ebook Zakażenia szpitalne w jednostkach opieki zdrowotnej. Rozdział 5 Anna Szczypta

Wydawca: PZWL

Rok wydania: 2016

Rozdział 5 z publikacji pt. "Zakażenia szpitalne w jednostkach opieki zdrowotnej" redakcja Małgorzata Bulanda, Jadwiga Wójkowska-Mach. Pierwszy na rynku wydawniczym podręcznik, w którym uwzględniono wszystkie elementy konieczne w codziennej realizacji nadzoru nad zakażeniami szpitalnymi.
W publikacji omówiono: profilaktykę i diagnostykę zakażeń szpitalnych oraz instytucjonalnych, tj. zarówno związanych z opieką nad pacjentem w szpitalu, jak i nad rezydentem opieki długoterminowej w zakładzie opiekuńczo-leczniczym. Przedstawiono również zagadnienia nieobecne w literaturze polskojęzycznej, takie jak: bankowanie mleka kobiecego, komunikacja społeczna, metody stosowane w dochodzeniach epidemiologicznych, szacowanie ryzyka zakażeń czy sposoby skutecznego wdrażania innowacji.
Książka będzie doskonałym źródłem wiedzy dla wszystkich osób, dla których kontrola zakażeń jest ważnym elementem pracy: zarządzających szpitalami, lekarzy, pielęgniarek, diagnostów.

Spis treści ebooka Zakażenia szpitalne w jednostkach opieki zdrowotnej. Rozdział 5

Przedmowa VIII

1. Wprowadzenie do epidemiologii chorób zakaźnych 1
1.1. Podstawowe pojęcia i definicje – Małgorzata Sadkowska-Todys, Andrzej Zieliński 1
Proces zakaźny 1
Historia naturalna choroby zakaźnej 3
Szerzenie się chorób zakaźnych w populacji 4
Badania epidemiologiczne 6
Epidemiologiczne badanie przyczyn chorób 14
Nadzór epidemiologiczny 15
Zakażenia związane z opieką medyczną 18
1.2. Biostatystyka – Agnieszka Pac 20
Definicje i oznaczenia 21
Przedziały ufności 24
Testowanie hipotez statystycznych 26
Testowanie hipotez dotyczących wartości średnich 29
Testowanie hipotez dotyczących częstości (odsetków) 31
Korelacja i regresja liniowa 32
Regresja logistyczna 35
Analiza przeżycia 37
Trafność diagnostyczna 40
Piśmiennictwo 43

2. Mikrobiologia zakażeń szpitalnych 45
2.1. Zakażenia bakteryjne – Marta Wróblewska 45
Ziarenkowce Gram-dodatnie 46
Pałeczki Gram-ujemne 48
Pałeczki Gram-dodatnie 50
Laseczki z rodzaju Clostridium 51
2.2. Zakażenia wirusowe – Marta Wróblewska 52
Wirusy oddechowe 52
Wirusy przenoszone przez krew 56
Nowe zagrożenia 58
2.3. Zakażenia grzybicze – Marta Wróblewska 59
Grzyby drożdżopodobne (drożdżaki) 61
Drożdże 62
Grzyby pleśniowe 63
Grzyby dimorficzne 65
2.4. Biofilm bakteryjny jako jeden z patomechanizmów zakażeń – Marzenna Bartoszewicz, Adam F. Junka 66
Wyjaśnienie przyczyn powstawania biofilmu 66
Możliwości przetrwania biofilmu w organizmie gospodarza 69
Ograniczanie tworzenia struktury biofilmu 72
2.5. Oporność bakterii na antybiotyki, mechanizmy jej powstawania i znaczenie kliniczne – Beata Kowalska-Krochmal 74
Genetyczne podstawy mechanizmów oporności bakterii na antybiotyki 76
Mechanizmy oporności ziarenkowców Gram-dodatnich 77
Mechanizmy oporności pałeczek Gram-ujemnych 82
Piśmiennictwo 84

3. Podstawy kontroli zakażeń w warunkach zakładu opieki zdrowotnej – Jadwiga Wójkowska-Mach 87
3.1. Higiena rąk i zastosowanie rękawiczek ochronnych 87
Skóra i jej flora 89
Definicje 90
Techniki higieny rąk 93
3.2. Zasady izolacji pacjenta 98
Definicje 99
Piśmiennictwo 104

