Za darmo

ebook Ustalanie cen odsprzedaży towarów w prawie europejskim i amerykańskim Łukasz Grzejdziak

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Rok wydania: 2020

Książka jest poświęcona zagadnieniu dopuszczalności ustalania cen odsprzedaży towarów w prawie unijnym i amerykańskim. Przedstawiona prawnoporównawcza analiza właściwych rozwiązań prawa europejskiego i amerykańskiego, przeprowadzona z wykorzystaniem metody funkcjonalno-kontekstowej, ma na celu rozstrzygnięcie, który z badanych systemów prawa skuteczniej chroni konkurencję, a następnie opracowanie propozycji zmian poszczególnych rozwiązań prawnych.

Jestem głęboko przekonana, że publikacja dostarczy polskiemu czytelnikowi [...] materiału do przemyśleń. Dyskusja na temat RPM i jego wpływu na stan konkurencji toczy się także w Polsce – książka znajdzie z pewnością wielu czytelników, wzbogacając naszą dyskusję wiedzą o RPM w systemach europejskiego i amerykańskiego prawa konkurencji oraz o stosowaniu tych regulacji i doskonaleniu ich spójności z rozwojem biznesu i dobrobytem konsumentów.
prof. dr hab. Anna Fornalczyk
Nie tylko wybór tematu, lecz także sposób jego ujęcia zasługują na wysoką ocenę, przede wszystkim ze względu na dokonane na wstępie uzasadnienie wagi problemu, zakreślenie pola badań i sformułowanie tezy rozprawy, jak również wskazanie znaczenia uzyskanych wyników badań dla rozwoju reprezentowanej dyscypliny naukowej. Opracowanie dr. Łukasza Grzejdziaka może być uznane za pionierskie nie tylko w Polsce. [...]
Niezwykle cenne w tych okolicznościach jest przedstawienie szerokiej palety propozycji de lege ferenda zarówno w odniesieniu do prawa amerykańskiego, jak i europejskiego. Autor, przy tej okazji, prezentuje w sposób systematyczny zróżnicowane pod względem zakresu i treści stanowiska licznej grupy naukowców, wskazując, które z przedstawionych propozycji zasługują na poparcie. Takie kompleksowe ujęcie tematu monografii w szerokim kontekście normatywnym, orzeczniczym i doktrynalnym należy uznać za nowatorskie. [...] Zwieńczeniem obszernych i wnikliwych analiz jest zawarta w rozdziale dwunastym ocena badanych rozwiązań prawnych stanowiących wybitne osiągnięcie autora.
prof. dr hab. Kazimierz Strzyczkowski

Spis treści ebooka Ustalanie cen odsprzedaży towarów w prawie europejskim i amerykańskim

Wprowadzenie 17
1. Porozumienia pionowe w centrum europejskiej debaty 17
2. Cel badań, hipoteza i pytania badawcze 20
3. Uwagi metodologiczne 22
3.1. Założenia metody funcjonalno-kontekstowej Ernsta Rabla 22
3.2. Proces komparatystyczny (metoda funkcjonalno-kontekstowa) 24
3.3. Niedostatki i ograniczenia metody funkcjonalno-kontekstowej 27
3.4. Zastosowanie metody funkcjonalno-kontekstowej do prowadzonych badań 29
3.4.1. Uwagi ogólne 29
3.4.2. Zarysowanie pola badawczego 31
3.4.3. Właściwe porównanie (proper comparison) 34
3.4.4. Analiza kontekstowa 36
3.4.5. Ewaluacja badanych rozwiązań prawnych i konstrukcja modelowego systemu 37

