ebook Uczestnictwo osób starszych w obrocie cywilnoprawnym Anna Sylwestrzak, Małgorzata Balwicka-Szczyrba, Dominik Mielewczyk

Wydawca: Wolters Kluwer

Rok wydania: 2024

Publikacja zawiera analizę cywilnoprawnej sytuacji osób starszych w obrocie prawnym, w tym propozycję optymalnego modelu ich ochrony. Istotny problem starzenia się polskiego społeczeństwa powoduje, że istnieje potrzeba weryfikacji obecnych rozwiązań prawnych stanowionych w odmiennej sytuacji demograficznej i ich dostosowanie do szybko zachodzących zmian społecznych oraz standardów międzynarodowych.

Celem opracowania jest m.in.: • zbadanie trendów i krytyczna analiza istniejących rozwiązań związanych z ochroną uzasadnionych interesów osób starszych w obrocie cywilnoprawnym w prawie obcym oraz w polskim prawie cywilnym, ze szczególnym uwzględnieniem instytucji wsparcia tejże grupy społecznej, • syntetyczne, przekrojowe zestawienie środków ochrony na gruncie poszczególnych działów prawa cywilnego, które mogą służyć ochronie interesów osób doznających dolegliwości wieku starczego w obrocie cywilnoprawnym, • przedstawienie perspektywy pozostałych uczestników obrotu wchodzących w stosunki prawne z osobami starszymi oraz dokonanie analizy takich relacji pod kątem zasady bezpieczeństwa obrotu cywilnoprawnego, • zaproponowanie optymalnego modelu ochrony interesów osób starszych w obrocie cywilnoprawnym w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem należytej ich reprezentacji. Książka jest przeznaczona dla pracowników administracji, adwokatów, radców prawnych, sędziów, notariuszy, a także przedstawicieli nauki prawa.

Spis treści ebooka Uczestnictwo osób starszych w obrocie cywilnoprawnym

Wykaz skrótów , str. 13
Wprowadzenie , str. 17
Rozdział I
Ochrona osób starszych &ndash, ujęcie ogólne , str. 23

Definicja starości , str. 23
Starość w ujęciu interdyscyplinarnym , str. 26
2.1. Ujęcie medyczne , str. 26
2.2. Ujęcie psychologiczne , str. 28
2.3. Ujęcie społeczne , str. 29
2.4. Ujęcie rodzinne , str. 30
Ochrona praw osób starszych w prawie międzynarodowym i europejskim , str. 33
Ochrona praw osób starszych w Konstytucji RP , str. 43

Rozdział II
Ochrona praw osób starszych w aspekcie ich uczestnictwa w obrocie prawnym w obcych systemach prawnych , str. 49

Wprowadzenie , str. 49
Analiza wybranych porządków prawnych w zakresie cywilnoprawnych instytucji wsparcia osób starszych w obrocie prawnym , str. 50
2.1. Włochy , str. 50
2.1.1. Zagadnienia wprowadzające , str. 50
2.1.2. Administracja wsparcia , str. 52
2.1.3. Przesłanki i sposób ustanowienia administracji wsparcia , str. 53
2.1.4. Zakres kompetencji administratora , str. 56
2.1.5. Zagadnienia proceduralne , str. 60
2.1.6. Interwencja i ubezwłasnowolnienie (częściowe) , str. 64
2.1.7. Podsumowanie , str. 68
2.2. Niemcy , str. 69
2.2.1. Zagadnienia wprowadzające , str. 69
2.2.2. Pełnomocnictwo opiekuńcze , str. 70
2.2.3. Opieka prawna , str. 75
2.2.4. Podsumowanie , str. 79
2.3. Francja , str. 80
2.3.1. Zagadnienia wprowadzające , str. 80
2.3.2. Ochrona trwała osób dorosłych , str. 81
2.3.3. Zabezpieczenie sądowe , str. 83
2.3.4. Kuratela , str. 84
2.3.5. Opieka , str. 86
2.3.6. Rada rodzinna , str. 87
2.3.7. Upoważnienie rodzinne , str. 89
2.3.8. Pełnomocnictwo do przyszłej ochrony , str. 91
2.3.9. Podsumowanie , str. 93
2.4. Niderlandy , str. 94
2.4.1. Zagadnienia wprowadzające , str. 94
2.4.2. Kuratela , str. 95
2.4.3. Administracja ochronna , str. 97
2.4.4. Mentorstwo , str. 100
2.4.5. Podsumowanie , str. 102
2.5. Japonia , str. 104
2.5.1. Zagadnienia wprowadzające , str. 104
2.5.2. Asysta , str. 105
2.5.3. Kuratela , str. 107
2.5.4. Opieka ustawowa , str. 109
2.5.5. Opieka dobrowolna , str. 110
2.5.6. Rejestracja środków ochronnych , str. 112
2.5.7. Podsumowanie , str. 113
2.6. Chile , str. 114
2.6.1. Zagadnienia wprowadzające , str. 114
2.6.2. Kuratela , str. 117
2.6.3. Podsumowanie , str. 120
Podsumowanie badań prawnoporównawczych &ndash, ujęcie przekrojowe , str. 121
3.1. Instytucje wsparcia oparte na przedstawicielstwie ustawowym ustanawianym przez sąd , str. 121
3.2. Instytucje wsparcia oparte na pełnomocnictwie , str. 132

