ebook Systemy penitencjarne państw skandynawskich na tle polityki kryminalnej, karnej i penitencjarnej Monika Płatek

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2007

Książka prezentuje systemy Danii, Finlandii, Norwegii i Szwecji. Autorka stara się dociec: Co jest przyczyną i co tłumaczy fenomen skandynawskiej względnej łagodności oraz stabilności systemu penitencjarnego? Czy można mówić o jednolitym systemie skandynawskim? Bada również powody wzrostu populacji więziennej w Skandynawii oraz to, co z penitencjarnych doświadczeń skandynawskich wynika dla nas w Polsce, na progu nowego tysiąclecia. Czy doświadczenia skandynawskie mogą mieć charakter uniwersalny i jakie warunki muszą być spełnione, żeby można je było skutecznie replikować.

Sięga też do kulturowych korzeni (wspólnej tradycji historycznej, wzajemnej zależności i długich okresów współpracy) i tam poszukuje wyjaśnienia stosunków panujących w polityce karnej tych państw. Zauważa, że to "kapitał społeczny" - istnienie więzi społecznych, poczucie wspólnoty, wyznawanie wspólnych wartości - w dużym stopniu pozwala na internalizacje norm i tym samym przeciwdziała naruszaniu prawa.

Spis treści ebooka Systemy penitencjarne państw skandynawskich na tle polityki kryminalnej, karnej i penitencjarnej

Podziękowania 13

Wykaz skrótów 15

Rozdział 1. Systemy penitencjarne państw skandynawskich – wprowadzenie 17

1.1. Nie tylko żart 17
1.2. Przedmiot pracy 18
1.3. Metoda 20
1.4. Państwa skandynawskie – ogólne dane 26
1.5. Polityka kryminalna, polityka karna i polityka penitencjarna 28
1.6. Przestępczość i reakcja na nią w Skandynawii 31
1.7. Struktura pracy 37

Rozdział 2. Instytucje symbolizujące skandynawską wspólnotę i współpracę w zakresie polityki kryminalnej, karnej i penitencjarnej 41

2.1. Kraje skandynawskie – idea panskandynawizmu 41
2.2. Rada Nordycka 42
2.3. Nordycka Komisja Prawa Karnego 43
2.4. Skandynawska Rada Badań Kryminologicznych 48
2.5. Skandynawskie periodyki prawa karnego, penitencjarnego i kryminologii 48
2.6. Skandynawskie Rady Zapobiegania Przestępczości 50
2.7. Doktryna państwa dobrobytu a skandynawska polityka karna 52
2.7.1. Kolektywizm versus indywidualizm 54
2.7.2. Represyjność versus łagodność 55
2.8. Instytucja kary a przestrzeganie prawa w państwie dobrobytu 57
2.8.1. Kontrola zachowań w państwie dobrobytu – ujęcie krytyczne 60
2.8.2. Przyczyny redukcji przemocy w skandynawskich państwach welfare state 63
2.9. Wpływ globalizacji na skandynawskie polityki karne 65
2.10. Podsumowanie 71

Rozdział 3. Polityka kryminalna państw skandynawskich 75

3.1. Wprowadzenie 75
3.2. Pojęcie przestępstwa i kary w kodeksach karnych Szwecji, Danii, Norwegii i Finlandii 77
3.2.1. Szwecja 77
3.2.2. Dania 94
3.2.3. Norwegia 106
3.2.4. Finlandia 116
3.3. Prawo karne jako ultima ratio. Dekryminalizacja i kryminalizacja zachowań w Skandynawii 131
3.4. Skandynawskie debaty wokół zadań i istoty polityki kryminalnej – podsumowanie 135

Rozdział 4. Skandynawska polityka karna 139

4.1. Skandynawskie ujęcie polityki karnej 139
4.1.1. Identyfikacja przestępstwa 141
4.1.2. Strażnicy porządku prawnego 144
4.2. Cele i zadania polityki karnej w Skandynawii 152
4.2.1. Przestępcy to my 153
4.3. Kryteria skuteczności polityki karnej 156
4.3.1. Polityka karna wobec nowych wyzwań 158
4.3.2. Miary niepowodzenia polityki karnej 161
4.4. Znaczenie prewencji generalnej w skandynawskim modelu polityki karnej 162
4.4.1. Prewencja generalna – zobowiązanie władzy do roztropnego działania 165
4.5. Podsumowanie 169

Rozdział 5. Przestępczość i przestępcy w Skandynawii 176

5.1. Statystyka przestępczości w Skandynawii na tle porównawczym 176
5.2. Miejsce kary pozbawienia wolności wśród stosowanych sankcji 198
5.3. Statystyczny obraz skandynawskiego więźnia 203

Rozdział 6. Polityka penitencjarna państw skandynawskich – ewolucja zadań i celów kary pozbawienia wolności 208

6.1. Polityka penitencjarna państw skandynawskich – wprowadzenie 208
6.2. Więzienie – soczewka procesów społecznych: władza, empatia i resocjalizacja 210
6.2.1. Więzienie jako instrument sprawowania władzy 210
6.2.2. Więzienie jako wyraz społecznej solidarności i empatii 215
6.2.3. Więzienie jako instrument cywilizowania stosunków społecznych 218
6.2.4. Spór o pierwotny cel kary – korzyści materialne czy poprawa sprawcy 222
6.3. Ewolucja zadań kary pozbawienia wolności 227
6.3.1. Retrybucja 227
6.3.2. Terapia i resocjalizacja 229
6.3.3. Sprawiedliwa odpłata – just desert 232
6.3.4. Rezygnacja z kar nieoznaczonych i przymusu poprawy 233
6.3.5. Warunki powstania i efekty uwięziennienia oraz sposoby przeciwdziałania im 236
6.3.6. W kierunku normalizacji 242
6.3.7. Normalizacja wykonania kary pozbawienia wolności 249

