ebook Socjologia. Pytania podstawowe Izabella Bukraba-Rylska

Spis treści ebooka Socjologia. Pytania podstawowe

Wstęp 9
1. Socjologia jako nauka 13
Jak pisać o socjologii i po co 13
Nazwa, tematyka, metoda – co tworzy daną dyscyplinę 16
Geneza socjologii i granice jej prawomocności 19
Funkcje i wymiar etyczny socjologii 22
Dwa podstawowe paradygmaty: pozytywistyczny i humanistyczny 24
2. Filozoficzne dylematy socjologii 28
Po co socjologowi filozofia 28
Najważniejsze rozróżnienia: realizm czy nominalizm, indywidualizm czy holizm 30
Redukcjonizm, czyli wnioskowanie międzypoziomowe 33
Manewry pod Trypolisem i co z tego wynika 38
Człowiek w socjologii – dwie propozycje 40
3. Refleksja presocjologiczna: od zaświatów ku doczesności 42
Co poprzedzało myślenie socjologiczne 42
Wkład Platona w refleksję socjologiczną 45
Arystoteles jako protosocjolog 48
Św. Augustyn o społeczeństwie ludzkim i boskim 54
Św. Tomasz z Akwinu: między teocentryzmem a gospodarką rynkową 57
4. Od Księcia do Lewiatana. Pytanie o prawo natury 62
Nowożytna myśl przedsocjologiczna 62
Immoralista Machiavelli 63
Bodin i kwestia suwerenności 68
Hobbes – państwo jako Lewiatan 69
Locke przeciw władzy tyrana 72
Wnioski dla socjologii 75
De Tocqueville – przeciw centralizmowi administracyjnemu 77
Monteskiusz – po co podział władz? 78
Burke – o „fałszywych prawach człowieka” 79
Rousseau – wynalazca „demokracji totalitarnej” 81
5. Poddany – obywatel – człowiek. Pytanie o naturę ludzką 85
Myśl prawnonaturalna – poza koncpcją teokratyczną i etatystyczną 85
Vico – cykliczna wizja rozwoju społecznego 87
Szkocka filozofia moralna: Hume i rola uczuć 89
Szkocka filozofia moralna: Smith i społeczna ekonomia interakcji uczuciowych 90
Smith o społeczeństwie: więzi współodczuwania, a nie wymiana rynkowa 95
Propozycje francuskich materialistów: Holbach, Condorcet, Condillac i Diderot 97
Mroczna wizja społeczeństwa – Markiz de Sade 100
Dorobek myśli oświeceniowej – próba podsumowania 104
6. Prekursorzy socjologii. Pytanie o naturę społeczeństwa 106
Poczucie kryzysu jako przesłanka nowego myślenia o społeczeństwie 106
Saint-Simon – piewca epoki industrialnej 107
Comte – zarys nauki o społeczeństwie 111
Spencer – społeczeństwo jako organizm, czyli od ewolucji do dysolucji i z powrotem 116
Spencera uwagi o myśleniu socjologicznym 120
Dorobek prekursorów: czcigodny zabytek czy inspirujące idee 121
7. Marks i marksizm 125
Marks w oczach sympatyków i krytyków 125
Etapy rozwoju myśli Marksa: od antropologii do ekonomii politycznej 128
Uhistorycznienie refleksji: formacje społeczno-ekonomiczne jako typy społeczeństw 130
Struktura społeczna jako struktura klasowa 132
Marksowska wizja kapitalizmu 134
Społeczeństwo komunistyczne: przezwyciężenie „fałszywej świadomości” jako warunek zwycięstwa „obiektywnej konieczności” 136
Marksizm „II Międzynarodówki” – „baza” czy „nadbudowa” motorem historii? 138
Marksizm rewolucyjny 141
Lukacs – filozoficzny namysł nad praktyką rewolucyjną 143
Marksizm „gabinetowy”, czyli szkoły frankfurckiej krytyka rozumu instrumentalnego 147
Marksizm „IV Miedzynarodówki”: krytyka „biurokratycznego kolektywizmu” i roli inteligencji 152
Inspiracje marksistowskie dzisiaj? Naturalistyczne spojrzenie na społeczeństwo 153
8. Psychologizm 157
Człowiek kluczem do zrozumienia społeczeństwa: od „duszy zbiorowej” do „psychologii tłumu” 157
Le Bon: tłum jako wyraz „rasy historycznej” i typologia tłumów 159
Tarde – teoria naśladownictwa 64
Instynktywizm McDougalla i Petrażyckiego 166
Abramowskiego psychologia doświadczalna 168
Freuda wizja natury ludzkiej 170
Człowiek Freuda: między instynktami a kulturą 172
Pareto: rezydua i derywacje 174
Społeczeństwo według Pareto: „krążenie elit” i „działania pozalogiczne” 176
