ebook Zawisłość sprawy w procesie cywilnym Joanna Mucha

Wydawca: Wolters Kluwer

Rok wydania: 2014

Prezentowana książka jest pierwszym na rynku wydawniczym monograficznym opracowaniem instytucji zawisłości sprawy w procesie cywilnym, zawierającym jej kompleksową analizę obejmującą zarówno aspekty teoretyczne, jak i znaczenie w praktyce.

Czytelnicy znajdą tu m.in.:

omówienie kwestii czasowego zakresu stanu zawisłości, z uwzględnieniem uwarunkowanego rożnymi zdarzeniami jej momentu początkowego i końcowego, a także wpływu przebiegu procesu na jej trwanie,
propozycje rozwiązania licznych problemów, jakie mogą wyłonić się w postępowaniu przed sądem od momentu doręczenia odpisu pozwu pozwanemu do prawomocnego zakończenia postępowania,
analizę wielu praktycznych aspektów związanych ze stosowaniem przepisów kodeksu postępowania cywilnego i innych ustaw odnośnie do instytucji zawisłości sprawy,
rozważania na temat skutków, jakie zawisłość wywołuje zarówno w postępowaniu, w którym nastąpiła, jak i dla ewentualnych innych postępowań, w tym dotyczące tożsamości przedmiotowej postępowań z punktu widzenia treści zgłaszanych przez powoda roszczeń odpowiadających podziałowi powództw na powództwa o zasądzenie świadczenia, o ustalenie istnienia albo nieistnienia prawa lub stosunku prawnego oraz o ukształtowanie.

Wobec braku odrębnych opracowań instytucji zawisłości sprawy dla innych niż cywilna procedur sądowych, monografia może być pomocna i wykorzystywana także na gruncie postępowania karnego czy sądowoadministracyjnego. Warto podkreślić, że przemyślenia i wnioski w niej zawarte poparte zostały wyczerpującym przeglądem orzecznictwa i poglądów doktryny.

Adresaci:

Publikacja jest skierowana do prawników praktyków biorących udział w postępowaniach sądowych (sędziowie, radcowie prawni, adwokaci oraz aplikanci w zakresie wskazanych zawodów), a także do teoretyków prawa.

Spis treści ebooka Zawisłość sprawy w procesie cywilnym

Wykaz skrótów , str. 17

Wstęp , str. 21

Rozdział I
Geneza i pojęcie zawisłości sprawy , str. 27

1. Geneza instytucji zawisłości sprawy , str. 27

2. Pojęcie zawisłości sprawy w poglądach doktryny prawa postępowania cywilnego wybranych państw europejskich , str. 31

2.1. Uwagi wstępne , str. 31

2.2. Pojęcie zawisłości sprawy w wybranych systemach prawnych pochodzenia romańskiego , str. 33

2.2.1. Włochy , str. 33

2.2.2. Hiszpania , str. 35

2.2.3. Francja , str. 37

2.2.4. Belgia , str. 38

2.3. Pojęcie zawisłości sprawy w wybranych systemach prawnych pochodzenia germańskiego , str. 38

2.3.1. Uwagi wstępne , str. 38

2.3.2. Niemcy , str. 39

2.3.3. Austria , str. 41

2.3.4. Liechtenstein , str. 42

2.3.5. Szwajcaria , str. 42

3. Pojęcie zawisłości sprawy w poglądach polskiej doktryny postępowania cywilnego i orzecznictwa , str. 44

4. Analiza poglądów na temat pojęcia zawisłości sprawy , str. 48

5. Próba zdefiniowania pojęcia zawisłości sprawy , str. 63

6. Zawisłość sprawy jako przesłanka procesowa , str. 68

Rozdział II
Funkcje zawisłości sprawy , str. 75

1. Uwagi wstępne , str. 75

2. Funkcja stabilizacyjno-porządkująca , str. 78

3. Funkcja zadośćuczynienia postulatowi ekonomii procesowej (funkcja ekonomiczna) , str. 84

4. Funkcja zapobiegania konfliktom między orzeczeniami (funkcja prewencyjna) , str. 89

5. Funkcja ochrony pozwanego przed wikłaniem go w wielokrotne postępowania w tej samej sprawie i zapewnienia mu możliwości podjęcia obrony (funkcja ochronno-gwarancyjna) , str. 101