Rozdział 1. Zakaz porozumień ograniczających konkurencję w prawie UE 39
1.1. Treść i konstrukcja przepisu art. 101 ust. 1 TFUE 39
1.2. Zgodność woli uczestników porozumienia 41
1.2.1. Formy uzgodnień dokonywanych między przedsiębiorstwami 41
1.2.2. Porozumienia a jednostronne praktyki ograniczające konkurencję 45
1.3. Przedsiębiorstwo w rozumieniu reguł konkurencji UE 51
1.3.1. Pojęcie przedsiębiorstwa i działalności gospodarczej 51
1.3.2. Koncepcja pojedynczej jednostki gospodarczej 54
1.3.3. Zastosowanie koncepcji pojedynczej jednostki gospodarczej do umów agencyjnych 55
1.4. Wpływ porozumienia na handel między państwami członkowskimi UE 59
1.5. Wnioski końcowe 65

Rozdział 2. Wpływ porozumienia na konkurencję jako przesłanka stosowania art. 101 ust. 1 TFUE 67
2.1. Wprowadzenie 67
2.2. Cel lub skutek w postaci zapobieżenia, ograniczenia lub zakłócenia konkurencji 67
2.2.1. Antykonkurencyjny charakter porozumienia 67
2.2.2. Znaczenie alternatywy „cel lub skutek” na gruncie wczesnego orzecznictwa 68
2.2.3. Zaburzenie dystynkcji pomiędzy kategoriami porozumień zakazanych ze względu na cel i o antykonkurencyjnym skutku 71
2.2.4. Wyrok w sprawie CB – w kierunku tradycyjnej wykładni art. 101 ust. 1 TFUE 74
2.2.5. Porozumienia zakazane ze względu na cel w świetle aktualnego orzecznictwa 81
2.2.6. Porozumienia o antykonkurencyjnym skutku w świetle aktualnego orzecznictwa 83
2.3. Teoria ograniczeń akcesoryjnych 86
2.4. Wyłączenie indywidualne od zakazu porozumień ograniczających konkurencję 88
2.4.1. Treść i zakres stosowania art. 101 ust. 3 TFUE 88
2.4.2. Sposób stosowania art. 101 ust. 3 TFUE 89
2.4.3. Kryteria wyłączenia indywidualnego 91
2.4.4. Praktyka stosowania wyłączenia indywidualnego po 2004 r. 97
2.5. Wyłączenia blokowe od zakazu porozumień ograniczających konkurencję 103
2.6. Wnioski końcowe 104

Rozdział 3. Ustalanie cen odsprzedaży towarów w unijnym prawie konkurencji 109
3.1. Wprowadzenie 109
3.2. Rozwój systemu wyłączeń blokowych a pionowe porozumienia cenowe 109
3.2.1. RPM a wyłączenia blokowe pierwszej i drugiej generacji 109
3.2.2. Reforma systemu wyłączeń blokowych w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych XX w. 111
3.2.3. Debata w przededniu wydania rozporządzenia nr 330/2010 116
3.2.4. Obowiązujący system wyłączeń blokowych a pionowe porozumienia cenowe 118
3.3. Stosowanie art. 101 TFUE względem RPM 123
3.3.1. Pierwsze lata rozwoju orzecznictwa – RPM w kontekście integracji europejskiej 123
3.4. Okres krystalizacji zrębów polityki względem RPM 128
3.4.1. Rozszerzenie zakresu stosowania zakazu porozumień ograniczających konkurencję na systemy dystrybucji o krajowym zasięgu 128
3.4.2. Percepcja wpływu RPM na konkurencję 132
3.5. RPM w dobie reformy podejścia do porozumień wertykalnych 138
3.5.1. Decyzje w sprawach Novalliance/Systemform i Nathan/Bricolux 138
3.5.2. Decyzje dotyczące porozumień na rynkach dystrybucji pojazdów samochodowych 140
3.5.3. Decyzja w sprawie Yamaha 144
3.5.4. Decyzja i wyrok w sprawie JCB 147
3.5.5. Decyzje w sprawie elektroniki użytkowej 149
3.5.6. Decyzja w sprawie Guess 153
3.6. Orzecznictwo w sprawach rekomendacji cenowych i ustalania maksymalnych cen odsprzedaży 154
3.7. Europejskie reguły konkurencji a klauzule najwyższego uprzywilejowania 159
3.8. Wnioski końcowe 162