Psychologizm – powrót do „jońskiego zauroczenia” i droga do „konsiliencji”? 178
9. Socjologizm 183
To, co społeczne jako klucz do społeczeństwa 183
Gumplowicz – prekursor socjologizmu 184
Durkheim – socjologista par exellence 187
Durkheima rozumienie społeczeństwa 191
Durkheima typologia więzi społecznych i problem zmiany społecznej 194
Durkheima metoda badania społeczeństwa 198
Obiektywizm poznania socjologicznego? 202
10. Pozytywizm, neopozytywizm i postpozytywizm 206
Pozytywizm w socjologii 206
Neopozytywizm – projekt likwidacji wszelkiej metafizyki 210
Neopozytywizm w socjologii 212
Krytyka neopozytywizmu 215
Neopozytywizm a praktyka badawcza w naukach przyrodniczych 217
Postpozytywizm – szansa dla nauk społecznych? 220
Na przykład: Latoura teoria ANT 222
11. Przełom antypozytywistyczny 225
Nowa orientacja i jej konteksty intelektualne 225
Dilthey – ukonstytuowanie świata kultury i procedura rozumienia 227
Weber i jego rozumienie rozumienia 231
Od rozumienia do wyjaśniania: współczesne propozycje 234
Znanieckiego koncepcja współczynnika humanistycznego 236
Znanieckiego metoda indukcji analitycznej 240
12. Socjologia humanistyczna 243
Socjologia humanistyczna jako nowe podejście do rozumienia i badania społeczeństwa 243
Webera aparatura pojęciowa socjologii: zachowania, typy idealne, racjonalność 245
Obiektywność poznania społecznego według Webera 248
Kulturalizm Znanieckiego 252
Koncepcja Znanieckiego – dylematy i wątpliwości 254
Znaniecki: koncepcje teoretyczne, metodologiczne i prace empiryczne 258
Simmel – propozycja mikrosocjologii 259
Simmla formy uspołecznienia 260
Jak badać społeczeństwo – propozycje Simmla 263
Tönnies: wspólnota i stowarzyszenie jako wyraz woli organicznej i arbitralnej 267
Dorobek socjologii humanistycznej i jego współczesne znaczenie 269
13. Socjologie interpretatywne 272
Założenia i źródła inspiracji socjologii interpretatywnych 272
Interakcjonizm symboliczny, czyli Mead zdezinterpretowany 274
Podejście dramaturgiczne Goffmana 278
Inspiracje fenomenologiczne w socjologii interpretatywnej 280
Tak zwana socjologia fenomenologiczna Schütza 283
Etnometodologia: poszukiwanie struktur myślenia potocznego 287
Socjologie interpretatywne – droga do nowego idealizmu w naukach społecznych 290
Filozofia fenomenologiczna, która czeka na odkrycie przez socjologów 292
14. Funkcjonalizm, jego kontynuatorzy i krytycy 297
Funkcjonalizm jako ogólna orientacja badawcza: główne idee i słabości 297
Funkcjonalizm socjologiczny, czyli niepozbawione słabości wiekopomne dzieło Parsonsa 300
Parsons w oczach współczesnych krytyków 305
Teoria konfliktu Cosera – dys-funkcje jako eu-funkcje systemu społecznego 308
Teoria wymiany Homansa, Blaua – kolejne korekty klasycznego funkcjonalizmu 309
Neofunkcjonalizm Alexandra 310
Funkcjonalizm radykalny Luhmanna 312
Koncepcja Luhmanna na tle współczesnej cybernetyki i nauk biologicznych 314
Silnik parowy Watta – co może podpowiedzieć socjologom? 317
15. Socjologia współczesna 322
Socjologia współczesna czy socjologie współczesne? 322
Habermas i jego wielka (eklektyczna?) synteza 323
Habermasa koncepcja działań komunikacyjnych 325
Zarzuty wobec Habermasa teorii działania komunikacyjnego 327
Foucaulta „historia systemów umysłowych” jako wkład w socjologię 330
Strukturalizmy: Durkheima, de Saussure’a i Foucaulta 331
Myślenie „archeologiczne” Foucaulta i pytanie o dyskurs 335
Myślenie genealogiczne Foucaulta i pytanie o relacje: władza – człowiek 337
Typologia historycznych form władzy – ku „biopolityce” i „rządzeniu żywymi” 340
Koncepcja socjologii Bourdieu – centralne pojęcie habitusu 343
Wkład Bourdieu we współczesną socjologię: „przemoc symboliczna”, „kapitał”, „logika pól”, „praxis” 347
Zakończenie 353
Bibliografia 356