ebook Toksykologia. TOM 2. Toksykologia szczegółowa i stosowana Kamil Jurowski, Wojciech Piekoszewski

Wydawca: PZWL

Rok wydania: 2020

Dwutomowa Toksykologia to nowoczesna publikacja nie tylko dla studentów medycyny, farmacji, diagnostyki medycznej, kierunków przyrodniczych, ale również pozycja dla osób pracujących w przemyśle. Pozycja została przygotowana przez dr Kamila Jurowskiego, toksykologa, safety assessor, oraz prof. dr hab. Wojciecha Piekoszewskiego, specjalistę z zakresu toksykologii: sądowej, klinicznej, ekotoksykologii i żywności.
W tomie 2 zostały zaprezentowane wybrane zagadnienia z toksykologii szczegółowej (toksykologia wybranych metali, trucizny obecne w roślinach oraz pochodzące od zwierząt, toksykologia substancji uzależniających, pestycydów oraz bojowe środki trujące) oraz toksykologii stosowanej (toksykologia analityczna i analiza toksykologiczna, toksykologia kliniczna, sądowa, weterynaryjna i środowiskowa, laboratoryjna toksykologia medyczna, toksykoproteomika, toksykologia i ocena bezpieczeństwa żywności i żywienia oraz toksykologia kosmetyków i ocena bezpieczeństwa produktów kosmetycznych, ekotoksykologia, nanotoksykologia, a także toksykologiczna ocena ryzyka zdrowotnego. W tomie 1 zostały zaprezentowane historia toksykologii, toksykologia ogólna oraz toksykologia narządowa i układowa.

Spis treści ebooka Toksykologia. TOM 2. Toksykologia szczegółowa i stosowana

CZĘŚĆ IV 1
TOKSYKOLOGIA SZCZEGÓŁOWA – WYBRANE ZAGADNIENIA 1
27. Toksykologia wybranych metali – Kamil Jurowski, Piotr Hydzik 3
27.1. Wstęp – Kamil Jurowski 3
27.2. Podstawowe terminy stosowane w toksykologii metali – Kamil Jurowski 4
27.3. Biologiczne znaczenie metali w kontekście toksykologicznym – Kamil Jurowski 7
27.4. Metale ciężkie – Kamil Jurowski, Piotr Hydzik 8
27.4.1. Ołów 10
27.4.2. Rtęć 18
27.4.3. Kadm 20
27.4.4. Arsen 22
27.5. Pozostałe metale mające znaczenie toksykologiczne – Kamil Jurowski 25
27.5.1. Beryl 25
27.5.2. Osm 26
27.5.3. Polon 27
27.5.4. Tal 27
Piśmiennictwo 28
28. Trucizny obecne w roślinach występujących w Polsce – Anita Rutkowska 31
28.1. Wstęp 31
28.2. Rośliny neurotoksyczne 36
28.3. Rośliny halucynogenne 43
28.4. Rośliny kardiotoksyczne 51
28.5. Rośliny gastroenterotoksyczne 62
28.6. Fitotoksyny działające na układ oddechowy 66
28.7. Rośliny dermatotoksyczne 68
Piśmiennictwo 74
29. Trucizny pochodzące od zwierząt występujących w Polsce – Krzysztof Ciszowski, Kamil Jurowski 75
29.1. Wstęp – Kamil Jurowski, Krzysztof Ciszowski 75
29.2. Jadowite owady – Krzysztof Ciszowski 76
29.3. Jadowite pająki – Krzysztof Ciszowski 79
29.4. Jadowite węże – Kamil Jurowski, Krzysztof Ciszowski 81
29.5. Jadowite płazy – Krzysztof Ciszowski 87
29.6. Jadowite ssaki – Krzysztof Ciszowski 90
Piśmiennictwo 91
30. Trucizny grzybowe mające znaczenie w Polsce – Krzysztof Ciszowski 93
30.1. Wstęp 93
30.2. Zatrucia grzybami wielkoowocnikowymi 93
Piśmiennictwo 103
31. Toksykologia substancji uzależniających – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek, Marta Napierała 105
31.1. Podstawowe pojęcia i definicje – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek 105
31.1.1. Farmakologiczno-biochemiczny mechanizm uzależnienia 105
31.2. Toksyczność dymu tytoniowego – Ewa Florek, Marta Napierała, Wojciech Piekoszewski 106