6. Funkcja poszanowania działalności jurysdykcyjnej sądów , str. 104

Rozdział III
Zawisłość sprawy w świetle konstytucyjnej zasady prawa do sprawiedliwego postępowania sądowego i zasad postępowania cywilnego , str. 110

1. Uwagi wstępne , str. 110

2. Prawo do sprawiedliwego postępowania sądowego , str. 111

2.1. Uwagi ogólne , str. 111

2.2. Treść prawa do sprawiedliwego postępowania cywilnego - wzmianka , str. 113

3. Prawo do powództwa w świetle prawa do sądu , str. 118

4. Prawo pozwanego do obrony jako element treści prawa do sprawiedliwego postępowania sądowego , str. 120

5. Wpływ powstania stanu zawisłości sprawy na prawo do sprawiedliwego postępowania cywilnego , str. 123

5.1. Uwagi wstępne , str. 123

5.2. Zawisłość sprawy a prawo dostępu do sądu , str. 125

5.3. Zawisłość sprawy a prawo do postępowania zgodnego z wymogami sprawiedliwości proceduralnej , str. 129

5.4. Zawisłość sprawy a prawo do uzyskania wyroku w rozsądnym terminie , str. 132

5.5. Zawisłość sprawy a prawo do sprawiedliwego postępowania sądowego - podsumowanie , str. 133

5.6. Zawisłość sprawy w kontekście zasad kontradyktoryjności i równości jako elementów prawa do słusznego rozpatrzenia sprawy , str. 142

Rozdział IV
Czasowe ramy zawisłości sprawy , str. 151

1. Uwagi wstępne , str. 151

2. Moment początkowy zawisłości sprawy - uwagi ogólne , str. 152

3. Moment początkowy zawisłości sprawy w świetle przepisów kodeksu postępowania cywilnego , str. 160

3.1. Doręczenie odpisu pozwu pozwanemu , str. 160

3.1.1. Uwagi wstępne , str. 160

3.1.2. Doręczenie właściwe, zastępcze i per aviso , str. 162

3.1.3. Doręczenie do rąk kuratora ustanowionego dla osoby nieznanej z miejsca pobytu , str. 165

3.1.4. Skutki nieprawidłowego doręczenia dla powstania zawisłości sprawy , str. 171

3.1.5. Skutki braku doręczenia odpisu pozwu pozwanemu dla powstania stanu zawisłości sprawy , str. 174

3.2. Powzięcie przez pozwanego wiedzy na temat nowych roszczeń zgłoszonych przez powoda w toku postępowania , str. 176

3.2.1. Wystąpienie przez powoda z nowym roszczeniem zamiast pierwotnie zgłoszonego oraz zgłoszenie innych roszczeń obok dotychczas dochodzonego na rozprawie w obecności pozwanego , str. 176

3.2.2. Wystąpienie przez powoda z nowym roszczeniem zamiast pierwotnie zgłoszonego oraz zgłoszenie innych roszczeń obok dotychczas dochodzonego w innych wypadkach niż na rozprawie w obecności pozwanego , str. 177

