ebook Składnia współczesnego języka polskiego Zygmunt Saloni, Marek Świdziński

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania: 2011

Książka od wielu lat jest podstawową lekturą z gramatyki opisowej języka polskiego dla studentów filologii prawie we wszystkich szkołach wyższych. Autorzy interpretują w niej składnię współczesnej polszczyzny, wykorzystując metody i narzędzia badawcze ukształtowane pod wpływem nowszej refleksji językoznawczej, zwanej strukturalizmem.

W pracy zostały omówione zagadnienia z pogranicza fleksji i składni (np. kwestia klasyfikacji gramatycznej leksemów polskich czy analiza kategorii fleksyjnej poszczególnych klas leksemów) oraz zaproponowany model opisu składni, który jest ściśle skorelowany z aparaturą pojęciową i metodologią stosowaną także w odniesieniu do analizy fleksyjnej.

Podręcznik zawiera bibliografię, indeks terminów i ćwiczenia do poszczególnych rozdziałów.

Plik PDF ma postać skanów, co uniemożliwia przeszukiwanie tekstu.

Spis treści ebooka Składnia współczesnego języka polskiego

Przedmowa 11
Rozdział I. Co to jest składnia? 15
1. Pojęcie składni w filozofii i językoznawstwie 15
2. Składnia a morfologia 16
3. Trzy stopnie segmentacji tekstu. Podstawowe zadanie składni 17
4. Jednostka drugiego stopnia – morfem czy słowo? 18
5. Związki linearne, strukturalne i semantyczne, drzewo zależności 20
6. Podrzędność dystrybucyjna: drzewo zależności a drzewo składników bezpośrednich 24
7. Podsumowanie 26
Ćwiczenia 27
Rozdział II. Co to jest zdanie? 29
1. Wieloznaczność terminu zdanie 29
1.1. Zdanie a wystąpienie zdania 29
1.2. Zdanie – jednostka unilateralna czy bilateralna 30
1.3. Zdanie, zdanie składowe, wypowiedzenie 32
1.4. Wypowiedzenie, równoważnik zdania, zawiadomienie 34
2. Trudności definicyjne 34
3. Przegląd kryteriów wyodrębniania zdań (wypowiedzeń) 35
3.1. Kryteria logiczne 35
3.2. Kryteria psychologiczne 36
3.3. Kryteria „reistyczne” 37
3.4. Kryteria formalnogramatyczne 37
3.5. Kryteria fonologiczne 38
3.6. Kryteria ortograficzne 39
3.7. Kryteria wieloaspektowe 40
4. Bliższa charakterystyka przedmiotu opisu 40
5. Definicje proponowane 41
6. Zakończenie 47
Ćwiczenia 47
Rozdział III. Analiza na składniki bezpośrednie 49
1. Wstęp 49
2. Analiza składnikowa odgórna, czyli analiza rozwijania 50
3. Analiza składnikowa oddolna, czyli analiza redukcji 54
4. Pojęcie równoważności dystrybucyjnej 56
5. Klasyfikacja dystrybucyjna konstrukcji składniowych 58
6. Problemy szczegółowe i dyskusyjne 61
6.1. Problem nadrzędnika zdania 61
6.2. Problemy segmentacyjne 62
6.3. Problemy interpunkcyjne 66
6.4. Struktura składnikowa konstrukcji współrzędnych 70
6.5. Enklawy egzocentryczności 74
6.6. Składniki niezwiązane w strukturze zdania 80
7. Podsumowanie 81
Ćwiczenia 82
Rozdział IV. Klasyfikacja gramatyczna leksemów polskich 84
1. Słowo, forma wyrazowa, leksem 84
2. Leksemy jako jednostki systemu słownikowego 86
2.1. Kategorie fleksyjne 86
2.2. Leksem a paradygmat 88
2.3. Problem neutralizacji 88
2.4. Paradygmaty defektywne 90
3. Założenia klasyfikacji leksemów 91
3.1. Zasady poprawnego podziału logicznego 91
3.2. Krytyka tradycyjnych systemów klasyfikacji leksemów 92
3.3. Krytyka klasyfikacji 94
4. Szczegółowe rozwiązania techniczne 95
4.1. Odstępstwa od segmentacji graficznej 95
