ebook Żywienie w nieswoistych chorobach zapalnych jelit

Wydawca: PZWL

Rok wydania: 2024

Nieswoiste choroby zapalne jelit (NZJ) to jedno z największych wyzwań współczesnej gastroenterologii, dotykające miliony ludzi w Europie. Liczba chorych na NZJ wzrasta także w Polsce, gdzie zmaga się z nimi już około 100 000 osób. W ostatnich latach nastąpił znaczący postęp w rozumieniu etiologii, patogenezy, patofizjologii oraz możliwości terapeutycznych NZJ. Niniejsza książka w sposób kompleksowy przedstawia najnowsze badania i zalecenia dotyczące nieswoistych chorób zapalnych jelit, ze szczególnym uwzględnieniem złożonej roli żywienia. Dzięki zebranej w publikacji wiedzy i doświadczeniu ekspertów, m.in. z dziedziny dietetyki i gastroenterologii, publikacja dostarcza aktualnych, rzetelnych i praktycznych informacji dla specjalistów oraz pacjentów i ich opiekunów. Książkę dedykujemy dietetykom i studentom dietetyki, lekarzom gastroenterologom i lekarzom rodzinnym, a także pacjentom cierpiącym na NZJ.

Spis treści ebooka Żywienie w nieswoistych chorobach zapalnych jelit

1. Epidemiologia rozwoju nieswoistych chorób zapalnych jelit – Edyta Zagórowicz 1
1.1. Wprowadzenie 1
1.2. Epidemiologia nieswoistych chorób zapalnych jelit na świecie 2
1.3. Epidemiologia nieswoistych chorób zapalnych jelit w Polsce 4
1.4. Choroba Leśniowskiego-Crohna 5
1.5. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego 6

2. Etiologia rozwoju nieswoistych chorób zapalnych jelit – Kamila Sroka, Michał Sienkiewicz, Agata Binienda, Aleksandra Tarasiuk-Zawadzka 11
2.1. Wpływ czynników środowiskowych – Kamila Sroka, Michał Sienkiewicz 11
Wprowadzenie 11
Czynniki ryzyka 12
Czynniki ochronne 22
2.2. Wpływ czynników immunologicznych – Kamila Sroka, Michał Sienkiewicz 27
2.3. Czynniki genetyczne i epigenetyczne – Agata Binienda, Aleksandra Tarasiuk-Zawadzka 39
Dziedziczenie 39
Zmiany w genach – polimorfizm pojedynczego nukleotydu 39
Wpływ epigenetyki na zapalenie jelit 43
Podsumowanie 44

3. Diagnostyka nieswoistych chorób zapalnych jelit – Milena Padysz, Agata Majos 47
3.1. Wprowadzenie – Milena Padysz 48
3.2. Badania laboratoryjne – Milena Padysz 49
3.3. Diagnostyka endoskopowa – Milena Padysz 50
Kolonoskopia 52
Gastroskopia 60
3.4. Badanie histopatologiczne – Milena Padysz 61
3.5. Badania radiologiczne – Agata Majos 62
Ultrasonografia 62
Tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny 64
3.6. Nadzór onkologiczny – Milena Padysz 69
3.7. Diagnostyka różnicowa – Milena Padysz 70

4. Leczenie farmakologiczne nieswoistych chorób zapalnych jelit – Maria Wiśniewska-Jarosińska 75
4.1. Wprowadzenie 75
4.2. Pochodne kwasu 5-aminosalicylowego: sulfasalazyna i mesalazyna 77
4.3. Glikokortykosteroidy 80
4.4. Leki immunosupresyjne 81
Analogi tiopuryn: azatiopryna i 6-merkaptopuryna 81
Inhibitory kalcyneuryny: cyklosporyna A i takrolimus 82
Metotreksat 83
Leki immunomodulujące z grupy tzw. małych cząsteczek 84
4.5. Leki biologiczne 87
Inhibitory czynnika martwicy nowotworów α 87
Inhibitory integryn 89
Inhibitory interleukin 90
4.6. Leki przeciwdrobnoustrojowe 91
4.7. Heparynizacja 91
4.8. Podsumowanie 92