Rozdział 4. Egzekwowanie zakazu porozumień ograniczających konkurencję w prawie unijnym 169
4.1. Wprowadzenie 169
4.2. Dominacja publicznoprawnego egzekwowania reguł konkurencji UE 169
4.3. Właściwość Komisji, a właściwość narodowych organów konkurencji i sądów krajowych 171
4.4. Postępowanie przed Komisją Europejską 175
4.4.1. Rola Komisji Europejskiej 175
4.4.2. Wszczęcie postępowania 177
4.4.3. Przebieg postępowania przed Komisją 179
4.4.4. Zakończenie postępowania 181
4.5. Sądowa kontrola decyzji KE 187
4.6. Wdrażanie europejskich reguł konkurencji przez NCA 190
4.7. Sankcje za naruszenie zakazów praktyk ograniczających konkurencję 194
4.8. Prywatnoprawne egzekwowanie reguł konkurencji UE 196
4.9. Wnioski końcowe 201

Rozdział 5. Zakaz porozumień ograniczających konkurencję w prawie amerykańskim 203
5.1. Wprowadzenie 203
5.2. System źródeł materialnego amerykańskiego prawa antytrustowego 204
5.3. Zakaz porozumień ograniczających konkurencję w ustawie Shermana 207
5.3.1. Konstrukcja § 1 ustawy Shermana 207
5.3.2. Warunek uzgodnienia 208
5.3.3. Warunek ograniczenia handlu – reguła per se a reguła rozsądku 211
5.3.3.1. Wprowadzenie 211
5.3.3.2. Reguła per se 214
5.3.3.3. Reguła rozsądku 216
5.3.3.4. Ocena „rzutem oka” 222
5.3.4. Wpływ porozumienia na handel międzystanowy lub zagraniczny 225
5.3.4.1. Elementy konstrukcyjne warunku wpływu na handel międzystanowy i zagraniczny 225
5.3.4.2. Wpływ uzgodnienia na handel międzystanowy 227
5.3.4.3. Wpływ uzgodnienia na handel zagraniczny 230
5.4. Zakaz porozumień antykonkurencyjnych w stanowych systemach prawa antytrustowego 232
5.5. Wnioski końcowe 240

Rozdział 6. Ustalanie cen odsprzedaży towarów – ewolucja rozwiązań prawnych w amerykańskim prawie antytrustowym 241
6.1. Wprowadzenie 241
6.2. Wczesne orzecznictwo – ustalanie cen odsprzedaży towarów zakazane per se 242
6.2.1. Wyrok w sprawie Dr. Miles 242
6.2.2. Wyrok w sprawie Kiefer-Stewart Co. v. Joseph E. Seagram & Sons 244
6.2.3. Wyrok w sprawie Lester J. Albrecht v. The Herald Company 245
6.3. Rozwój doktryny Colgate 248
6.3.1. Wyrok w sprawie United States v. Colgate & Co. 248
6.3.2. United States v. A. Schrader’s Son, Inc. 249
6.3.3. Wyrok w sprawie Federal Trade Commission v. Beech-Nut Packing Co. 250
6.3.4. Orzeczenie w sprawie United States v. Bausch & Lomb Optical Co. et al., Soft-Lite Lens Co. et al. 251
6.3.5. Wyrok w sprawie United States v. Parke Davis and Company 253
6.4. Specjalne programy promocyjne a RPM 256
6.5. Umowy agencyjne a RPM 257
6.5.1. Wyrok w sprawie Stany Zjednoczone v. General Electric Co. et al. 257
6.5.2. Wyrok w sprawie Simpson v. Union Oil of California Co. 259
6.5.3. Zastosowanie ustawy Shermana względem umów agencyjnych po wyroku w sprawie Simpson 261
6.6. Ustawodawstwo uczciwego handlu 264
6.7. Wnioski końcowe – RPM w okresie przed liberalizacją 268