4.2. Czasowniki niewłaściwe 97
4.3. Leksemy nietypowe 98
4.4. Rozgraniczenie zjawisk fleksyjnych i słowotwórczych 99
4.5. Leksemy nieodmienne 101
5. Klasyfikacja 102
5.1. Wykres 102
5.2. Komentarze 103
Ćwiczenia 106
Rozdział V. Akomodacja syntaktyczna 108
1. Tradycyjny opis związków składniowych a empiria 108
2. Pojęcie akomodacji syntaktycznej. Trzy typy akomodacji 111
3. Kategorie gramatyczne 113
4. Notacja 117
5. Repertuar kategorii modulujących 118
6. Uwagi końcowe 122
Ćwiczenia 123
Rozdział VI. Własności akomodacyjne czasowników 124
1. Przypadek 124
2. Przyimkowość 129
3. Bezokolicznikowość 131
4. Aspekt 136
5. Imiesłowowość 138
6. Przysłówkowość 140
7. Typ frazy zdaniowej 143
8. Korelatywność 147
9. Zmienność wartości kategorii selektywnych w obrębie leksemu czasownikowego 149
9.1. Formy osobowe a formy nieosobowe 150
9.2. Formy osobowe o wartości drugiej osoby. Problem wołacza 151
9.3. Oczekiwania akomodacyjne a negacja 156
10. Uogólniona klasyfikacja akomodacyjna leksemów czasownikowych 161
10.1. Oczekiwanie akomodacyjne a jego realizacja. Dopełniacz cząstkowy 161
10.2. Akomodacja wielokrotna a akomodacja alternatywna 162
10.3. Klasyfikacja akomodacyjna leksemów czasownikowych 163
Ćwiczenia 165
Rozdział VII. Kategorie selektywne rzeczownika i przymiotnika 168
1. Związki z formą przymiotnikową 168
1.1. Liczba 168
1.2. Przypadek 170
1.3. Rodzaj 171
2. Związki z formą czasownika właściwego 180
2.1. Liczba, rodzaj 181
2.2. Osoba 183
3. Inne kategorie selektywne rzeczownika 183
4. Kategorie selektywne przymiotnika 190
Ćwiczenia 194
Rozdział VIII. Własności składniowe form liczebnikowych 195
1. Kategorie fleksyjne liczebników 195
2. Problem tzw. liczebników zbiorowych 196
2.1. Łączliwość liczebników zbiorowych 196
2.2. Rozszerzenie klasyfikacji rodzajowej rzeczowników 197
2.3. Paradygmat liczebnikowy 198
3. Związki form liczebnikowych z formami rzeczownikowymi i czasownikowymi 199
4. Związki z formami rzeczownikowymi 200
4.1. Akomodacja rodzajowa i liczbowa 200
4.2. Akomodacja w zakresie przypadka 201
5. Związki z formą finitywną 204
5.1. Problem mianownika 204
5.2. Problem interpretacji wartości kategorii osoby formy typu dwaj 205
5.3. Interpretacja wartości liczby, rodzaju, osoby form typu pięć 206
6. Podsumowanie 207
Ćwiczenia 209
Rozdział IX. Szczególne problemy opisu związków syntaktycznych 210
1. Własności akomodacyjne jednostek funkcyjnych 210
2. Akomodacja wewnątrzfrazowa i międzyfrazowa 219
3. Związki nieakomodacyjne 225
4. Przykłady analizy akomodacyjnej 228
Ćwiczenia 230
Rozdział X. Konotacja 232
1. Istota związku konotacyjnego. Trzy typy konotacji 232
2. Pojęcie frazy 237
3. Konotacja wielokrotna, konotacja alternatywna 243
4. Konotacja obligatoryjna, a fakultatywna. Konotacja wzajemna 244
5. Konotacja – własność formy wyrazowej czy leksemu? 248
6. Własności konotacyjne form i leksemów czasownikowych 249
7. Własności konotacyjne form i leksemów rzeczownikowych 255
8. Własności konotacyjne form i leksemów przymiotnikowych 257
9. Własności konotacyjne form liczebnikowych 260
10. Własności konotacyjne innych leksemów 261
11. Zakończenie 264
Ćwiczenia 266
Rozdział XI. Klasyfikacja prostych grup syntaktycznych 268
1. Pojęcie grupy 268
2. Grupa a zdanie 269
3. Definicja formalna grupy 271