5. Interakcje leków i suplementów diety z żywnością – Zofia Winczewska 97
5.1. Wprowadzenie 97
5.2. Leki immunosupresyjne 98
Metotreksat 98
Cyklosporyna 98
Tiopuryny 99
5.3. Antybiotyki i chemioterapeutyki 99
Metronidazol 99
Cyprofloksacyna 100
Cefalosporyny 100
Ryfaksymina 100
5.4. Leki immunomodulujące 101
Modulatory receptorów sfingozyno-1-fosforanu 101
Inhibitory kinaz janusowych, tzw. małe cząsteczki 101
5.5. Pochodne kwasu 5-aminosalicylowego 102
Sulfasalazyna 102
Mesalazyna 102
5.6. Glikokortykosteroidy 102
5.7. Składniki mineralne 103
Kwas foliowy 104
Żelazo 104
Maślan sodu 105
5.8. Podsumowanie 105

6. Rola mikrobioty jelitowej w rozwoju nieswoistych chorób zapalnych jelit – Karolina Kaźmierczak-Siedlecka, Hanna Szpunar-Radkowska, Karolina Skonieczna-Żydecka 109
6.1. Mikrobiom jelitowy 109
Mikrobiom jamy ustnej 112
Interakcje mikrobiom – układ immunologiczny 113
6.2. Mikrobiota jako cel terapeutyczny 114
Transplantacja mikrobioty jelitowej 115
Znaczenie probiotyków w nieswoistych chorobach zapalnych jelit 117

7. Jaki wpływ na rozwój i występowanie nieswoistych chorób zapalnych jelit mają czynniki żywieniowe? – Aleksandra Kłosowicz, Kamila Sroka, Michał Sienkiewicz 127
7.1. Problemy żywieniowe u pacjentów z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit 127
Wprowadzenie 127
Zaburzenia wchłaniania 128
Niedożywienie 130
Niedobory składników odżywczych 132
Niedokrwistość 136
Osteoporoza 137
Dysbioza 138
Zespół jelita drażliwego i przerost mikrobioty jelitowej w przebiegu nieswoistych chorób zapalnych jelit 139
Nietolerancja błonnika pokarmowego 139
Nietolerancja laktozy 141
7.2. Zwyczaje żywieniowe u pacjentów z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit 142

8. Aktualne zalecenia żywieniowe i wytyczne u pacjentów z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit – Daria Domańska-Senderowska, Michał Sienkiewicz 153
8.1. Wprowadzenie 153
8.2. Wytyczne dotyczące żywienia w nieswoistych chorobach zapalnych jelit 154
Zalecenia żywieniowe dotyczące profilaktyki wystąpienia nieswoistych chorób zapalnych jelit 154
Ocena stanu odżywienia osób z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit 154
8.3. Ogólne zalecenia żywieniowe u pacjentów z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit 156
Zapotrzebowanie na energię 156
Zapotrzebowanie na makroskładniki 157
Zapotrzebowanie na składniki mineralne 158
Niedokrwistość a żelazo 159
Indywidualna interwencja żywieniowa 160
Stosowanie rożnych rodzajów modeli żywieniowych w nieswoistych chorobach zapalnych jelit 161
8.4. Podsumowanie 162

9. Leczenie żywieniowe w okresie zaostrzenia i remisji nieswoistych chorób zapalnych jelit – Daria Domańska-Senderowska, Michał Sienkiewicz 167
9.1. Wprowadzenie 167
9.2. Leczenie żywieniowe w okresie zaostrzenia choroby 168
Żywienie drogą przewodu pokarmowego oraz żywność specjalnego przeznaczenia medycznego w nieswoistych chorobach zapalnych jelit 169
Żywienie dojelitowe 170
Żywienie pozajelitowe 174
9.3. Żywienie dojelitowe i pozajelitowe w warunkach domowych 175
9.4. Diety eksperymentalne i alternatywne metody żywieniowe 176
9.5. Ogólne zalecenia dotyczące diety w okresie remisji choroby 178
9.6. Podsumowanie 179

10. Żywienie osób dorosłych z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit – Małgorzata Moszak 183
10.1. Żywienie w okresie ciąży i karmienia piersią 183
Wpływ nieswoistych chorób zapalnych jelit na płodność, przebieg ciąży i karmienie piersią 183
Żywienie kobiet ciężarnych i karmiących z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit 190
10.2. Żywienie osób starszych 203
Wprowadzenie 203
Starzenie się a patofizjologia nieswoistych chorób zapalnych jelit 204
Zapotrzebowanie na energię, makro- i mikroskładniki w populacji osób starszych z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit 205
Niedożywienie u osób starszych z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit 209
Zasady planowania diety u pacjentów starszych z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit 213
Podsumowanie 216

