ebook Studia Interkulturowe Europy Środkowo-Wschodniej 2024/17

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2024

W numerze znalazły się prace poświęcone istotnym problemom Europy Środkowo-Wschodniej, których autorami są cenieni historycy, kulturoznawcy, literaturoznawcy i językoznawcy polscy, a także zagraniczni.

Tom otwiera artykuł Jerzego Grzybowskiego, który opisuje postawę duchowieństwa oraz wiernych prawosławnych Grodzieńszczyzny i Wileńszczyzny wobec polityki władz polskich w przededniu wybuchu II wojny światowej, Piotr Sawicki z kolei stara się odpowiedzieć na pytanie o rolę Cerkwi prawosławnej w kształtowaniu tożsamości narodowej Białorusinów na Grodzieńszczyźnie po zakończeniu I wojny światowej. Maxim Karaliou analizuje, w jaki sposób bolszewicy wykorzystywali kwestię szkolną w procesie tworzenia i likwidacji polskich wiejskich rad narodowych, Ihar Bortnik natomiast ukazuje rozpowszechnienie idei i koncepcji republikańskich w myśli politycznej Wielkiego Księstwa Litewskiego. Tekst Katarzyny Dudy stanowi próbę zidentyfikowania nowych trendów tematycznych i gatunkowych w literaturze rosyjskiej po upadku Związku Radzieckiego, Anna Kościołek natomiast bada fenomen Świętej Góry Athos na podstawie Listów ze Wschodu Andrzeja Murawjowa.

Elena Janczuk zajmuje się funkcjonalno-semantyczną analizą leksemu „żywioł” w twórczości Mariny Cwietajewej. Jurij Tamkovich ukazuje tematykę białoruską w twórczości Floriana Czarnyszewicza, Hanna Sytar i Lidia Baranowska zaś poruszają kwestie związane z tłumaczeniem na język ukraiński zbioru opowiadań Bajki robotów Stanisława Lema. Joanna Getka odnosi się do kwestii dekolonizacji i deimperializacji Europy Środkowo-Wschodniej, zwracając uwagę na potrzebę badania imperialnego wpływu Rosji na narody słowiańskie. Iwona Krycka-Michnowska analizuje korespondencję Iwana Szmielowa w celu zaprezentowania stosunku rosyjskiego pisarza do II wojny światowej i nazizmu, Paweł Sekuła natomiast koncentruje uwagę na stratach dziedzictwa kulturowego Poleszuków na terenach skażonych po katastrofie w Czarnobylu w kontekście represji stalinowskich i Hołodomoru. Marta Brzezińska-Pająk przybliża z kolei problematykę recepcji baśni filmowych enerdowskiej wytwórni DEFA w prasie polskiej. Numer zamykają artykuły recenzyjne Grzegorza Gąsiora oraz Beaty Kubok.

Publikacja na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (CC BY 4.0) (pełna treść wzorca dostępna pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.pl).

******

The issue contains papers devoted to important problems of Central and Eastern Europe by esteemed Polish and international historians, cultural, literary and linguistic scholars.

The volume opens with an article by Jerzy Grzybowski, who describes the attitude of the Orthodox Christian clergy and faithful of the Hrodna and Vilnius regions towards the policy of the Polish authorities on the eve of the outbreak of the Second World War. Piotr Sawicki attempts to answer the question of the role of the Orthodox Church in shaping the national identity of the Belarusians in the Hrodna region after the end of the First World War. Maxim Karaliou analyses how the Bolsheviks used the school question in the process of creating and liquidating Polish village councils, while Ihar Bortnik shows the spread of republican ideas and concepts in the political thought of the Grand Duchy of Lithuania. Katarzyna Duda\'s text attempts to identify new thematic and genre trends in Russian literature after the collapse of the Soviet Union. Anna Kościołek examines the phenomenon of the Holy Mount Athos on the basis of Andrey Muravyov\'s Letters from the East.

Elena Yanchuk offers a functional-semantic analysis of the lexeme ‘element’ in the work of Marina Tsvetaeva. Yuri Tamkovich presents Belarusian themes in the works of Florian Czarnyszewicz, while Hanna Sytar and Lidia Baranowska discuss the Ukrainian translation of Stanisław Lem\'s collection of short stories Fables for Robots. Joanna Getka addresses the issue of decolonisation and deimperialisation of Central and Eastern Europe, drawing attention to the need to study the imperial influence of Russia on the Slavic peoples. Iwona Krycka-Michnowska analyses the correspondence of Ivan Shmelyov in order to present the Russian writer\'s attitude to the Second World War and Nazism, while Paweł Sekuła focuses his attention on the loss of cultural heritage of the Poleshuks in the areas contaminated after the Chernobyl disaster in the context of Stalinist repression and the Holodomor. Marta Brzezińska-Pająk, in her turn, takes a closer look at the reception of film fairy tales from the East German DEFA Studio in the Polish press. The issue closes with review articles by Grzegorz Gąsior and Beata Kubok.

Publication under the Creative Commons Attribution 4.0 International license (CC BY 4.0) (full text available at: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.en).