31.2.1. Historia tytoniu 106
31.2.2. Epidemiologia uzależnienia od tytoniu 107
31.2.3. Skład chemiczny dymu tytoniowego 108
31.2.4. Składniki kancerogenne dymu tytoniowego 109
31.2.5. Metabolizm nikotyny i kotyniny 113
31.2.6. Palenie tytoniu a ciąża 116
31.2.7. Konsekwencje zdrowotne palenia tytoniu 122
31.3. Toksykologiczne aspekty alkoholu etylowego – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek 125
31.3.1. Informacje wstępne 125
31.3.2. Wchłanianie alkoholu 125
31.3.3. Dystrybucja alkoholu 127
31.3.4. Eliminacja alkoholu 128
31.3.5. Toksyczne działanie alkoholu 131
31.3.6. Cechy uzależnienia od alkoholu 136
31.3.7. Diagnostyka uzależnienia od alkoholu 137
31.3.8. Leczenie uzależnienia od alkoholu 140
31.4. Uzależniające środki psychodepresyjne – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek 141
31.4.1. Informacje wstępne 141
31.4.2. Opioidy 141
31.5. Rozpuszczalniki (kleje) – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek 148
31.5.1. Informacje wstępne 148
31.5.2. Toluen 149
31.5.3. Chlorowane węglowodory 150
31.6. Stymulanty – środki pobudzające OUN – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek 151
31.6.1. Informacje wstępne 151
31.6.2. Amfetaminy 152
31.6.3. Kokaina 157
31.7. Halucynogeny – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek 160
31.7.1. Informacje wstępne 160
31.7.2. Halucynogeny serotoninergiczne 161
31.7.3. Amfetaminy halucynogenne 166
31.7.4. Halucynogeny antycholinergiczne 167
31.7.5. Anestetyki dysocjacyjne halucynogenne 168
31.8. „Dopalacze” – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek 173
31.8.1. Informacje wstępne 173
31.8.2. Rośliny zaliczane do „dopalaczy” 175
Piśmiennictwo 178
32. Toksykologia pestycydów – Bartosz Wielgomas 179
32.1. Wstęp 179
32.2. Źródła ekspozycji dla człowieka 181
32.3. Nadzór nad wprowadzaniem do obrotu i obrotem pestycydów w Polsce 182
32.4. Klasyfikacje pestycydów 183
32.5. Charakterystyka pestycydów 184
32.5.1. Insektycydy 184
32.5.2. Herbicydy 201
32.5.3. Fungicydy 206
32.5.4. Repelenty 209
32.6. Rola pestycydów w ochronie zdrowia publicznego 210
32.7. Integrowana ochrona roślin 212
32.8. Ryzyko związane z pozostałościami pestycydów w żywności 213
32.9. Pestycydy stosowane w gospodarstwach domowych 215
32.10. Monitoring biologiczny narażenia na pestycydy 216
Piśmiennictwo 221
33. Bojowe środki trujące – Krzysztof Ciszowski 223
33.1. Wstęp 223
33.2. Środki paralityczno-drgawkowe 224
33.3. Środki parzące (nekrozujące) 226
33.4. Środki ogólnotrujące 228
33.5. Środki duszące 229
33.6. Środki drażniące 231
33.7. Środki psychotoksyczne (psychomimetyczne) 233
33.8. Toksyny 235
Piśmiennictwo 238
CZĘŚĆ V 239
TOKSYKOLOGIA STOSOWANA 239
34. Toksykologia analityczna i analiza toksykologiczna – Kamil Jurowski, Ewa Gomółka, Mirosław Krośniak, Joanna Kasprzyk, Katarzyna Madej 241
34.1. Wstęp – Kamil Jurowski 241
34.2. Główne cele analizy toksykologicznej – Kamil Jurowski 243
34.3. Ogólny tok postępowania w analizie toksykologicznej – Kamil Jurowski 243
34.4. Próbki biologiczne w toksykologii sądowo-lekarskiej i toksykologii klinicznej – Ewa Gomółka, Kamil Jurowski 244
34.4.1. Podstawowe pojęcia stosowane w analizie klinicznej/sądowej materiału biologicznego 245
34.4.2. Klasyfikacja próbek w toksykologii analitycznej 246
