieniu związane z cechami osobowymi pracownika ,268
7.3. Dyskryminacja bezpośrednia ze względu na płeć ,276
7.4. Dyskryminacja pośrednia ze względu na płeć ,279
7.5. Molestowanie zwykłe jako przejaw dyskryminacji ,288
7.5.1. Uwagi wprowadzające ,288
7.5.2. Definicja prawna molestowania i jej elementy składowe w świetle art. 18 3a §, 5 pkt 2 k.p. na tle prawa Unii Europejskiej ,289
7.5.3. Zachowanie odnoszące się do płci ,292
7.5.4. Zachowanie podjęte wbrew woli osoby molestowanej ,294
7.5.5. Zachowanie, które wywołuje określony skutek ,295
7.6. Molestowanie seksualne jako przejaw dyskryminacji ,298
7.6.1. Uwagi ogólne ,298
7.6.2. Definicja prawna molestowania seksualnego w zatrudnieniu w świetle art. 18 3a §, 6 k.p. i jej elementy składowe ,301
7.6.3. Zachowania o podłożu seksualnym lub odnoszące się do płci ,307
7.6.4. Zachowania niepożądane przez pracownika ,310
7.6.5. Molestowanie seksualne jako zachowanie, które zostało podjęte w określonym celu lub które wywołuje określone skutki ,312
7.6.6. Prawna regulacja molestowania seksualnego w wybranych krajach wysoko rozwiniętych ,318
7.7. Zmuszanie do zachowań dyskryminacyjnych ,324
7.8. Działania odwetowe ,325

Rozdział 8
Obowiązki pracodawcy i innych podmiotów dotyczące równości płci w zatrudnieniu oraz ich odpowiedzialność ,330
8.1. Obowiązek pracodawcy przeciwdziałania dyskryminacji z art. 94 pkt 2b k.p. ,330
8.1.1. Charakter prawny obowiązku ,330
8.1.2. Treść i granice obowiązku ,333
8.1.3. Obowiązek przeciwdziałania dyskryminacji kobiet zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy ,341
8.2. Inne obowiązki pracodawcy dotyczące równości płci w zatrudnieniu ,344
8.2.1. Obowiązki ogólne pracodawcy jako wyznacznik obowiązku przeciwdziałania dyskryminacji ,344
8.2.2. Obowiązek informowania pracowników ,349
8.3. Równość płci w zatrudnieniu a zakres odpowiedzialności pracodawcy ,353
8.4. Zakres odpowiedzialności innych podmiotów z tytułu naruszenia zasady równości płci w zatrudnieniu ,360
8.4.1. Kształtowanie się odpowiedzialności w ramach pracy tymczasowej ,360
8.4.2. Odpowiedzialność dyscyplinarna i porządkowa pracowników a zasada równości płci w zatrudnieniu ,365
8.4.2.1. Odpowiedzialność porządkowa w zatrudnieniu pracowniczym w aspekcie równości płci w zatrudnieniu ,365
8.4.2.2. Roszczenie o uchylenie kary porządkowej ,366
8.4.2.3. Odpowiedzialność dyscyplinarna w zatrudnieniu pracowniczym w kontekście równości płci ,368

Rozdział 9
Przejawy nierównego traktowania i dyskryminacji ze względu na płeć w zatrudnieniu ,373
9.1. Uwagi wprowadzające ,373
9.2. Nierówne traktowanie i dyskryminacja w zakresie dostępu do zatrudnienia i na etapie nawiązania stosunku pracy ,376
9.3. Nierówne traktowanie i dyskryminacja na etapie rozwiązania stosunku pracy ,383
9.4. Nierówne traktowanie i dyskryminacja w zakresie przeniesień do innej pracy i pozostałych zmian treści stosunku pracy ,393
9.5. Nierówne traktowanie i dyskryminacja w zakresie warunków zatrudnienia związanych z podporządkowaniem i ocenianiem pracownika ,396
9.6. Nierówne traktowanie i dyskryminacja w zakresie wynagradzania pracowników i innych świadczeń związanych z pracą ,401
9.6.1. Pojęcie wynagrodzenia w prawie polskim i unijnym ,401
9.6.2. Jednakowa praca. Praca jednakowej wartości ,404
9.6.3. Równe wynagrodzenia osób różnej płci za jednakową pracę ,410
9.7. Nierówne traktowanie i dyskryminacja w zakresie pozostałych warunków zatrudnienia ,422
9.8. Nierówne traktowanie i dyskryminacja w zakresie awansowania ,426
9.9. Nierówne traktowanie i dyskryminacja w zakresie szkolenia ,429
9.10. Nierówne traktowanie i dyskryminacja ze względu na płeć w zakresie zbiorowego prawa pracy ,431
9.10.1. Nierówne traktowanie i dyskryminacja w zakresie przynależności do związków zawodowych i innych form przedstawicielstw pracowniczych ,431
9.10.2. Nierówne traktowanie i dyskryminacja w zakresie negocjacji zbiorowych i tworzenia autonomicznych źródeł prawa pracy przez partnerów społecznych ,436
9.10.3. Nierówne traktowanie i dyskryminacja a partycypacja pracownicza ,448