11. Charakterystyka wybranych diet w nieswoistych chorobach zapalnych jelit – Honorata Mruk-Mazurkiewicz, Michał Sienkiewicz 219
11.1. Wprowadzenie 219
11.2. Dieta o niskiej zawartości FODMAP 220
Zastosowanie diety o niskiej zawartości FODMAP w nieswoistych chorobach zapalnych jelit 222
11.3. Dieta specyficznych węglowodanów 225
Dieta specyficznych węglowodanów w nieswoistych chorobach zapalnych jelit 228
11.4. Dieta przeciwzapalna 229
11.5. Dieta eliminacyjna dla pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna 233
Zasady diety eliminacyjnej dla pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna 233
Ocena skuteczności diety eliminacyjnej dla pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna 235
11.6. Dieta eliminacyjna dla pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego 236
Zasady diety UCED 236
11.7. Dieta stosowana w zapobieganiu i leczeniu nadciśnienia 237
11.8. Dieta śródziemnomorska 238
Zastosowanie diety śródziemnomorskiej w nieswoistych chorobach zapalnych jelit 238
11.9. Dieta wegetariańska 239
Dieta wegetariańska a nieswoiste choroby zapalne jelit 240
11.10. Inne diety – dieta bezglutenowa, post przerywany, dieta ubogobłonnikowa, dieta niskotłuszczowa, dieta ketogeniczna 242
Dieta bezglutenowa 242
Post przerywany 244
Dieta ubogobłonnikowa 244
Dieta niskotłuszczowa 245
Dieta ketogeniczna 246
11.11. Podsumowanie 246

12. Rola błonnika w nieswoistych chorobach zapalnych jelit – Michał Sienkiewicz 251
12.1. Wprowadzenie 251
12.2. Definicja błonnika 252
12.3. Klasyfikacja błonnika 253
12.4. Zalecane spożycie błonnika 254
12.5. Błonnik pokarmowy a mikrobiota 254
12.6. Rola błonnika i krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych 258
12.7. Mechanizmy działania krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych 258
12.8. Rola błonnika w nieswoistych chorobach zapalnych jelit 260
12.9. β-glukany 263
12.10. Arabinoksylan 264
12.11. β-fruktany 266
12.12. Galaktooligosacharydy 268
12.13. Pektyny 269
12.14. Typy błonnika nierozpuszczalne w wodzie 270
Celuloza 270
Lignany 272
12.15. Rekomendacje dla pacjentów z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit 275
12.16. Podsumowanie 276

13. Psychodietetyka w nieswoistych chorobach zapalnych jelit – Anna Januszewicz, Katarzyna Zabłocka–Słowińska, Joanna Pieczyńska, Mateusz Kusztal 285
13.1. Wprowadzenie 285
13.2. Stres psychologiczny – przyczyna i konsekwencja choroby 286
13.3. Interwencje psychologiczne w nieswoistych chorobach zapalnych jelit 288
13.4. Wykorzystanie psychoedukacji i terapii poznawczo-behawioralnej 288
13.5. Terapia oparta na uważności 289
13.6. Terapia akceptacji i zaangażowania 290
13.7. Model psychosomatyczny współwystępowania zaburzeń psychicznych i nieswoistych chorób zapalnych jelit 291
Współwystępowanie nieswoistych chorób zapalnych jelit oraz depresji i zaburzeń lękowych 291
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne w przebiegu nieswoistych chorób zapalnych jelit 293
Zaburzenia odżywiania w przebiegu nieswoistych chorób zapalnych jelit 295
Nieswoiste choroby zapalne jelit a kompulsywne objadanie się 296
Nieswoiste choroby zapalne jelit a jadłowstręt psychiczny 297
Nieswoiste choroby zapalne jelit a zaburzenie polegające na unikaniu i restrykcyjnym przyjmowaniu pokarmu 298
13.8. Podsumowanie 300

14. Rola aktywności fizycznej w nieswoistych chorobach zapalnych jelit – Joanna Smarkusz-Zarzecka 307
14.1. Wprowadzenie 307
14.2. Korzyści i ograniczenia aktywności fizycznej pacjentów z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit 307
14.3. Planowanie aktywności fizycznej pacjentów z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit 310
14.4. Aktywność fizyczna dzieci i młodzieży 314
14.5. Sarkopenia i otyłość sarkopeniczna w przebiegu nieswoistych chorób zapalnych jelit 315
14.6. Stres w przebiegu nieswoistych chorób zapalnych jelit i jego wpływ na jakość życia 316
14.7. Podsumowanie 317

Skorowidz 323