ebook Zaufanie i ryzyko w doświadczeniu przedsiębiorców Łukasz Trembaczowski

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

Rok wydania: 2016

Problemy zaufania i ryzyka znalazły się w ostatnim okresie w obszarze zainteresowania socjologów. Przyglądając się koncepcjom teoretycznym w naukach społecznych, poświęconym problematyce ryzyka, można zauważyć, iż w wielu pracach autorzy wskazują na zagadnienie zaufania. Z drugiej strony w wielu pracach socjologicznych poświęconych problematyce zaufania, pojawia się problem ryzyka. Szczególnie interesujący jest przypadek ryzyka zaufania, a więc ryzyka jakie podejmujemy, kiedy musimy komuś zaufać. Oba problemy są w prawdzie z sobą związane, wciąż brakuje ich spójnej koncepcji na gruncie teoretycznym. Ich połączenie jest ważnym wyzwaniem, przed którym staje współczesna teoria socjologiczna. Jak w tych warunkach prezentują się badania nad zaufaniem i ryzykiem? Zagadnienia te do tej pory były analizowane osobno. Wynika to zapewne z braku spójnej teorii łączącej oba problemy. Jednak dociekania integrujące te obszary są konieczne, a ich wyniki mogą przyczynić się do powstania spójnej koncepcji teoretycznej. Połączenie teorii z praktyką jest szczególnie wyraźne w przypadku niektórych paradygmatów badań nad ryzykiem. Znaczenie ryzyka w teorii nauk społecznych rośnie. Dobrym wskaźnikiem tego zjawiska jest postulowana przez Lecha Zachera nowa subdyscyplina socjologii: socjologia ryzyka.

(…)

Niniejsza praca powstała na podstawie dwóch edycji badań realizowanych w 2007 i 2013 r. Początkowo nie planowano wznowienia badań, a ustalenia z 2007 r. miały stać się samodzielną podstawą studium. Podczas powstawania pierwotnej wersji tego tekstu świat pogrążył się w kryzysie ekonomicznym, najpoważniejszym od czasów wielkiego kryzysu z przełomu lat 20. i 30. Tym samym pojawiła się poważna wątpliwość odnośnie adekwatności uzyskanych wyników. Wtedy też narodził się pomysł powtórzenia badań, kiedy sytuacja kryzysowa nasili się. Jednak polska gospodarka okazała się bardziej odporna niż partnerów z Unii Europejskiej czy Ameryki. W końcu badania zostały zrealizowane w 2013 r., który okazał się być najgorszym rokiem w całym okresie trwania kryzysu. Tym samym, trochę przypadkowo, uzyskano materiał z badań realizowanych u samego szczytu hossy z lat 2002–2007, kiedy nikt nie podejrzewał nadchodzących zmian i z samego dołu bessy, która zaczęła się w 2008 r. i, miejmy nadzieję, przeminęła.

W obu przypadkach przyjęto te same założenia, cele, narzędzia, metody i sposoby doboru próby. Nie są to jednak badania panelowe, gdyż zbyt wiele przedsiębiorstw z pierwszej edycji badań nie przetrwało sześciu lat dzielących obie próby. Nie należy jednak patrzeć na to jak na wielką stratę, pierwotnie badania bowiem nie były planowane jako panelowe, więc niemożliwe byłoby ustalenie zmian odpowiedzi poszczególnych respondentów. Niemniej uzyskane wyniki pozwalają na porównanie tego jak przedsiębiorcy postrzegają zaufanie i ryzyko w zmienionym kontekście sytuacyjnym.

(fragmenty Wstępu)

Spis treści ebooka Zaufanie i ryzyko w doświadczeniu przedsiębiorców

Spis treści

Wstęp / 5

Rozdział 1: Teoretyczne aspekty ryzyka
1.1. Ryzyko a nauki społeczne: stanowiska różnych dyscyplin naukowych / 13
1.1.1. Kształtowanie się pojęcia ryzyka / 13
1.1.2. Problem ryzyka w ujęciu różnych dyscyplin / 15
1.2. Ryzyko w ujęciu teorii psychologicznej / 20
1.2.1. Percepcja ryzyka w ujęciu Ryszarda Studenskiego / 22
1.2.2. Krytyka psychologicznej teorii ryzyka / 30
1.3. Kulturowa teoria ryzyka / 32
1.3.1. Nieczystość i granice a ryzyko / 32
1.3.2. Siatka i grupa / 34
1.3.3. Krytyka kulturowej teorii ryzyka i argumenty na rzecz jej obrony / 38
1.4. Społeczeństwo ryzyka w dobie późnej nowoczesności / 40
1.4.1. Anthony Giddens – ryzyko a późna nowoczesność / 41
1.4.2. Ulricha Becka koncepcja społeczeństwa ryzyka / 44
1.4.3. Podobieństwa i różnice stanowisk Anthony’ego Giddensa i Ulricha Becka / 48
1.5. Funkcjonalistyczno-systemowa teoria ryzyka Niklasa Luhmanna / 48
1.6. Konstruktywistyczna koncepcja ryzyka / 53