Rozdział 7. Dopuszczalność pionowych porozumień cenowych w prawie USA 273
7.1. Wprowadzenie 273
7.2. Zróżnicowanie sposobu oceny cenowych i pozacenowych porozumień pionowych 273
7.2.1. Wyrok w sprawie Continental T.V., Inc. przeciwko GTE Sylvania Inc. 273
7.2.2. Wyrok w sprawie Monsanto Co. v. Spray-Rite Service Corp. 276
7.2.3. Wyrok w sprawie Business Electronics Corp. v. Sharp Electronics Corp. 279
7.3. Liberalizacja podejścia względem ustalania maksymalnych cen odsprzedaży towarów 282
7.3.1. Próby zakwestionowania reguły Albrecht 282
7.3.2. Wyrok w sprawie Atlantic Richfield Co. v. USA Petroleum (ARCO) – w kierunku liberalizacji podejścia 286
7.3.3. Wyrok w sprawie State Oil v. Khan 289
7.4. Liberalizacja podejścia względem ustalania minimalnych cen odsprzedaży towarów – wyrok w sprawie Leegin 295
7.4.1. U progu zmian 295
7.4.2. Stan faktyczny w sprawie Leegin 297
7.4.3. Rozstrzygnięcie w sprawie Leegin 298
7.4.4. Zdanie odrębne w sprawie Leegin 304
7.5. Reakcja na wyrok w sprawie Leegin 306
7.5.1. Poglądy doktryny i reakcja opinii publicznej 306
7.5.2. Reakcja stanów na zmianę podejścia względem RPM 308
7.5.2.1. Kwestia związania stanów federalnym prawem antytrustowym 308
7.5.2.2. Pierwsze reakcje stanów na wyrok w sprawie Leegin 310
7.5.2.3. Polityka Stanów Nowy Jork i Kalifornia względem RPM 313
7.5.2.4. Podsumowanie 318
7.5.3. Reakcja federalnych organów konkurencji USA na wyrok w sprawie Leegin 319
7.6. Reguła Leegin na gruncie prawa federalnego 321
7.6.1. Wyroki w sprawach Spahr v. Leegin i McDonaugh v. Toys „R” Us. 321
7.6.2. Sprawa Tempur-Pedic – zastosowanie reguły Leegin w odniesieniu do podwójnej dystrybucji 323
7.6.3. Wyrok w sprawie Valuepest.com – zastosowanie reguły Leegin do umów agencyjnych 324
7.6.4. Sprawa Apple – zastosowanie reguły Leegin do porozumień typu hub & spoke 325
7.6.5. Sprawa State of Ohio v. American Express 330
7.7. Zastosowanie ustawy Shermana do klauzul najwyższego uprzywilejowania 331
7.8. Wnioski końcowe 333

Rozdział 8. Egzekwowanie zakazu porozumień antykonkurencyjnych w prawie amerykańskim 337
8.1. Wprowadzenie 337
8.2. Publicznoprawne stosowanie prawa antytrustowego 338
8.2.1. Stosowanie prawa antytrustowego przez Departament Sprawiedliwości USA 338
8.2.1.1. Organizacja i zadania Wydziału Antytrustowego Departamentu Sprawiedliwości USA 338
8.2.1.2. Prawnokarne stosowanie prawa antytrustowego 340
8.2.1.3. Stosowanie prawa antytrustowego w postępowaniu cywilnym 342
8.2.2. Stosowanie prawa antytrustowego przez Federalną Komisję Handlu 346
8.2.2.1. Ustrój FTC 346
8.2.2.2. Właściwość Federalnej Komisji Handlu 347
8.2.2.3. Postępowania administracyjne przed FTC 351
8.2.3. Uprawnienia Stanowych Prokuratorów Generalnych 355
8.3. Prywatnoprawne stosowania amerykańskiego prawa antytrustowego 357
8.3.1. Wprowadzenie 357
8.3.2. § 4 ustawy Claytona jako podstawa prawna postępowań odszkodowawczych 359
8.3.3. Wszczęcie i faza przedprocesowa postępowania sądowego 365
8.3.4. Wyrok skrócony (summary judgment) 368
8.3.5. Postępowanie przed sądem przysięgłych 371
8.3.6. Zarys środków dowodowych w postępowaniu przed sądami federalnymi 372
8.3.7. Uprawnienia przysługujące na podstawie przepisu § 16 ustawy Claytona 378
8.3.8. Powództwa grupowe 378
8.3.9. Postępowanie apelacyjne 382
8.4. Wnioski końcowe 383