3.3. Moment powstania zawisłości sprawy w przypadku wytoczenia powództwa w postępowaniu grupowym , str. 178

3.4. Powstanie zawisłości sprawy w przypadku wytoczenia powództwa wzajemnego , str. 182

3.5. Powstanie zawisłości sprawy w postępowaniu nakazowym i upominawczym , str. 182

3.6. Powstanie zawisłości sprawy w przypadku wydania przez sąd wyroku zaocznego , str. 183

4. Wpływ przebiegu postępowania na trwanie stanu zawisłości sprawy , str. 184

5. Wygaśnięcie zawisłości sprawy , str. 190

5.1. Uwagi ogólne w kwestii sposobów zakończenia stanu zawisłości sprawy , str. 190

5.2. Sposoby zakończenia zawisłości sprawy , str. 192

5.2.1. Wygaśnięcie zawisłości sprawy jako następstwo wydania przez sąd prawomocnego wyroku , str. 192

5.2.2. Wygaśnięcie zawisłości sprawy w następstwie podjęcia przez strony czynności dyspozycyjnych , str. 193

5.2.3. Wygaśnięcie zawisłości w wyniku zakończenia postępowania z przyczyn formalnych , str. 194

5.2.3.1. Odrzucenie pozwu , str. 194

5.2.3.2. Umorzenie postępowania na skutek niepodjęcia postępowania zawieszonego , str. 194

5.2.3.3. Umorzenie postępowania z powodu niedopuszczalności wydania wyroku , str. 195

5.2.4. Inne przypadki wygaśnięcia zawisłości sprawy , str. 195

6. Restytucja stanu zawisłości sprawy , str. 197

Rozdział V
Skutki zawisłości sprawy , str. 202

1. Charakterystyka i klasyfikacja skutków zawisłości sprawy , str. 202

2. Skutki zawisłości sprawy wobec postępowania, w którym stan zawisłości powstał (skutki wewnętrzne zawisłości) , str. 203

2.1. Uwagi wstępne , str. 203

2.2. Stabilizacja podmiotowa postępowania , str. 205

2.2.1. Granice podmiotowe postępowania , str. 205

2.2.2. Utrwalenie zakresu podmiotowego w przypadku zbycia w toku sprawy rzeczy lub prawa objętych sporem , str. 207

2.2.3. Utrwalenie zakresu podmiotowego w przypadku następstwa procesowego, niebędącego wynikiem następstwa prawnego , str. 211

2.2.4. Utrwalenie zakresu podmiotowego w przypadku podmiotowych zmian powództwa według przepisów art. 194 i 196 k.p.c. , str. 214

2.3. Stabilizacja przedmiotowa postępowania , str. 215

2.3.1. Wpływ zawisłości sprawy na dopuszczalność, względnie zakaz przedmiotowej zmiany powództwa , str. 216

2.3.2. Wpływ zbycia rzeczy lub prawa objętych sporem na bieg postępowania , str. 217

2.3.3. Dopuszczalność podejmowania czynności dyspozytywnych , str. 218

2.3.4. Możliwość przygotowania przez pozwanego obrony , str. 219

2.4. Wpływ powstania zawisłości sprawy na zgłoszenie interwencji głównej, ubocznej i przypozwania , str. 223

2.4.1. Interwencja uboczna i przypozwanie , str. 223

2.4.2. Interwencja główna , str. 228

2.5. Wpływ powstania zawisłości sprawy na dopuszczalność wytoczenia powództwa wzajemnego , str. 229

3. Skutek zawisłości sprawy wobec innych postępowań w tej samej sprawie (skutek zewnętrzny zawisłości) , str. 232

3.1. Niedopuszczalność wszczęcia ponownego postępowania o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami jako skutek zawisłości , str. 232

3.2. Tożsamość czy identyczność - wyjaśnienia terminologiczne , str. 235

3.3. Tożsamość przedmiotu procesów , str. 238

3.3.1. Roszczenie procesowe jako przedmiot procesu , str. 238

3.3.2. Tożsamość żądania i podstawy faktycznej jako warunek skutku zawisłości w postaci niedopuszczalności wszczęcia ponownego postepowania w tej samej sprawie , str. 242