4. Prosta grupa syntaktyczna 274
5. Podstawy klasyfikacji 275
6. Grupy czasownikowe 277
6.1. Grupy z podrzędnikiem czasownikowym 277
6.2. Grupy z podrzędnikiem rzeczownikowym 277
6.3. Grupy z podrzędnikiem liczebnikowym 278
6.4. Grupy z podrzędnikiem przymiotnikowym 279
6.5. Grupy z podrzędnikiem przyimkowym 279
6.6. Grupy z podrzędnikiem partykuło-przysłówkowym 280
7. Grupy rzeczownikowe 280
7.1. Grupy z podrzędnikiem czasownikowym 280
7.2. Grupy z podrzędnikiem rzeczownikowym 281
7.3. Grupy z podrzęnikiem liczebnikowym 281
7.4. Grupy z podrzędnikiem przymiotnikowym 281
7.5. Grupy z podrzędnikiem przyimkowym 282
7.6. Grupy z podrzędnikiem partykuło-przysłówkowym 283
8. Grupy liczebnikowe 283
8.1. Grupy z podrzędnikiem czasownikowym 283
8.2. Grupy z podrzędnikiem rzeczownikowym 283
8.3. Grupy z podrzędnikiem liczebnikowym 284
8.4. Grupy z podrzędnikiem przymiotnikowym 284
8.5. Grupy z podrzędnikiem przyimkowym 284
8.6. Grupy z podrzędnikiem partykuło-przysłówkowym 284
9. Grupy przymiotnikowe 285
9.1. Grupy z podrzędnikiem czasownikowym 285
9.2. Grupy z podrzędnikiem rzeczownikowym 285
9.3. Grupy z podrzędnikiem liczebnikowym 285
9.4. Grupy z podrzędnikiem przymiotnikowym 286
9.5. Grupy z podrzędnikiem przyimkowym 286
9.6. Grupy z podrzędnikiem partykuło-przysłówkowym 287
10. Grupy partykuło-przysłówkowe 287
10.1. Grupy z podrzędnikiem czasownikowym 287
10.2. Grupy z podrzędnikiem rzeczownikowym 287
10.3. Grupy z podrzędnikiem liczebnikowym 287
10.4. Grupy z podrzędnikiem przymiotnikowym 287
10.5. Grupy z podrzędnikiem przyimkowym 288
10.6. Grupy z podrzędnikiem partykuło-przysłówkowym 288
11. Zakończenie 288
Ćwiczenia 289
Rozdział XII. Schematy składniowe 291
1. Pojęcie schematu składniowego 291
2. Schematy zdania prostego 291
3. Podstawowe schematy zdań prostych 294
3.1. Schematy czasownikowe właściwe 295
3.2. Schematy czasownikowe niewłaściwe 298
4. Uogólnienie pojęcia schematu zdania prostego 301
5. Inne realizacje schematów zdań prostych 305
5.1. Zdania z frazami niewymaganymi 305
5.2. Schematy zdaniowe a zjawisko elipsy 307
6. Uwagi o schematach zdania złożonego 308
7. Zakończenie 312
Ćwiczenia 313
Dodatek. Transformacje 315
1. Uwagi wstępne 315
2. Pojęcie transformacji 315
3. System oznaczeń 317
4. Transformacje typu S1›S2 319
4.1. Transformacje bierne (PASS) 319
4.2. Transformacje rematyzujące (RHEM) 320
4.3. Transformacje pytajne (INT) 321
4.4. Transformacje przeczące (NEG) 321
4.5. Transformacje zaimkowe (PRON) 322
4.6. Transformacja zerująca (DEL) 323
5. Transformacje typu (S1,S2)›S3 324
5.1. Transformacje wypowiedzeń współrzędnych (COOR) 324
5.2. Transformacje relatywizujące (REL) 324
5.3. Transformacje zdań warunkach (COND) 326
5.4. Transformacje zdań przyczynowych (CAUS) 326
5.5. Transformacje zdań przyzwalających (CONC) 327
5.6. Transformacje grup współrzędnych (CONJ) 328
5.7. Transformacje zdań intensjonalnych (SAY) 329
5.8. Transformacje nominalizujące (NOM) 330
5.9. Transformacje wyrażeń imiesłowowych (PART) 331
5.10. Transformacje tzw. określeń predykatywnych (PRED) 332
6. Superpozycja transformacji 332
6.1. Argument i wartość transformacji 332
6.2. Pojęcie superpozycji transformacji 332
Ćwiczenia 335
Oznaczenia 337
Bibliografia 343
Indeks terminów (oprac. Urszula Andrejewicz) 349