Rozdział 9. Właściwe porównanie 389
9.1. Wprowadzenie 389
9.2. Problemy (zagadnienia) prawne objęte badaniem 391
9.2.1. Ujęcie abstrakcyjne – ustalenie „sytuacji życiowych” 391
9.2.2. Porozumienia objęte porównaniem w rozumieniu reguł konkurencji UE 392
9.2.3. Porozumienia objęte porównaniem w rozumieniu amerykańskiego prawa antytrustowego 397
9.3. Rezultat zastosowania badanych systemów prawnych względem porozumień o ustalaniu minimalnych lub sztywnych cen odsprzedaży towarów 403
9.3.1. Reguły konkurencji UE 403
9.3.2. Amerykańskie prawo antytrustowe 404
9.4. Rezultat zastosowania badanych systemów prawnych względem porozumień o ustalaniu maksymalnych cen odsprzedaży towarów 407
9.4.1. Reguły konkurencji UE 407
9.4.2. Amerykańskie prawo antytrustowe 408
9.5. Rezultat zastosowania badanych systemów prawnych względem rekomendowania cen odsprzedaży towarów 409
9.5.1. Reguły konkurencji UE 409
9.5.2. Amerykańskie prawo antytrustowe 409
9.6. Rezultat zastosowania badanych systemów prawa do ustalania cen odsprzedaży towarów w ramach umów agencyjnych 410
9.6.1. Reguły konkurencji UE 410
9.6.2. Amerykańskie prawo antytrustowe 410
9.7. Rezultat zastosowania badanych systemów prawa do ustalania cen odsprzedaży towarów w ramach porozumień typu hub & spoke 410
9.7.1. Reguły konkurencji UE 410
9.7.2. Amerykańskie prawo antytrustowe 411
9.8. Rezultat zastosowania badanych systemów prawa do klauzul najwyższego uprzywilejowania 412
9.8.1. Reguły konkurencji UE 412
9.8.2. Amerykańskie prawo antytrustowe 412
9.9. Wnioski końcowe 413

Rozdział 10. Aksjologiczne podstawy badanych systemów prawa konkurencji 419
10.1. Wprowadzenie 419
10.2. Aksjologiczne podstawy amerykańskiego prawa antytrustowego 420
10.2.1. Wprowadzenie 420
10.2.2. Korzenie amerykańskiego prawa antytrustowego 422
10.2.3. Zmiana paradygmatów amerykańskiego prawa antytrustowego 427
10.2.4. Cele współczesnego amerykańskiego prawa antytrustowego 432
10.3. Aksjologiczne podstawy europejskiego prawa konkurencji 436
10.3.1. Ordoliberalne korzenie reguł konkurencji UE 436
10.3.1.1. Rola konkurencji w doktrynie ordoliberalnej 436
10.3.1.2. Wpływ szkoły fryburskiej na kształt traktatowych reguł konkurencji 441
10.3.1.3. Stosowanie wspólnotowych reguł konkurencji w pierwszych jego dekadach 444
10.3.2. Modernizacja wspólnotowych reguł konkurencji 448
10.3.2.1. Geneza reform 448
10.3.2.2. Reformy prawa konkurencji – w kierunku bardziej ekonomicznego podejścia 452
10.3.3. Aktualne cele reguł konkurencji UE 458
10.3.4. Aksjologia reguł konkurencji UE – między retoryką a rzeczywistością 462