Rozdział III
Instytucje ingerujące w zdolność osoby starszej do uczestnictwa w obrocie prawnym , str. 137

Wprowadzenie , str. 137
Instytucje trwale ingerujące w zdolność osoby starszej do uczestnictwa w obrocie prawnym o zasięgu ogólnym , str. 138
2.1. Ubezwłasnowolnienie całkowite , str. 138
2.2. Ubezwłasnowolnienie częściowe , str. 150
Instytucje trwale ingerujące w zdolność osoby starszej do uczestnictwa w obrocie prawnym o zasięgu ograniczonym przedmiotowo , str. 156
3.1. Zarząd sądowy rzeczą wspólną , str. 156
3.2. Pozbawienie małżonka zarządu majątkiem wspólnym , str. 158

Rozdział IV
Cywilnoprawne instytucje wsparcia osób starszych w obrocie prawnym , str. 163

Wprowadzenie , str. 163
Instytucje wsparcia związane z ingerencją w zdolność do uczestnictwa w obrocie prawnym osoby starszej , str. 164
2.1. Opieka dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie , str. 164
2.2. Kuratela dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo , str. 172
2.3. Doradca tymczasowy , str. 174
Instytucje wsparcia niemające bezpośredniego związku z ingerencją w zdolność do uczestnictwa w obrocie prawnym osoby starszej , str. 177
3.1. Pełnomocnictwo , str. 177
3.2. Przedstawicielstwo ustawowe ex lege pomiędzy małżonkami , str. 182
3.3. Kuratela dla osoby niepełnosprawnej (art. 183 k.r.o.) , str. 187
3.4. Obowiązki wsparcia osoby starszej wynikające ze stosunków rodzinnych , str. 194
3.5. Obowiązki wsparcia osoby starszej w ramach umów zobowiązaniowych , str. 196
3.6. Dobrowolne wsparcie w obrocie prawnym udzielane osobie starszej bez obowiązku prawnego , str. 198

Rozdział V
Nieosobowe środki ochrony osób starszych w obrocie prawnym , str. 201

Wprowadzenie , str. 201
Środki ochrony osób starszych uregulowane w części ogólnej Kodeksu cywilnego , str. 202
Środki ochrony osób starszych w prawie zobowiązań , str. 207
Środki ochrony osób starszych w prawie spadkowym , str. 209
Środki ochrony osób starszych w prawie rodzinnym , str. 212
Prewencyjna rola organów publicznych i podmiotów pełniących funkcje publiczne w zapewnieniu ochrony osób starszych w obrocie prawnym , str. 214
Ułatwienia w dokonywaniu czynności prawnych pod względem formy i miejsca złożenia oświadczenia woli , str. 218
Znaczenie nieosobowych środków ochrony osób starszych w systemie prawa , str. 223

Rozdział VI
Ochrona osób starszych a interesy innych uczestników obrotu prawnego , str. 227

Wprowadzenie , str. 227
Zasada bezpieczeństwa obrotu prawnego a ubezwłasnowolnienie , str. 228
Zasada bezpieczeństwa obrotu prawnego a instytucje wsparcia niezwiązane bezpośrednio z ingerencją w zdolność do uczestnictwa w obrocie prawnym osoby starszej , str. 233
Odpowiedzialność odszkodowawcza osoby starszej &ndash, uwagi ogólne , str. 234
Odpowiedzialność osoby zobowiązanej do nadzoru za szkodę wyrządzoną przez niepoczytalną osobę starszą. Odpowiedzialność niepoczytalnej osoby starszej na zasadach słuszności , str. 239