4. Współpraca z laboratorium mikrobiologicznym i apteką szpitalną 105
4.1. Racjonalna antybiotykoterapia i receptariusz szpitalny – Grzegorz Ziółkowski 105
Racjonalna antybiotykoterapia 108
Receptariusz szpitalny: antybiotykowy 110
4.2. Okołooperacyjna i okołoporodowa profilaktyka antybiotykowa – Małgorzata Bulanda 115
Profilaktyka okołooperacyjna 115
Profilaktyka okołoporodowa 123
4.3. Metody oceny zużycia antybiotyków – Anna Różańska 130
4.4. Pobieranie materiałów do badań mikrobiologicznych – Monika Pomorska-Wesołowska 134
Ogólne zasady pobierania materiału do badań mikrobiologicznych 134
Przechowywanie i transport materiału 135
Szczegółowe zasady pobierania materiałów 136
Błąd przedlaboratoryjny 151
4.5. Kontrola mikrobiologiczna mieszanin żywieniowych – Magdalena Piętka 152
Wymagania farmakopealne i ocena ryzyka skażenia 153
Badanie jałowości gotowej mieszaniny żywieniowej 153
Elementy kontroli mikrobiologicznej 154
Piśmiennictwo 159

5. Organizacja systemu kontroli – Anna Szczypta 163
5.1. Zespół Kontroli Zakażeń (ZKZ) 163
5.2. Komitet Kontroli Zakażeń (KKZ) 167
5.3. Organizacja pracy pielęgniarki epidemiologicznej 168
5.4. Edukacja personelu, szacowanie potrzeb edukacyjnych 172
Piśmiennictwo 174

6. Nadzór nad zakażeniami związanymi z opieką zdrowotną 175
6.1. Definicje i kryteria rozpoznania zakażeń – Anna Różańska 175
Zakażenie miejsca operowanego (ZMO) 177
Zakażenie krwi 178
Zapalenie płuc 180
Zakażenie układu moczowego 182
Zakażenia kości i stawów 183
Zakażenie układu sercowo-naczyniowego 184
Zakażenia wewnątrzbrzuszne 190
Zakażenia układu rozrodczego 191
Zakażenia skóry i tkanki podskórnej 192
6.2. Rejestracja zakażeń – Jadwiga Wójkowska-Mach 195
Efektywna rejestracja zakażeń 196
Metody rejestracji zakażeń 197
Zbieranie danych do rejestru zakażeń 200
6.3. Ocena ryzyka rozwoju zakażenia, zarządzanie ryzykiem w kontroli zakażeń – Jadwiga Wójkowska-Mach 202
Prewalencja 203
Zachorowalność 204
Ocena ryzyka rozwoju zakażenia 205
Matryca analizy ryzyka 208
6.4. Zakażenia endemiczne i epidemiczne. Dochodzenie epidemiologiczne – Jadwiga Wójkowska-Mach 212
Epidemia 213
Dochodzenie epidemiologiczne 215
6.5. Raportowanie i informacja zwrotna – Jadwiga Wójkowska-Mach 218
Informacja zwrotna 218
Raportowanie 221
6.6. Genotypowanie drobnoustrojów w kontroli zakażeń – Agnieszka Chmielarczyk 223
Analiza restrykcyjna chromosomalnego DNA połączona z elektroforezą pulsową 224
Amplifikacja pozagenowych sekwencji powtórzonych metodą PCR 227
Polimorfizm długości amplifikowanego fragmentu DNA 228
Analiza sekwencji pojedynczego locus 228
Analiza sekwencji wielu loci 229
Sekwencjonowanie całego genomu 230
6.7. Przegląd i ocena dostępnych źródeł informacji dotyczących profilaktyki zakażeń – Jadwiga Wójkowska-Mach 231
Przygotowanie zaleceń 232
Dostępność zaleceń 235
Piśmiennictwo 236

