ebook Wartościowanie w internetowych komentarzach do artykułów prasowych dotyczących stosunków niemiecko-polskich Mariusz Jakosz

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

Rok wydania: 2016

Publikacja jest interdyscyplinarną, osadzoną w językoznawstwie pracą nad zagadnieniem wartościowania w języku i przy jego pomocy. Jej celem jest przedstawienie strategii wyrażania etnicznych sądów wartościujących na przykładzie stosunków niemiecko-polskich. Materiał badawczy stanowią komentarze internetowe do artykułów prasowych, które ukazywały się na forach internetowych opiniotwórczych dzienników i tygodników niemieckich. Okres badawczy obejmował lata 2009–2013. W pracy ukazano najczęstsze motywy oraz źródła formułowania etnicznych sądów wartościujących. Przedstawiono także wizerunek Polski i Polaków od XIX wieku aż po czasy współczesne.

Podjęto ponadto próbę odpowiedzi na następujące pytania:

– Jakie środki językowe stosowane są do nazywania Polaków?
– Jakie własności i cechy przypisuje się Polakom?
– Jakie argumenty używane są do usprawiedliwienia dyskryminacji Polaków?
– Z jakiej perspektywy formułowane są pejoratywne określenia i sposoby argumentacji?
– Czy sądy wartościujące Polaków wyraża się bezpośrednio, czy może w sposób zawoalowany oraz czy zostają one wzmocnione, czy raczej stonowane?

Publikacja jest adresowana do osób zainteresowanych współczesnymi tendencjami badań językoznawczych, w nurt których wpisują się zarówno metodologia obejmująca badania dotyczące języka w Internecie jak i analiza pragmalingwistyczna i dyskursywna wartościowania za pomocą języka.

Spis treści ebooka Wartościowanie w internetowych komentarzach do artykułów prasowych dotyczących stosunków niemiecko-polskich

Spis treści

Wstęp / 9

Rozdział 1
Etniczne sądy wartościujące / 13
1.1. Cechy etnicznych sądów wartościujących / 13
1.2. Motywy wyrażania etnicznych sądów wartościujących / 16
1.2.1. Potrzeba szybkiej orientacji w kompleksowym świecie / 16
1.2.2. Potrzeba separowania i dystansowania się grupy własnej od obcej / 17
1.2.3. Potrzeba umacniania tożsamości społecznej w obrębie grupy własnej / 18
1.2.3.1. Dowartościowywanie grupy własnej / 18
1.2.3.2. Pomniejszanie wartości grupy obcej przez grupę własną / 19
1.2.4. Potrzeba obrony własnej grupy i usprawiedliwiania dyskryminacji innych / 20
1.2.5. Konflikty etniczne / 21
1.3. Podsumowanie / 25

Rozdział 2
Etniczne sądy wartościujące o charakterze stereotypowym na przykładzie stosunków niemiecko-polskich / 27
2.1. Sądy Niemców o Polsce i Polakach / 27
2.2. Źródła formułowania niemieckich sądów wartościujących o Polakach / 34
2.3. Źródła napięć w stosunkach niemiecko-polskich po roku 1945 / 39
2.3.1. Wydarzenia historyczno-polityczne / 40
2.3.2. Wydarzenia medialne / 58
2.4. Podsumowanie / 77

Rozdział 3
Język jako narzędzie ekspresji i wartościowania / 79
3.1. Ekspresywna funkcja języka / 80
3.2. Wartościująca funkcja języka / 83
3.2.1. Miejsce wartości w opisie lingwistycznym / 87
3.2.2. Typologia wartości / 88
3.2.3. Wartościowanie w lingwistyce / 90
3.2.4. Rodzaje wartościowania / 93
3.2.4.1. Wartościowanie jakościowe i ilościowe / 93
3.2.4.2. Wartościowanie eksplicytne i implicytne / 94
3.2.5. Rodzaje wartościujących aktów mowy / 97
3.2.6. Struktura aktu wartościującego / 100
3.3. Językowe środki wyrażania wartości / 102
3.3.1. Wyrazy wartościujące / 103
3.3.2. Konotacja leksykalno-semantyczna w funkcji wartościującej / 106
3.3.2.1. Konotacja a znaczenie denotacyjne leksemów / 106
3.3.2.2. Miejsce wartości w konotacji / 107
3.3.2.3. Typologia słownictwa konotacyjnie wartościującego / 110
3.4. Podsumowanie / 112

Rozdział 4
Strategie wyrażania etnicznych sądów wartościujących / 113
4.1. Opis korpusu badawczego / 115
4.2. Komentarz internetowy jako wartościujący gatunek tekstu / 115
4.3. Założenia metodologiczne analizy / 117
4.4. Strategie wartościowania w analizowanym korpusie / 119
4.4.1. Deiktyczne eksponenty wartościujące / 119
4.4.2. Etykietowanie wartościujące / 124
4.4.2.1. Wartościowanie za pomocą rzeczowników / 127
4.4.2.1.1. Dosłowne użycie rzeczowników wartościujących / 128
4.4.2.1.2. Metaforyczne użycie rzeczowników wartościujących / 139
4.4.2.2. Wartościowanie za pomocą przymiotników / 143
4.4.2.3. Wartościowanie za pomocą czasowników / 151
4.4.2.4. Wartościowanie za pomocą frazeologizmów / 155
4.4.3. Ironizowanie / 160
4.4.4. Dobór toposów wartościujących / 163
4.4.4.1. Topos polskiego zacofania / 163
4.4.4.2. Topos zagrożenia miejsc pracy / 165
4.4.4.3. Topos życia na koszt niemieckich podatników / 166
4.4.4.4. Topos polskiej niewdzięczności / 169
4.4.4.5. Topos Polaka jako złodzieja / 170
4.4.4.6. Topos niemieckiej ofiary i polskiego sprawcy / 171
4.4.4.7. Topos polskiego ignoranta historycznego / 176
4.5. Podsumowanie / 177

Wnioski końcowe / 179

Bibliografia / 185

Summary / 219
Zusammenfassung / 221