3.3.3. Tożsamość przedmiotu w przypadku dochodzenia kilku roszczeń , str. 250

3.3.3.1. Tożsamość w przypadku kumulatywnego dochodzenia roszczeń , str. 250

3.3.3.2. Tożsamość w przypadku dochodzenia roszczenia głównego i ewentualnego , str. 255

3.3.3.3. Tożsamość w przypadku dochodzenia roszczeń alternatywnych , str. 260

3.3.4. Dochodzenie części roszczenia , str. 262

3.3.5. Tożsamość w przypadku dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym , str. 265

3.4. Tożsamość podmiotowa , str. 267

3.4.1. Występowanie przez strony dwóch postępowań w odwróconych rolach procesowych , str. 267

3.4.2. Strony w znaczeniu formalnym i materialnym , str. 267

3.4.3. Tożsamość stron w przypadku wytoczenia powództwa w postępowaniu grupowym , str. 272

3.4.4. Tożsamość stron w przypadku wielopodmiotowości postępowania , str. 275

3.4.5. Tożsamość w przypadku podmiotów objętych tzw. rozszerzoną prawomocnością materialną wyroku , str. 276

3.4.5.1. Uwagi wstępne , str. 276

3.4.5.2. Legitymacja procesowa ściśle określonych w ustawie podmiotów , str. 278

3.4.5.3. Legitymacja do wytoczenia powództwa przyznana każdemu, kto ma w tym interes prawny , str. 279

3.4.6. Legitymacja procesowa przyznana określonemu kręgowi podmiotów (legitymacja grupowa) , str. 284

3.4.7. Legitymacja procesowa przyznana nieokreślonemu kręgowi podmiotów, posiadających interes prawny w wytoczeniu powództwa (wielość legitymacji procesowych indywidualnych) , str. 288

3.4.8. Tożsamość stron w razie następstwa procesowego , str. 290

3.5. Tożsamość celu postępowań , str. 293

3.5.1. Uwagi wstępne , str. 293

3.5.2. Powództwo o zasądzenie świadczenia a powództwo o ustalenie istnienia albo nieistnienia prawa lub stosunku prawnego , str. 294

3.5.3. Powództwo o zasądzenie świadczenia a powództwo o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego , str. 307

3.5.4. Powództwo o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego a powództwo o ustalenie istnienia albo nieistnienia prawa lub stosunku prawnego , str. 313

3.6. Tożsamość postępowań w przypadku zgłoszenia interwencji głównej, ubocznej i przypozwania , str. 316

3.6.1. Stosunek pomiędzy postępowaniem toczącym się między stronami a postępowaniem wszczętym poprzez zgłoszenie interwencji głównej , str. 316

3.6.2. Stosunek pomiędzy postępowaniem, w którym została zgłoszona interwencja uboczna, a postępowaniem wszczętym poprzez interwenienta ubocznego przeciwko jednej ze stron , str. 319

3.6.3. Stosunek pomiędzy postępowaniem, w którym dokonano przypozwania a postępowaniem wszczętym poprzez interwenienta ubocznego przeciwko jednej ze stron , str. 324

3.7. Badanie tożsamości sprawy przez sąd , str. 325

3.7.1. Uwzględnianie przez sąd zawisłości sprawy z urzędu , str. 325

3.7.2. Uwzględnienie zawisłości sprawy na zarzut pozwanego , str. 326

3.7.3. Zakres badania sądu , str. 327

Rozdział VI
Kwestia zawisłości zarzutu potrącenia , str. 329

1. Uwagi wstępne , str. 329

2. Potrącenie jako treść zarzutu procesowego , str. 333

3. Charakter prawny zarzutu potrącenia z punktu widzenia funkcji przypisywanej jego podniesieniu w procesie , str. 335

3.1. Uwagi wstępne , str. 335

3.2. Zarzut potrącenia jako środek obrony pozwanego , str. 336

3.3. Zarzut potrącenia jako forma dochodzenia roszczeń , str. 339

4. Ocena wpływu podniesienia zarzutu potrącenia na powstanie stanu zawisłości co do roszczeń objętych oświadczeniem o potrąceniu , str. 347

4.1. Uwagi wstępne , str. 347

4.2. Funkcje potrącenia , str. 349

4.3. Oświadczenie o potrąceniu i jego skutki na płaszczyźnie materialnoprawnej , str. 350

4.4. Oświadczenie o potrąceniu a procesowy zarzut potrącenia , str. 353

4.5. Potrącenie a postępowanie sądowe , str. 355

4.5.1. Potrącenie dokonane przed wytoczeniem powództwa , str. 355

4.5.2. Potrącenie w toku postępowania sądowego , str. 360

5. Zarzut potrącenia a zawisłość sprawy , str. 362

Rozdział VII
Wzajemne relacje pomiędzy sądowym postępowaniem rozpoznawczym a innymi postępowaniami cywilnymi z punktu widzenia powstania i skutków zawisłości sprawy , str. 370