Rozdział 10
Środki ochrony przed nierównym traktowaniem i dyskryminacją ze względu na płeć w zatrudnieniu na gruncie prawa pracy ,452
10.1. Środki prawne indywidualnego prawa pracy ,452
10.1.1. Uwagi wprowadzające ,452
10.1.2. Odszkodowanie z art. 18 3d k.p. z tytułu dyskryminacji ,454
10.1.2.1. Pojęcie i istota odszkodowania z art. 18 3d k.p. ,454
10.1.2.2. Charakter prawny i funkcje odszkodowania z art. 18 3d k.p. ,458
10.1.2.3. Wysokość odszkodowania z art. 18 3d k.p. ,462
10.1.2.4. Odszkodowanie z art. 18 3d k.p. a inne roszczenia pracownicze na tle koncepcji równości płci w zatrudnieniu ,464
10.1.3. Problem zbiegu roszczeń z tytułu dyskryminacji oraz roszczeń na podstawie kodeksu cywilnego ,471
10.1.4. Rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia przez dyskryminowanego pracownika na podstawie art. 55 1 §, 1 k.p. ,477
10.2. Środki prawne występujące w zbiorowym prawie pracy ,484
10.2.1. Uwagi wprowadzające ,484
10.2.2. Przeciwdziałanie nierównemu traktowaniu i dyskryminacji jako przedmiot zadań związków zawodowych i organizacji pracodawców ,486
10.2.3. Układy zbiorowe pracy i inne źródła prawa pracy jako instrumenty przeciwdziałające nierównemu traktowaniu oraz dyskryminacji ,493
10.2.4. Spory zbiorowe pracy na tle nierównego traktowania i dyskryminacji ,497
10.2.5. Partycypacja pracownicza w zarządzaniu zakładem pracy a ochrona równości płci w zatrudnieniu ,499

Rozdział 11
Środki ochrony przed nierównym traktowaniem i dyskryminacją ze względu na płeć w zatrudnieniu na gruncie prawa cywilnego oraz karnego ,502
11.1. Środki prawne przysługujące na podstawie prawa cywilnego ,502
11.1.1. Uwagi wprowadzające ,502
11.1.2. Dobra osobiste szczególnie narażone na naruszenie wskutek nierównego traktowania oraz dyskryminacji ze względu na płeć ,504
11.1.3. Środki ochrony dóbr osobistych w prawie cywilnym ,512
11.2. Środki prawne przysługujące na gruncie prawa karnego ,524
11.2.1. Prawa nierówno traktowanego i dyskryminowanego pracownika jako przedmiot karnoprawnej ochrony ,524
11.2.2. Wymuszenie seksualne (art. 199 k.k.) ,533
11.2.3. Inne przestępstwa obejmujące swym zakresem elementy nierównego traktowania i dyskryminacji ,537
11.2.3.1. Zmuszenie do określonego zachowania (art. 191 k.k.) ,537
11.2.3.2. Znęcanie się nad osobą zatrudnioną (art. 207 §, 1 k.k.) ,539
11.2.3.3. Zniesławienie (art. 212 k.k.) oraz zniewaga (art. 216 k.k.) ,543
11.2.3.4. Naruszenie nietykalności cielesnej (art. 217 §, 1 k.k.) ,547
11.2.3.5. Prezentowanie treści pornograficznych (art. 202 §, 1 k.k.) ,548
11.2.3.6. Stalking (art. 190a k.k.) ,549
11.2.4. Prawnokarne dochodzenie roszczeń z tytułu naruszenia dóbr osobistych w postępowaniu karnym ,552

Rozdział 12
Zagadnienia proceduralne oraz instytucjonalne formy ochrony przed nierównym traktowaniem i dyskryminacją w zatrudnieniu ze względu na płeć ,558
12.1. Droga pozasądowa ,558
12.2. Tryb dochodzenia roszczeń przed sądem pracy ,561
12.2.1. Właściwość sądu. Wszczęcie postępowania ,561
12.2.2. Przebieg postępowania sądowego. Postępowanie dowodowe ,568
12.2.3. Ciężar dowodu w sprawach o dyskryminację ,582
12.2.4. Orzeczenie sądu oraz ugoda ,592
12.3. Rola pełnomocników oraz organizacji społecznych w procesie o dyskryminację ,594
12.4. Pełnomocnik Rządu do Spraw Równego Traktowania oraz Rzecznik Praw Obywatelskich ,597
12.5. Udział Państwowej Inspekcji Pracy w przeciwdziałaniu nierównemu traktowaniu i dyskryminacji ,603
12.6. Rola związków zawodowych, organizacji pracodawców, stowarzyszeń i innych organizacji w zwalczaniu nierówności ze względu na płeć w zatrudnieniu ,606

Rozdział 13
Pozaprawne środki przeciwdziałania nierównemu traktowaniu i dyskryminacji w zatrudnieniu ze względu na płeć ,609
13.1. Zarządzanie i organizacja pracy a przeciwdziałanie nierównemu traktowaniu i dyskryminacji ,609
13.2. Profilaktyka i polityka antydyskryminacyjna , ,611
13.3. Zakładowe procedury przeciwdziałaniu dyskryminacji w miejscu pracy ,617
13.4. Komisja ds. dyskryminacji. Rzecznik Praw Pracowniczych ,621
13.5. Kodeksy etyki i inne dokumenty organizacji ,623
13.6. Szkolenia i warsztaty ,626

Rozdział 14
Rozważania końcowe. Podsumowanie i wnioski de lege ferenda ,628

Orzecznictwo ,659

Akty prawne ,683

Inne źródła ,693