Rozdział 2: Socjologiczne teorie zaufania
2.1. Zaufanie a nauki społeczne: przegląd wybranych stanowisk teoretycznych / 57
2.2. Współczesne socjologiczne teorie zaufania / 59
2.3. Zaufanie w ujęciu teorii racjonalnego wyboru / 62
2.4. Zaufanie w ujęciu teorii kapitału społecznego / 66
2.4.1. Zaufanie w teorii kapitału społecznego Roberta D. Putnama / 67
2.4.2. Zaufanie a kapitał społeczny w koncepcji Francisa Fukuyamy / 70
2.5. Zaufanie w późnej nowoczesności / 72
2.6. Socjologiczna teoria zaufania Piotra Sztompki / 77
2.6.1. Definicja zaufania / 78
2.6.2. Rodzaje zaufania / 79
2.6.3. Oczekiwania towarzyszące zaufaniu / 81
2.6.4. Szacowanie wiarygodności / 84
2.6.5 „Stawanie się” kultury zaufania / 89
2.6.6. Funkcje zaufania i funkcjonalne substytuty zaufania / 90
2.7. Ryzyko i zaufanie – koncepcje i zależności / 91
2.7.1. Przeciwieństwo zaufania / 91
2.7.2. Zaufanie a ryzyko / 93

Rozdział 3: Miejsce i rola przedsiębiorców w społeczeństwie
3.1. Kształtowanie się warstwy prywatnych przedsiębiorców na przestrzeni dziejów / 97
3.1.1. Okres zaborów / 99
3.1.2. Dwudziestolecie międzywojenne / 101
3.1.3. II wojna światowa / 103
3.1.4. Okres PRL-u / 103
3.1.5. Okres przełomu i lata 90. / 108
3.1.6. Konsolidacja i kryzys / 113
3.2. Wieloznaczność pojęcia „przedsiębiorca” / 115
3.3. Przedsiębiorcy w strukturze społecznej / 122

Rozdział 4: Zarys koncepcji badawczej i metodologia badań
4.1. Cele i problemy badania / 125
4.1.1. Określenie definicji przedsiębiorcy / 126
4.1.2. Wybór miejsca realizacji badań / 127
4.1.3. Pytania badawcze / 128
4.1.4. Problematyka badań i przyjęte wskaźniki / 133
4.1.5. Indeksowanie / 147
4.1.6. Cechy podmiotowe a postrzegana wielkość ryzyka / 148
4.2. Organizacja i przebieg badań / 149
4.2.1. Dobór próby badawczej / 149
4.2.2. Metody, techniki badań i narzędzia badawcze / 151
4.3. Struktura badanej populacji / 152

Rozdział 5: Analiza wyników badań dotyczących zaufania
5.1. Obiekty zaufania / 157
5.1.1. Zaufanie uogólnione / 157
5.1.2. Zaufanie osobiste / 158
5.1.3. Zaufanie pozycyjne / 159
5.1.4. Zaufanie instytucjonalne / 162
5.1.5. Zaufanie proceduralne / 165
5.1.6. Zaufanie systemowe / 168
5.2. Wtórne obiekty zaufania / 171
5.3. Oczekiwania wobec partnera zaufania / 173
5.4. Kryteria szacowania wiarygodności / 181
5.4.1. Kryteria immanentne szacowania wiarygodności / 181
5.4.2. Pośrednie kryteria szacowania wiarygodności / 183
5.5. Funkcjonalne substytuty zaufania / 185
5.6. Podsumowanie /191
Rozdział 6: Analiza wyników badań dotyczących ryzyka
6.1. Czynniki zagrożeń wpływające na spostrzeganie ryzyka / 195
6.1.1. Procedura badania / 195
6.2. Wielkość spostrzeganego ryzyka z uwzględnieniem czynników sytuacyjnych / 210
6.2.1. Wielkość spostrzeganego ryzyka ze względu na wielkość możliwych strat i prawdopodobieństwo niepowodzenia / 210
6.2.2. Postrzegana ryzykowność zagrożeń w paradygmacie klasycznym uzupełnionym o kontrolowalność / 215
6.3. Wpływ cech podmiotowych na spostrzegane ryzyko / 218
6.3.1. Płeć a spostrzegane ryzyko / 219
6.3.2. Wiek a spostrzegane ryzyko / 221
6.3.3. Wykształcenie a spostrzegane ryzyko / 225
6.4. Podsumowanie / 227

Zakończenie / 231
Bibliografia / 235
Aneks. Kwestionariusz wywiadu / 247
Summary / 261
Zusammenfassung / 263
Spis tabel / 265
Spis wykresów / 267