7. Zakażenia w różnych obszarach klinicznych 239
7.1. Pacjent operowany – Mateusz Wierdak, Jadwiga Wójkowska-Mach, Anna Szczypta 239
Pacjent operowany 240
Wybór techniki operacyjnej a ryzyko zakażeń szpitalnych 245
Przygotowanie pacjenta i przebieg zabiegu operacyjnego 246
Okres pooperacyjny 252
Pooperacyjne zapalenie płuc 256
7.2. Wszczepy i zastosowanie protez – Małgorzata Bulanda 259
Charakterystyka wszczepu 259
Etiopatogeneza zakażeń związanych z biomateriałem 260
Profilaktyka i leczenie zakażeń okołowszczepowych 261
7.3. Oddział intensywnej terapii – Agnieszka Misiewska-Kaczur 262
Oddział intensywnej terapii 262
Zakażenia u pacjenta z cewnikiem w żyle centralnej 264
Zakażenia układu moczowego u pacjenta z cewnikiem w pęcherzu moczowym 271
Zapalenie płuc związane z wytworzeniem sztucznej drogi oddechowej i wentylacją mechaniczną 273
7.4. Oddziały neonatologiczne i pediatryczne – Jadwiga Wójkowska-Mach 285
Epidemiologia 289
Definicje zakażeń w grupie noworodków z bardzo małą masą urodzeniową 291
Etiologia zakażeń na oddziałach neonatologicznych 297
Epidemiczne występowanie zakażeń 299
Etiologia zakażeń na oddziałach pediatrycznych 302
7.5. Oddział oparzeniowy – Małgorzata Bulanda 307
Patomechanizm rany oparzeniowej 308
Zakażenie rany oparzeniowej 309
Epidemiologia zakażeń rany oparzeniowej 310
Zapobieganie zakażeniom rany oparzeniowej 311
7.6. Pacjent z HIV/AIDS – Beata Ochocka 313
Zarys sytuacji epidemiologicznej HIV/AIDS 313
Aspekty etyczno-prawne problematyki HIV/AIDS 314
Pacjent z HIV/AIDS: rola i zadania Zespołu Kontroli Zakażeń Szpitalnych 315
Procedury i zasady postępowania eliminujące ryzyko szpitalnych zakażeń HIV 316
7.7. Zakażenia w pierwotnych i wtórnych niedoborach odporności – Jolanta Goździk 319
Pierwotne niedobory odporności 319
Wtórne niedobory odporności 320
Zakażenia u biorców przeszczepów 321
7.8. Oddział położniczy – Katarzyna Kopeć-Godlewska, Jadwiga Wójkowska-Mach 332
7.9. Bank mleka kobiecego – Marta Twardoch-Drozd 339
Organizacja banku mleka 339
Zasady kwalifikacji dawczyni mleka 340
Zasady przechowywania i pasteryzacji mleka w banku mleka 341
7.10. Opieka długoterminowa – Jadwiga Wójkowska-Mach 343
Epidemiologia 343
Zakażenie układu moczowego 346
Zakażenia układu oddechowego 347
Zakażenia skóry i tkanek miękkich, zarażenia pasożytnicze 349
Zakażenia epidemiczne (epidemie) w zakładach opieki długoterminowej 352
Program kontroli zakażeń 352
7.11. Pacjent geriatryczny – Barbara Gryglewska, Anna Kańtoch 357
Epidemiologia i konsekwencje zakażeń 357
Czynniki ryzyka zakażeń 358
Definicja zakażeń u chorych w wieku podeszłym 359
Zakażenia układu oddechowego 362
Zakażenie układu moczowego 364
Zakażenia przewodu pokarmowego 365
Zapobieganie zakażeniom w starszym wieku 367
7.12. Wybrane zakażenia układu pokarmowego – Gajane Martirosian 368
Charakterystyka norowirusów 368
Charakterystyka Clostridium difficile 371
7.13. Rany przewlekłe – Marzenna Bartoszewicz 378
Definicja rany przewlekłej 378
Mechanizm tworzenia biofilmu na ranach 379
Etapy rozwoju zakażenia 380
Wytyczne postępowania w ranie zagrożonej infekcją a wskazania do zastosowania antyseptyki i specjalistycznych opatrunków 384
Piśmiennictwo 386