34.4.3. Charakterystyka najważniejszych próbek biologicznych 248
34.4.4. Pobieranie próbek w toksykologii analitycznej 251
34.4.5. Przechowywanie próbek w toksykologii analitycznej 256
34.4.6. Metody przygotowania próbek biologicznych 257
34.4.7. Kontrola jakości i zasady dobrej praktyki laboratoryjnej (GLP) w badaniach próbek biologicznych 264
34.5. Najpopularniejsze techniki i metody stosowane w toksykologii analitycznej – Kamil Jurowski, Mirosław Krośniak, Joanna Kasprzyk, Katarzyna Madej, Ewa Gomółka 268
34.5.1. Techniki spektroskopowe – Kamil Jurowski, Mirosław Krośniak 268
Spektroskopia UV-VIS – Kamil Jurowski 269
Spektroskopia w podczerwieni (IR) – Kamil Jurowski 271
Atomowa spektroskopia absorpcyjna (ASA) – Mirosław Krośniak 273
34.5.2. Spektrometria mas – Kamil Jurowski, Joanna Kasprzyk 278
Informacje wstępne – Kamil Jurowski 278
Spektrometria mas z jonizacją w plazmie indukcyjnie sprzężonej (ICP-MS) – Kamil Jurowski 279
Jonizacja/desorpcja próbki wspomagana matrycą (MALDI) – Joanna Kasprzyk 281
34.5.3. Techniki chromatograficzne i pokrewne – Katarzyna Madej 293
34.5.4. Techniki immunoenzymatyczne – Ewa Gomółka 331
Piśmiennictwo 347
35. Toksykologia kliniczna – Piotr Hydzik, Krzysztof Ciszowski, Dorota Szpak, Iwona Popiołek 351
35.1. Wstęp – Piotr Hydzik 351
35.2. Ośrodek informacji toksykologicznej – rola, funkcjonowanie, znaczenie i zadania – Piotr Hydzik 352
35.3. Toksydromy – zespoły specyficznych objawów klinicznych – Piotr Hydzik 361
35.3.1. Zebranie informacji dotyczących narażenia z uwzględnieniem danych toksykologicznych 361
35.3.2. Ponowna kliniczna ocena 366
35.3.3. Wdrożenie metod przyspieszających eliminację wchłoniętego ksenobiotyku 366
35.3.4. Przedłużona obserwacja 378
35.3.5. Rozpoznawanie toksydromów 378
35.4. Zatrucia lekami 395
35.4.1. Zatrucia lekami przeciwbólowymi i przeciwzapalnymi – Piotr Hydzik 395
35.4.2. Zatrucia lekami wpływającymi na ośrodkowy układ nerwowy – Krzysztof Ciszowski 406
35.4.3. Zatrucia lekami i innymi ksenobiotykami działającymi na układ krążenia – Dorota Szpak 418
35.5. Zatrucia substancjami psychoaktywnymi – Piotr Hydzik 431
35.6. Zatrucia wybranymi alkoholami – Piotr Hydzik 441
35.6.1. Zatrucia alkoholem etylowym 441
35.6.2. Ostre zatrucia izopropanolem 449
35.6.3. Ostre zatrucia metanolem i glikolem etylenowym 451
35.7. Zatrucia gazami duszącymi chemicznie – Krzysztof Ciszowski 458
35.7.1. Zatrucia tlenkiem węgla(II) 458
35.7.2. Zatrucia cyjankami 461
35.7.3. Zatrucia siarkowodorem 464
35.8. Zatrucia wybranymi metalami – Piotr Hydzik 465
35.8.1. Specyficzne efekty zatrucia metalami 466
35.8.2. Ołów 467
35.8.3. Rtęć 470
35.8.4. Kadm 473
35.9. Zatrucia środkami chemii gospodarczej, budowlanej i ogrodowej – Iwona Popiołek 474
35.9.1. Zatrucia środkami chemii gospodarczej/domowej 474
35.9.2. Zatrucia środkami chemii budowlanej 478
35.9.3. Zatrucia środkami chemii ogrodowej 487
35.10. Zatrucia truciznami pochodzenia naturalnego – Krzysztof Ciszowski 496
35.10.1. Zatrucia truciznami pochodzenia roślinnego 496
35.10.2. Zatrucia truciznami pochodzenia zwierzęcego 502
35.10.3. Zatrucia truciznami grzybowymi 503
Piśmiennictwo 503
36. Laboratoryjna toksykologia medyczna – Ewa Gomółka 509
36.1. Wstęp 509
36.2. Najważniejsze aspekty diagnostyki toksykologicznej 511
36.2.1. Faza przedanalityczna 511