1. Postępowanie przed sądem cywilnym a postępowanie wszczęte na skutek wytoczenia powództwa adhezyjnego , str. 370

1.1. Uwagi wstępne , str. 370

1.2. Wpływ toczenia się postępowania przed sądem cywilnym na dopuszczalność wytoczenia powództwa adhezyjnego , str. 372

1.3. Wpływ toczenia się postępowania przed sądem karnym na dopuszczalność wszczęcia postępowania cywilnego , str. 376

2. Sądowe postępowanie rozpoznawcze a postępowanie pojednawcze , str. 380

2.1. Uwagi wstępne , str. 380

2.2. Wpływ toczenia się postępowania rozpoznawczego na dopuszczalność zawezwania do próby ugodowej , str. 381

2.3. Wpływ toczenia się postępowania pojednawczego na dopuszczalność wytoczenia powództwa , str. 386

3. Postępowanie sądowe a pozasądowe postępowanie mediacyjne , str. 389

3.1. Uwagi wstępne , str. 389

3.2. Wpływ toczenia się postępowania sądowego na dopuszczalność wszczęcia mediacji pozasądowej , str. 391

3.3. Wpływ toczącej się mediacji pozasądowej na dopuszczalność wszczęcia postępowania sądowego , str. 395

4. Postępowanie sądowe a postępowanie przed komisją pojednawczą w sprawach z zakresu prawa pracy , str. 396

4.1. Uwagi wstępne , str. 396

4.2. Wpływ toczenia się postępowania przed komisją pojednawczą na dopuszczalność wszczęcia postępowania sądowego , str. 397

4.3. Wpływ toczącego się postępowania przed sądem pracy na dopuszczalność wszczęcia postępowania przed komisją pojednawczą , str. 402

5. Postępowanie sądowe a postępowanie przed wojewódzką komisją do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych , str. 402

5.1. Uwagi wstępne , str. 402

5.2. Wpływ postępowania przed wojewódzką komisją do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych na dopuszczalność wszczęcia postępowania sądowego , str. 404

5.3. Wpływ toczenia się postępowania sądowego na dopuszczalność wszczęcia postępowania przed wojewódzką komisją do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych , str. 405

6. Postępowanie przed sądem państwowym a postępowanie przed sądem polubownym , str. 405

6.1. Uwagi wstępne , str. 405

6.2. Wpływ toczenia się postępowania przed sądem polubownym na dopuszczalność wszczęcia postępowania przed sądem państwowym , str. 409

6.3. Wpływ toczenia się postępowania przed sądem państwowym na dopuszczalność wszczęcia postępowania przed sądem polubownym , str. 412

Rozdział VIII
Zawisłość sprawy w prawie Unii Europejskiej , str. 414

1. Zawisłość sprawy w przepisach rozporządzenia Rady nr 44/2001/WE z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (oraz w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych) , str. 414

1.1. Zawisłość sprawy jako autonomiczne pojęcie prawa Unii Europejskiej , str. 414

1.2. Przesłanki uwzględniania zawisłości sprawy przez sądy państw członkowskich , str. 417

1.2.1. Tożsamość spraw , str. 417

1.2.1.1. Tożsamość podmiotowa , str. 417

1.2.1.2. Tożsamość przedmiotowa , str. 422

1.3. Moment początkowy stanu zawisłości sprawy , str. 427

1.4. Postępowanie sądu w celu stwierdzenia zawisłości sprawy , str. 435

1.4.1. Uwagi wstępne , str. 435

1.4.2. Obowiązek sądu, przed którym postępowanie zostało wszczęte jako drugie, zawieszenia postępowania z urzędu , str. 437