8. Nadzór pielęgniarski w wybranych obszarach klinicznych 393
8.1. Pacjent z cewnikiem w pęcherzu moczowym – Marta Wałaszek 393
Zasady zapobiegania zakażeniom układu moczowego związanym z cewnikowaniem pęcherza moczowego 395
Przygotowanie pacjenta do cewnikowania pęcherza moczowego 396
Pielęgnowanie pacjenta z cewnikiem w pęcherzu moczowym 397
8.2. Pacjent narażony na zapalenie płuc – Marta Wałaszek 399
Profilaktyka szpitalnych zapaleń płuc 400
Profilaktyka szpitalnych zapaleń płuc związanych z wentylacją 402
8.3. Zastosowanie linii naczyniowych – Maria Budnik-Szymoniuk 405
8.4. Zakażenia w żywieniu dojelitowym i pozajelitowym prowadzonym w warunkach szpitalnych – Anna Zmarzły 415
Niedożywienie a zakażenia 415
Zakażenia w żywieniu dojelitowym 416
Zakażenia związane z gastrostomią klasyczną i gastrostomią endoskopową typu PEG 419
Zakażenia w żywieniu pozajelitowym 420
8.5. Postępowanie z raną przewlekłą – Małgorzata Szczepaniak 425
Rodzaje ran przewlekłych 428
Pielęgnowanie ran przewlekłych 429
Nowoczesne kierunki leczenia 435
Piśmiennictwo 437

9. Dekontaminacja 441
9.1. Utrzymanie czystości – Jolanta Sergot-Kowalska 441
Koło Sinnera 442
Narzędzia 443
Środki chemiczne 444
Technologia czyszczenia 444
Maszyny 445
9.2. Dekontaminacja środowiska nieożywionego niskiego ryzyka – Edyta Synowiec 448
9.3. Dekontaminacja środowiska nieożywionego wysokiego ryzyka – Krystyna Brońska 454
Zasady czyszczenia sali operacyjnej (postępowanie międzyzabiegowe) 456
Postępowanie końcowe 457
9.4. Wyzwania kompleksowej dezynfekcji – Anna Różańska 461
9.5. Kontrola czystości środowiska szpitalnego – Agnieszka Gniadek 465
9.6. Dekontaminacja narzędzi i materiałów medycznych – Ewa Starowiejska 468
Teoria wartości A0 468
Centralna sterylizatornia w świetle wymagań architektoniczno-budowlanych 469
Czyszczenie i dezynfekcja 471
Sterylizacja 477
Reprocesowanie sprzętu jednorazowego użytku 485
Narażenie zawodowe 486
Piśmiennictwo 488

10. Rola służb pomocniczych w kontroli zakażeń szpitalnych – Małgorzata Giemza 491
Zasady prawidłowego utrzymania czystości 491
Bielizna szpitalna a ryzyko wystąpienia zakażeń 495
Żywienie w szpitalu 496
Czystość mikrobiologiczna powietrza w szpitalu 500
Piśmiennictwo 501

11. Ochrona zdrowia personelu medycznego 503
11.1. Profilaktyka zakażeń wśród personelu medycznego – Anna Szczypta 503
11.2. Postępowanie poekspozycyjne – Anna Szczypta 508
11.3. Lekoterapia po zakłuciu z inokulacją – Monika Bociąga-Jasik 512
Postępowanie w przypadku ekspozycji związanej z ryzykiem zakażenia HIV 513
Postępowanie po ekspozycji na zakażenie HBV 516
Postępowanie po ekspozycji na HCV 516
11.4. Immunoterapia i immunoprofilaktyka zakażeń – Magda Baran 517
Immunoprofilaktyka czynna i bierna 517
Szczepienia zalecane rutynowo całemu personelowi 522
Szczepienia zalecane w szczególnych okolicznościach 526
Piśmiennictwo 527

12. Proces akredytacji i certyfikacji – Jerzy Kulikowski 529

13. Analiza ekonomiczna w kontroli zakażeń – Anna Różańska 535
Piśmiennictwo 540

14. Wdrażanie zmiany postaw personelu w placówce medycznej – Jerzy Rosiński 541
Zmiana postaw personelu – poziom organizacji 541
Zmiana postaw personelu – poziom zespołu 546
Zmiana postaw personelu – poziom pojedynczego pracownika 551
Piśmiennictwo 553

Skorowidz 555