36.2.2. Faza analityczna 513
36.2.3. Faza postanalityczna 513
36.3. Alkohole 516
36.3.1. Alkohol etylowy 516
36.3.2. Alkohole niespożywcze 519
36.4. Leki 522
36.4.1. Najważniejsze informacje 522
36.4.2. Terapia monitorowana 524
36.5. Narkotyki i nowe substancje psychoaktywne (NSP) 525
36.5.1. Najważniejsze informacje 525
36.5.2. Tabletka gwałtu 528
36.6. Toksyczne gazy 530
36.7. Związki methemoglobinotwórcze 533
36.8. Grzyby 534
36.9. Pestycydy 536
36.10. Metale 537
Piśmiennictwo 540
37. Toksykologia sądowa – Maria Kała, Wojciech Lechowicz, Piotr Adamowicz, Dariusz Zuba 543
37.1. Zarys historii toksykologii sądowej – Maria Kała 543
37.2. Rola i zadania toksykologii sądowej – Maria Kała 545
37.3. Rola i odpowiedzialność biegłego sądowego – Maria Kała 546
37.4. Toksykologia sądowo-lekarska – Maria Kała 548
37.4.1. Zakres działania 548
37.4.2. Materiał do badań w toksykologii sądowo-lekarskiej 549
37.4.3. Badania toksykologiczne dla celów sądowych 549
37.4.4. Metody analityczne w toksykologii sądowo-lekarskiej 550
37.4.5. Wymagania wobec metod stosowanych w laboratorium sądowym 551
37.4.6. Interpretacja wyników badań 551
37.5. Analityka toksykologiczna w laboratorium sądowym – Wojciech Lechowicz 552
37.5.1. Zagadnienia ogólne 552
37.5.2. Przygotowanie materiału 554
37.5.3. Metody separacyjne 557
37.5.4. Metody detekcji 558
37.5.5. Analiza danych i archiwizacja 561
37.6. Wybrane zagadnienia szczegółowej toksykologii sądowej 562
37.6.1. Nowe substancje psychoaktywne – Piotr Adamowicz 562
37.6.2. Substancje ułatwiające dokonanie przestępstwa – Piotr Adamowicz 568
37.6.3. Środki działające podobnie do alkoholu – Maria Kała 576
37.6.4. Alkohologia – Dariusz Zuba 586
Piśmiennictwo 590
38. Toksykoproteomika – Joanna Kasprzyk, Wojciech Piekoszewski 593
38.1. Wstęp 593
38.2. Biomarkery proteomiczne 595
38.3. Proteomika w toksykologii narządowej 597
38.4. Perspektywy toksykoproteomiki 599
38.5. Przyszłość proteomiki w badaniach toksykologicznych 599
Piśmiennictwo 600
39. Toksykologia i ocena bezpieczeństwa żywności i żywienia – Małgorzata Schlegel-Zawadzka 601
39.1. Wstęp 601
39.2. Autentyczność żywności a możliwość zafałszowania i zagrożenia dla zdrowia 602
39.3. Jakość zdrowotna świeżych warzyw i owoców. Potencjalne zagrożenie zdrowotne ze strony żywności świeżej, nieprzetworzonej i minimalnie przetworzonej 605
39.4. Bezpieczeństwo żywieniowe/żywnościowe 607
39.5. Bezpieczeństwo żywności 613
39.6. Kulturowe uwarunkowania bezpieczeństwa żywności 613
39.7. Bezpieczeństwo sanitarno-epidemiologiczne w Polsce 614
Piśmiennictwo 626
40. Toksykologia kosmetyków i ocena bezpieczeństwa produktów kosmetycznych – Kamil Jurowski 627
40.1. Wstęp 627
40.1.1. Ekspozycja na ksenobiotyki obecne w produktach kosmetycznych 627
40.1.2. Podstawowe definicje 628
40.2. Toksykologia kosmetyków 629
40.2.1. Znaczenie toksykologii kosmetyków i stopień jej rozwoju 629
40.2.2. Zakres współczesnej toksykologii kosmetyków 630
40.3. Ocena bezpieczeństwa produktów kosmetycznych 631
40.3.1. Wstępne informacje na temat oceny bezpieczeństwa produktów kosmetycznych 631
40.3.2. Aktualne regulacje prawne i inne dokumenty niezbędne do oceny bezpieczeństwa produktów kosmetycznych 632
40.3.3. Raport z oceny bezpieczeństwa produktów kosmetycznych 634