Rozdział 7. Historyczno-obyczajowe determinanty polityki kryminalnej, karnej i penitencjarnej w Skandynawii 260

7.1. Źródła specyfiki skandynawskiego systemu penitencjarnego 260
7.2. Polityczny kontekst skandynawskich systemów penitencjarnych 261
7.2.1. Początki więziennictwa 261
7.2.2. Historyczne źródła równości i sprawiedliwości społecznej w Skandynawii 275
7.2.3. Służebna funkcja prawa 282
7.3. Obyczajowy (społeczno-kulturowy) aspekt rozwoju skandynawskich systemów penitencjarnych 285
7.3.1. Protestantyzm 286
7.3.2. Edukacja 289
7.3.3. Administracja państwowa 293
7.4. Prawno-akcjologiczny aspekt rozwoju skandynawskich systemów penitencjarnych 298
7.5. Podsumowanie 306

Rozdział 8. Szwedzki system penitencjarny 309

8.1. Szwecja – penitencjarna Mekka 309
8.2. Misja szwedzkiej służby penitencjarnej 314
8.3. Zakłady karne w Szwecji. Więzienia i więźniowie 315
8.3.1. Od „wyludnić więzienia” do „wychodzi lepszy” 318
8.4. Organizacja systemu korekcyjnego w Szwecji 320
8.5. Ustawowa regulacja wykonania kary więzienia w Szwecji 322
8.5.1. Nieizolacyjne formy przeciwdziałania szkodliwości kar izolacyjnych 323
8.5.2. Instytucjonalne metody eliminacji szkodliwych efektów uwięzienia w systemie penitencjarnym 326
8.6. Przykłady konkretnych rozwiązań penitencjarnych – elektroniczny monitoring. Wirtualne więzienie przyszłości 331
8.7. Podsumowanie 334

Rozdział 9. Duński system penitencjarny 335

9.1. Dania – elastyczność i szacunek dla prawa 335
9.2. Misja duńskiej służby penitencjarnej 338
9.3. Ustawowe zasady wykonania kary pozbawienia wolności w Danii 340
9.4. Organizacja i zadania duńskiej Służby Więziennictwa i Probacji 352
9.5. Duńskie zakłady karne 354
9.6. Przykłady konkretnych rozwiązań penitencjarnych w Danii 357
9.6.1. Otwarte zakłady karne w Danii 357
9.6.2. Herstedvester – zamknięty zakład karny 360
9.6.3. Ringe – zamknięty zakład karny 372
9.7. Podsumowanie 376

Rozdział 10. Norweski system penitencjarny 378

10.1. Norwegia – penitencjarna zmiana warty 378
10.2. Misja norweskiej służby penitencjarnej 379
10.3. Rozwój instytucji izolacyjnych w Norwegii 382
10.4. Ustawowa regulacja wykonania kary pozbawienia wolności w Norwegii 384
10.5. Organizacja i zadania norweskiej Służby Więziennictwa i Probacji 389
10.6. Norweska statystyka więzienna 392
10.7. Norweskie zakłady karne 394
10.8. Przykłady konkretnych rozwiązań programów penitencjarnych 396
10.8.1. Ullersmo – zamknięty zakład karny 396
10.8.2. Kroksrud – otwarty zakład karny i kwestia narkotyków 398
10.9. Podsumowanie 399

Rozdział 11. Fiński system penitencjarny 401

11.1. Finlandia – miejsce na skali przemian 401
11.2. Rozwój instytucji izolacyjnych w Finlandii. Brzemię historii – wpływ szwedzkiej i rosyjskiej zależności na fińską politykę karną 407
11.2.1. Deportacje na Syberię w fińskim systemie karnym 409
11.2.2. Przyczyny stosunkowej surowości fińskich kar 413
11.3. Zakłady karne w Finlandii. Więzienia i więźniowie 415
11.4. Organizacja i zadania fińskiej Służby Więziennictwa i Probacji 420
11.5. Misja fińskiej Służby Więziennictwa i Probacji 425
11.6. Ustawowe zasady wykonania kary pozbawienia wolności w Finlandii 426
11.7. Przykłady konkretnych rozwiązań penitencjarnych w Finlandii 431
11.7.1. Więzienie zamknięte Hämeenlinna, oddział zewnętrzny Vanaja i obóz pracy Ojoinen 432
11.8. Podsumowanie 437

Rozdział 12. Skandynawska lekcja 440

12.1. Penitencjarny system skandynawski – jedność czy wielość systemów 440
12.2. Fenomen skandynawskiej stosunkowej łagodności systemu penitencjarnego 442
12.3. Źródła stabilności systemu 444
12.4. Zmiany w populacji więziennej w państwach skandynawskich od połowy lat dziewięćdziesiątych XX wieku 450
12.5. Skandynawskie przesłanie 454

Bibliografia 461
Summary 485
Indeksy 490