Rozdział VII
Wybrane projekty bądź założenia projektów zmian prawa w obszarze instytucji wsparcia osób starszych w obrocie prawnym , str. 245

Wprowadzenie , str. 245

Projektowane instytucje oparte na przedstawicielstwie ustawowym ustanawianym przez sąd , str. 246
2.1. Prace Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego , str. 246
2.1.1. Projekt Księgi Pierwszej Kodeksu cywilnego (2009 r.) , str. 246
2.1.2. Założenia projektu (2013) , str. 247
2.1.3. Projekt Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego (2015 r.) , str. 250
2.2. Poselski projekt (2018) &ndash, opiekun medyczny , str. 259
2.3. Założenia projektu Ministerstwa Sprawiedliwości , str. 261

Projektowane instytucje o charakterze pełnomocniczym , str. 262
3.1. Prace Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego , str. 262
3.1.1. Projekt Księgi Pierwszej Kodeksu cywilnego (2009 r.) , str. 262
3.1.2. Założenia projektu (2013 r.) , str. 262
3.1.3. Projekt Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego (2015) &ndash, pełnomocnictwo opiekuńcze , str. 263
3.2. Projekt Fundacji na rzecz Bezpieczeństwa Obrotu Prawnego &ndash, przedstawicielstwo opiekuńcze , str. 266
3.3. Założenia projektu Polskiej Grupy Roboczej ds. Problemów Etycznych Końca Życia &ndash, pełnomocnictwo medyczne , str. 269
3.4. Założenia projektu Ministerstwa Sprawiedliwości &ndash, pełnomocnictwo opiekuńcze , str. 271

Rozdział VIII
Optymalny model wsparcia osób starszych w polskim systemie prawnym. Wnioski de lege ferenda , str. 275

Wprowadzenie , str. 275

Wyróżnienie modelu represyjnego, modelu mieszanego i modelu wspierającego , str. 276

Model mieszany &ndash, podstawowe założenia , str. 280
3.1. Zagadnienia wprowadzające , str. 280
3.2. Proponowane modyfikacje instytucji opartych na przedstawicielstwie ustawowym , str. 282
3.2.1. Ubezwłasnowolnienie częściowe &ndash, istota i przesłanki , str. 282
3.2.2. Zakres kompetencji kuratora osoby ubezwłasnowolnionej częściowo , str. 284
3.2.3. Kurator czy opiekun? O (nie)zasadności ewentualnej zmiany nazwy podmiotu udzielającego wsparcia , str. 285
3.2.4. Zakres ograniczeń w obrocie prawnym osoby ubezwłasnowolnionej częściowo , str. 286
3.2.5. Osoba kuratora , str. 287
3.2.6. Organ ustanawiający , str. 288
3.2.7. Ujawnianie kurateli w obrocie prawnym , str. 288
3.2.8. Sądowa kontrola zasadności kontynuacji ubezwłasnowolnienia częściowego , str. 289
3.2.9. Przepisy międzyczasowe , str. 289
3.2.10. Kurator dla osoby niepełnosprawnej , str. 290
3.3. Proponowane zmiany polegające na wprowadzeniu do polskiego systemu prawnego instytucji pełnomocniczej poświęconej osobom dorosłym , str. 292
3.3.1. Pełnomocnictwo opiekuńcze &ndash, istota , str. 292
3.3.2. Zakres pełnomocnictwa opiekuńczego , str. 294
3.3.3. Forma pełnomocnictwa opiekuńczego , str. 295
3.3.4. Osoba pełnomocnika opiekuńczego , str. 296
3.3.5. Rejestr pełnomocnictw opiekuńczych , str. 296
3.3.6. Sądowa kontrola , str. 298
3.3.7. Pełnomocnictwo opiekuńcze a kuratela , str. 299

Model wspierający &ndash, kierunki dalszej ewolucji instytucji wsparcia osób starszych w obrocie prawnym , str. 299
Zakończenie , str. 305
Bibliografia , str. 311
Wykaz orzecznictwa , str. 325