Piśmiennictwo 651
41. Ekotoksykologia – Ryszard Laskowski 533
41.1. Wstęp 653
41.2. Ekotoksykologia jako nauka podstawowa 653
41.3. Ekotoksykologia jako nauka stosowana 654
41.4. Ekotoksykologia organizmu 655
41.4.1. Koszty detoksykacji – ogólna teoria stresu 656
41.4.2. Toksykokinetyka i toksykodynamika (TK-TD) 665
41.5. Ekotoksykologia zespołów 668
41.6. Ekotoksykologia w praktyce 670
Piśmiennictwo 674
42. Toksykologia środowiska – Bogusław Buszewski, Katarzyna Rafińska, Paweł Pomastowski, Aneta Krakowska-Sieprawska, Agnieszka Rogowska, Anna Król 677
42.1. Znaczenie toksykologii środowiska we współczesnym świecie 677
42.2. Wpływ zanieczyszczeń na ekosystemy 679
42.3. Źródła substancji toksycznych w środowisku naturalnym 681
42.4. Drogi migracji substancji toksycznych w środowisku 683
42.5. Proces oceny ryzyka środowiskowego 684
Piśmiennictwo 686
43. Nanotoksykologia – Marcin Kruszewski, Agnieszka Grzelak, Lucyna Kapka-Skrzypczak, Anna Małgorzata Lankoff 687
43.1. Wstęp 687
43.2. Wnikanie nanomateriałów do komórek 688
43.2.1. Kinetyka wnikania nanomateriałów do komórek 688
43.2.2. Komórkowe mechanizmy warunkujące wnikanie nanomateriałów 688
43.2.3. Dystrybucja wewnątrzkomórkowa 689
43.3. Biodystrybucja, farmakokinetyka i usuwanie nanomateriałów z organizmu 689
43.4. Toksyczność nanomateriałów 691
43.4.1. Toksyczność nanomateriałów in vitro 691
43.4.2. Toksyczność nanomateriałów in vivo dla ssaków 692
43.5. Rola układu immunologicznego w odpowiedzi na działanie nanomateriałów 694
43.6. Rola stresu oksydacyjnego w toksyczności nanomateriałów 695
43.7. Podsumowanie 698
Piśmiennictwo 698
44. Toksykologia weterynaryjna – Andrzej Posyniak 703
44.1. Wstęp 703
44.2. Specyfika zatruć zwierząt 703
44.3. Czynniki determinujące działanie trucizn u zwierząt 706
44.4. Toksykokinetyka 709
44.4.1. Procesy metaboliczne w organizmie zwierzęcym 710
44.4.2. Rola mikroflory trawieńca w procesach metabolicznych 711
44.4.3. Wpływ innych substancji obcych na biotransformację 711
44.5. Bezpieczeństwo stosowania pasz 713
44.5.1. Ryzyko przechodzenia substancji toksycznych do żywności 713
44.6. Toksyczne działanie pestycydów 714
44.7. Toksyczne działanie mykotoksyn i mykotoksykozy 718
44.8. Toksyczne działanie roślin 719
44.8.1. Dlaczego zwierzęta zjadają trujące rośliny? 720
44.8.2. Substancje toksyczne występujące w roślinach 720
44.9. Toksyczne działanie żywności 722
44.10. Toksyczne działanie trwałych związków organicznych 722
44.11. Toksyczne działanie metali 723
44.12. Toksyczne działanie azotanów(V) i azotanów(III) 724
44.13. Zatrucia lekami weterynaryjnymi i dodatkami do pasz oraz na skutek zafałszowania pasz 724
44.13.1. Zabezpieczenie konsumentów przed pozostałościami leków 727
44.14. Zatrucia lekami, substancjami chemii gospodarczej i innymi substancjami 728
44.15. Zatrucia jadem zwierzęcym 729
44.16. Weterynaryjna diagnostyka toksykologiczna 729
44.17. Postępowanie lecznicze w zatruciach zwierząt 732
Piśmiennictwo 734
45. Toksykologiczna ocena ryzyka zdrowotnego – Adam Prokopowicz, Andrzej Sobczak 735
45.1. Wstęp 735
45.2. Identyfikacja zagrożenia 738
45.3. Ocena zależności dawka–odpowiedź 742
45.4. Ocena narażenia 749
45.5. Charakterystyka ryzyka 750
45.6. Nowe kierunki w ocenie ryzyka zdrowotnego 752
Piśmiennictwo 754
Skorowidz – tom II 755