Spis treści ebooka Studia Interkulturowe Europy Środkowo-Wschodniej 2024/17

Historia i społeczeństwo
Jerzy Grzybowski, Duchowieństwo i wierni prawosławnych diecezji grodzieńskonowogródzkiej i wileńsko-lidzkiej w przededniu wybuchu II wojny światowej 3

Piotr Sawicki, Rola Cerkwi prawosławnej w kształtowaniu tożsamości narodowej Białorusinów na Grodzieńszczyźnie po zakończeniu pierwszej wojny światowej (Na przykładzie Pierwszego Białoruskiego Zjazdu Guberni Grodzieńskiej) 35

Maxim Karaliou, Kwestia szkolna a polskie rady wiejskie w Białorusi Sowieckiej 59

Ihar Bortnik, „Censvra albo Zdanie y uważenie Prokopa Bałtromieiowicza, o nominacyey biskupa wileńskiego…” jako pomnik literatury politycznej Wielkiego Księstwa Litewskiego w końcu XVI wieku 73

Język i literatura
Katarzyna Duda, Upadek ZSRR i problemy postsowieckiej Rosji w wybranych utworach literatury rosyjskiej 93

Anna Kościołek, „Drugie niebo”. Fenomen Świętej Góry Athos na podstawie „Listów ze Wschodu” Andrzeja Murawjowa 111

Elena Janczuk, Поэт и стихия: функционально-семантический анализ лексемы “стихия” в творчестве Марины Цветаевой 125

Юрый Тамковіч, Беларусь у творах Фларыяна Чарнышэвіча 141

Hanna Sytar, Lidia Baranowska, Способи перекладу лексичних одиниць в оповіданнях збірки „Казки роботів” Станіслава Лема: польсько-українські паралелі 153

Kultura i sztuka
Joanna Getka, „Dekolonizacja i deimperializacja potrzebne od zaraz!” Dekonstrukcja rosyjskiej imperialnej narracji kulturowej jako wyzwanie dla współczesnej slawistyki. Białoruś, Polska, Ukraina 165

Iwona Krycka-Michnowska, Pisarze rosyjscy wobec wojny i nazizmu: Iwan Szmielow i jego korespondencja 189

Paweł Sekuła, Czarnobyl: wcześniej był głód. Straty dziedzictwa kulturowego Poleszuków na terenach skażonych po katastrofie w Czarnobylu w kontekście represji stalinowskich i Hołodomoru 209

Marta Brzezińska-Pająk, Uwagi o recepcji baśni filmowych (Märchenfilme) enerdowskiej wytwórni Defa w prasie polskiej (głównie filmowej) 223

Recenzje, omówienia, nowości
Grzegorz Gąsior, Jiří Friedl, \"Do domu, ku wolności: rola Czechosłowacji w migracji ludności polskiej w latach 1945-1948\", przeł. Jarosław Radiměřský, Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Historický ústav Akademie věd České republiky, WrocławWarszawa 2023, 510 s. 237

Beata Kubok, \"Wojna Putina. Ukraińska kronika reporterów Telewizji Czeskiej\" (tytuł oryginału: \"Putinova válka. Ukrajinská kronika zpravodajů ČT.\" Borek, Černohorský, Jonáš, Kubal, Miřejovský, Papadopulos, Polák, Rožánek,
Szántó, Šilhan, wyd. Argo, Praha 2023.), 330 s. 245

Noty o autorach 253

*********

History and Society
Jerzy Grzybowski, Clergy and Orthodox Faithful of the Dioceses of GrodnoNovgorod and Vilnius-Lida on the Eve of the Outbreak of World War II 3

Piotr Sawicki, The Role of the Orthodox Church in Shaping the National Identity of Belarusians in the Grodno Region Following the Conclusion of the First
World War (On the Example of the First Belarusian Congress of the Grodno Governorate) 35

Maxim Karaliou, The School Question and Polish Village Councils in Soviet Belarus 59

Ihar Bortnik, \"Censvra albo Zdanie y uważenie Prokopa Bałtromieiowicza, o nominacyey biskupa wileńskiego (…)\" as a Monument of Political Literature of the Grand Duchy of Lithuania at the End of the 16th Century 73

Language and Literature
Katarzyna Duda, The Collapse of the USSR and the Problems of Post-soviet Russia in Selected Works of Russian Literature 93

Anna Kościołek, “Second Heaven”. The Phenomenon of the Sacred Mountain Athos on the Basis of Andrei Muraviev’s Letters from the East 111

Elena Janczuk, The Poet and the Element: A Functional-Semantic Analysis of the Lexeme ‘Element’ in Marina Tsvetaeva’s Works 125

Юрый Тамковіч, Belarus in the Literary Works of Florian Charnyszewicz 141

Hanna Sytar, Lidia Baranowska, Ways to Translate Lexical Units in the Stories of the Collection Tales Of Robots by Stanislav Lem: Polish-Ukrainian Parallels 153

Culture and Art
Joanna Getka, Decolonisation and Deimperialisation Needed Immediately! Deconstruction of the Russian Imperial Cultural Narrative as a Challenge for Modern Slavistical Studies. Belarus, Poland, Ukraine 165

Iwona Krycka-Michnowska, Russian Writers towards War and Nazism: Ivan Shmelev and His Correspondence 189

Paweł Sekuła, Chernobyl: Before There Was a Famine. Losses of the Cultural Heritage of Poleshuks in Areas Contaminated as a Result of the Chernobyl Disaster in the Context of Stalinist Repression and the Holodomor 209

Marta Brzezińska-Pająk, Remarks on the Polish Reception of Fairy Tale Films (Märchenfilme) by the DEFA Film Studio 223

Reviews/Discussions/News
Grzegorz Gąsior, Jiří Friedl, \"Home towards freedom: the role of czechoslovakia in the migration of the polish population in the years 1945–1948\", przeł. Jarosław
Radiměřský, Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Historický ústav Akademie věd České republiky, Wrocław-Warszawa 2023, 510 s. 237

Beata Kubok, \"Putin’s war. Ukrainian chronicle of Czech TV Reporters\". Borek, Černohorský, Jonáš, Kubal, Miřejovský, Papadopulos, Polák, Rožánek, Szántó, Šilhan, wyd. Argo, Praha 2023.), 330 s. 245

Notes on the Authors 253