Rozdział 11. Ekonomiczne skutki ustalania cen odsprzedaży towarów 467
11.1. Wprowadzenie 467
11.2. Wpływ RPM na konkurencję – badania empiryczne 468
11.2.1. Badania dotyczące skutków wprowadzenia i uchylenia ustawodawstwa uczciwego handlu 468
11.2.2. Współczesne badania empiryczne 473
11.3. Pionowe porozumienia cenowe w rozumieniu teorii ekonomicznych 475
11.3.1. RPM w ujęciu ekonomii neoklasycznej 475
11.3.1.1. RPM a teoria cen 475
11.3.1.2. RPM jako następstwo posiadania siły rynkowej 476
11.3.1.3. RPM jako odpowiedź na efekty zewnętrzne 479
11.3.1.3.1. Teoria usług dodatkowych (specjalnych) 479
11.3.1.3.2. Teoria sygnalizowania jakości 481
11.3.1.3.3. Teoria stabilizacji popytu 482
11.3.1.3.4. RPM jako czynnik ułatwiający wejście na rynek 482
11.3.1.3.5. Teoria zwiększonej dostępności punktów sprzedaży 483
11.3.1.3.6. Teoria wspierania konkurencji pozacenowej 484
11.3.1.3.7. Teorie odnoszące się do efektów zewnętrznych dotyczących ceny 485
11.3.1.3.8. RPM uzasadnione efektami zewnętrznymi prowadzące do skutków antykonkurencyjnych 485
11.3.2. RPM w rozumieniu teorii organizacji 487
11.3.2.1. Uwagi wstępne 487
11.3.2.2. RPM w rozumieniu teorii kosztów transakcyjnych 487
11.3.2.3. RPM z punktu widzenia teorii mocodawca–agent (PAT) 490
11.3.2.4. RPM w rozumieniu ekonomii praw własności 491
11.3.3. RPM z punktu widzenia ekonomii behawioralnej 492
11.3.4. Wpływ RPM na konkurencję a nowe formy dystrybucji 497
11.4. RPM według szkoły chicagowskiej i według jej oponentów 503
11.4.1. Uwagi wstępne 503
11.4.2. RPM według klasyków szkoły chicagowskiej 504
11.4.3. Krytyka stanowiska szkoły chicagowskiej i propozycje alternatywne 506
11.5. Opinia ekonomistów w sprawie Leegin 511
11.6. Wnioski końcowe 513

Rozdział 12. Podsumowanie – ewaluacja i konstrukcja wzorcowego rozwiązania prawnego 517
12.1. Wprowadzenie 517
12.2. Ewaluacja unijnych ram prawnych dotyczących dopuszczalności RPM 518
12.3. Ewaluacja sposobu stosowania amerykańskiego prawa antytrustowego względem RPM 523
12.4. Współczesna debata na temat podejścia unijnego prawa konkurencji względem RPM 525
12.5. Współczesna amerykańska debata na temat dopuszczalności RPM 535
12.6. Modelowe rozwiązanie prawne 554
12.6.1. Cechy modelowego rozwiązania prawnego in abstracto 554
12.6.2. „Lustrzane” błędy i „lustrzane” rozwiązania 556
12.6.3. Propozycje de lege ferenda w odniesieniu do systemu prawa amerykańskiego 558
12.6.4. Propozycje de lege ferenda w odniesieniu do systemu prawa UE 560

Wykaz skrótów 563

Bibliografia 565
Spis orzeczeń i decyzji 589
Wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej 589
Opinie Rzeczników Generalnych 592
Wyroki Sądu Unii Europejskiej 593
Decyzje Komisji Europejskiej 594
Wyroki Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych 597
Opinie Amicorum Curiae w postępowaniach przed Sądem Najwyższym USA 600
Wyroki federalnych sądów apelacyjnych 601
1. Obwodu 601
2. Obwodu 601
3. Obwodu 601
4. Obwodu 602
5. Obwodu 602
6. Obwodu 602
7. Obwodu 603
8. Obwodu 603
9. Obwodu 603
10. Obwodu 604
11. Obwodu 604
Wyroki federalnych sądów dystryktowych 604
Wyroki sądów stanowych 606
Kalifornii 606
Stanu Nowy Jork 606
Pozostałych stanów 606
Decyzje i nakazy FTC 607