1.4.3. Ustalenie jurysdykcji sądu, przed którym postępowanie zostało wszczęte wcześniej , str. 440

1.5. Zawisłość sprawy w przypadku jurysdykcji wyłącznej , str. 442

1.5.1. Jurysdykcja wyłączna przysługująca obydwóm sądom, w których wszczęto postępowanie w tej samej sprawie , str. 442

1.5.2. Jurysdykcja wyłączna przysługująca jednemu z sądów, przed którymi wszczęto postępowanie w tej samej sprawie , str. 444

1.5.3. Jurysdykcja wyłączna wynikająca z umowy prorogacyjnej co do jurysdykcji , str. 448

2. Zawisłość sprawy w świetle przepisów rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej , str. 452

2.1. Uwagi wstępne , str. 452

2.2. Pojęcie false litispendence , str. 455

2.2.1. Autonomiczne pojęcie tożsamości przedmiotowej , str. 455

2.2.2. Tożsamość stron , str. 459

2.3. Moment powstania stanu zawisłości , str. 460

2.4. Uprawnienie strony do podjęcia działań przed sądem, przed którym najpierw wytoczono powództwo, w przypadku stwierdzenia braku jurysdykcji przez sąd, w którym powództwo zostało wytoczone później , str. 461

Rozdział IX
Zawisłość sprawy w międzynarodowym prawie postępowania cywilnego , str. 464

1. Uwagi wstępne , str. 464

2. Zawisłość sprawy w umowach międzynarodowych , str. 465

2.1. Zawisłość sprawy w umowach międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stroną , str. 465

2.2.1. Unormowania zawisłości sprawy w umowach dwustronnych z udziałem Rzeczypospolitej Polskiej , str. 465

2.2.2. Konwencja z Lugano jako przykład umowy bilateralnej zawierającej regulacje w przedmiocie zawisłości sprawy , str. 467

3. Zawisłość sprawy w świetle przepisów kodeksu postępowania cywilnego o międzynarodowym postępowaniu cywilnym , str. 472

3.1. Przesłanki uwzględnienia stanu zawisłości sprawy w postępowaniu przed sądem zagranicznym przez sąd polski , str. 472

3.1.1. Tożsamość sprawy , str. 473

3.1.1.1. Ocena tożsamości podmiotowej i przedmiotowej spraw według prawa wewnętrznego państwa, w którym postępowanie zostało wszczęte , str. 473

3.1.1.2. Pojęcie tożsamości podmiotowo-przedmiotowej spraw w postępowaniu międzynarodowym zgodnie z regułami przyjmowanymi w prawie wewnętrznym , str. 474

3.1.2. Pierwszeństwo czasowe , str. 477

3.1.2.1. Okoliczności podlegające badaniu przez sąd przy ocenie pierwszeństwa chronologicznego dwóch postępowań , str. 477

3.1.2.2. Ocena powstania stanu zawisłości w sprawie , str. 477

3.1.2.3. Równoczesne wystąpienie zawisłości w konkurencyjnych postępowaniach , str. 481

3.1.3. Prognoza uznania przyszłego wyroku sądu państwa obcego , str. 482

3.1.3.1. Negatywna prognoza co do uznania wyroku sądu zagranicznego jako podstawa odmowy zawieszenia postępowania przez sąd polski , str. 482

3.1.3.2. Ocena możliwości stwierdzenia przyczyn odmowy uznania przyszłego orzeczenia w toku postępowania , str. 485

3.1.3.3. Rozkład ciężaru udowodnienia negatywnej prognozy uznania przyszłego wyroku sądu zagranicznego , str. 488

3.1.4. Brak ukończenia postępowania przed sądem zagranicznym jako podstawa odmowy uwzględnienia przez sąd polski stanu zawisłości

powstałego w postępowaniu przed sądem państwa trzeciego , str. 490

3.2. Badanie przez sąd polski zawisłości w postępowaniu przed sądem zagranicznym , str. 493

3.3. Zawieszenie postępowania jako skutek uwzględnienia przez sąd polski zawisłości powstałej w postępowaniu przed sądem zagranicznym , str. 493

Podsumowanie , str. 495

Bibliografia , str. 505

Orzecznictwo , str. 527