ebook Varianti dell'espressionismo nella narrativa italiana postmoderna 1980–2000 Joanna Janusz

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

Rok wydania: 2018

Monografia jest poświęcona postmodernistycznym realizacjom tendencji ekspresjonistycznej we włoskiej literaturze, powstałej między 1980 a 2000 rokiem. Świat współczesnej kultury przeciwstawia różnice i wielość dawnemu pragnieniu ujednolicania, eliminuje ciągłość na rzecz przypadkowości, preferuje różnorodność i odmienność bardziej niż tożsamość i podobieństwo, odrzuca porządek i bezpieczeństwo teoretycznych sformułowań. Próba potwierdzenia, że istnieje i trwa niezmiennie również dziś jakiś prąd estetyczno-literacki, który dla niektórych jest niczym innym niż historycznym zjawiskiem z przeszłości może się wydać pustym i beznadziejnie nierealnym zabiegiem retorycznym. Precyzyjne określenie czym ekspresjonizm jest dziś, w czasach gdy tak trudno i niemal niezręcznie mówić o eksperymencie artystycznym czy literackim, wydaje się równie trudne, jak na początku wieku, w dobie awangard historycznych. Awangardy historyczne, zatem również ekspresjonizm, stały się bowiem od dawna częścią współczesnego kanonu. Ekspresjonistyczne techniki wyrazu artystycznego upowszechniły się i straciły swój transgresyjny charakter, zmieniła się także ich rola i sposób funkcjonowania w rozległej koine literatury postmodernistycznej. Zmiany te nie oznaczają jednak utraty znaczenia czy artystycznej produktywności. Dzisiejszy ekspresjonizm to styl i funkcja tekstu, ale także pewna filozofia i wizja człowieka, stale obecna w tyglu wielości i różnorodności także dzisiejszej literatury, pozbawionej granic i teoretycznych odniesień.

Spis treści ebooka Varianti dell'espressionismo nella narrativa italiana postmoderna 1980–2000

Indice

Introduzione / 7

PRIMO CAPITOLO
Definizioni, cronologie, estetiche dell’espressionismo storico / 15
Genesi e definizione dell’espressionismo storico / 16
Espressionismo storico tedesco: basi del pensiero / 20
Tipologie dell’espressionismo storico / 28
Espressionismo in Italia: le avanguardie storiche / 33
Espressionismo vociano / 34
Futurismo ed espressionismo / 35
Diffusione dell’espressionismo nella letteratura italiana del Primo e del Secondo Novecento: Tozzi, Pirandello, Gadda / 39
Espressionismo nel Terzo Novecento / 49
Teorie italofone sull’espressionismo / 51
Espressionismo ed espressivismo / 58

SECONDO CAPITOLO
Gli stilemi dell’espressionismo / 63
Bisogno di espressione / 64
Estetica dell’espressionismo: principi generali / 67
Costanti dell’espressionismo / 71
Costanti a livello linguistico-stilistico / 71
Tipologie testuali / 76
Topoi espressionisti. Espressionismo tematico / 81
Invarianti dell’espressionismo astorico / 86
Attualizzazione postmoderna degli stilemi espressionistici / 88
Espressionismo: definizione operativa / 101

TERZO CAPITOLO
Questione di lingua. Trasgressioni espressionistiche / 103
Rifiuto della letterarietà: linguaggi giovanili / 105
Oralità e dinamismo espressionistico dei linguaggi giovanili / 107
Primo procedimento dinamizzante: semplificazione della sintassi / 109
Incongruenze grafiche della scrittura giovanile / 117
Secondo procedimento dinamizzante: manipolazione del tempo della narrazione / 120
Esaltazione della letterarietà: ritorno alla tradizione / 123
Oralità all’antica: sfruttamento delle proprietà foniche della lingua / 125
Aulicismi morfosintattici / 132
Trasgressioni lessicali. Dialettalità, plurilinguismo e sperimentazione / 136

QUARTO CAPITOLO
Narrazioni espressionistiche: il momento estatico / 143
Funzione narratoriale / 149
Prospettiva autoriale / 151
Autore – narratore: gioco metalettico delle istanze narrative / 151
Autotelismo narrativo e ibridazione testuale. Inserti
metaromanzeschi / 155
Confusione delle voci narranti. Narrazioni in prima e in terza persona / 166
Narrazioni in prima persona. Infrazione del patto fiduciario / 171
Narrazione figurale. Narratore testimone: mimetismo apparente / 174
Schemi narrativi / 182
Sospensione del climax: schema circolare e schema parentetico / 186
Schema episodico. Focalizzazione variabile / 193
Narrazioni dilatate. Frequenza moltiplicata / 197

QUINTO CAPITOLO
Immaginario espressionista: referenzialità infrante / 203
Fusione dei contrasti. Coincidentia oppositorum / 204
Immagini stranianti / 217
Motivo del sogno / 221
Motivo lunare / 225
Motivo della città / 229
Straniamento figurale: allegoria e simbolo / 233
Mimetismo esasperato. Iperbolizzazione / 244

Conclusione / 255

Bibliografia / 259
Opere analizzate / 259
Opere citate e consultate / 261
Indice dei nomi / 273
Streszczenie / 279
Summary / 283