ebook Kiedy trauma innych staje się własną Negatywne i pozytywne konsekwencje pomagania osobom po doświadczeniach traumatycznych Nina Ogińska-Bulik, Zygfryd Juczyński

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania: 2020

Profesjonaliści pracujący z ofiarami traumy, w tym terapeuci, pracownicy socjalni, kuratorzy sądowi i personel medyczny wspierają osoby, które doświadczyły przemocy, uległy wypadkowi, straciły bliskich, przeżyły konflikt zbrojny lub katastrofę. Od ich efektywnej pracy zależy poprawa stanu zdrowia i jakości życia tych osób. Tymczasem częste kontakty ze straumatyzowanymi klientami, wysłuchiwanie relacji o doświad¬czonych zdarzeniach, udzielana pomoc i wsparcie okazywane zwłaszcza przez osoby empatyczne i zaangażowane w pracę powodują, że pomagający zaczynają patrzeć na świat oczami ofiar, odczuwać i przejawiać podobne emocje i zachowania. W konsekwencji pomagający osobom poszkodowanym czy cierpiącym sami stają się, w sposób pośredni, ofiarami traumy.
Negatywne skutki pośredniej ekspozycji na traumę najczęściej przyjmują postać zaburzeń po wtórnym stresie traumatycznym i są podobne do obja¬wów PTSD, ujawnianych przez ofiary traumy. Z drugiej jednak strony praca polegająca na pomaganiu osobom po doświadczeniach traumatycznych może być również źródłem zmian pozytywnych, przejawiających się w postaci tzw. zastępczego wzrostu po traumie. Te pozytywne zmiany obejmują m. in. większe zaufanie do siebie, stawianie sobie nowych wyzwań czy wzrost kompetencji zawodowych.

Tematyka książki obejmuje zarówno negatywne, jak i pozytywne konse¬kwencje pośredniej ekspozycji na traumę. W monografii przedstawiono rozpowszechnienie zjawiska w różnych grupach zawodowych, wskazano na mechanizmy rozwoju wtórnej traumatyzacji z uwzględnieniem różnych uwarunkowań organizacyj¬no-środowiskowych oraz podmiotowych. Uwagę zwrócono również na związki między negatywnymi i pozytywnymi konsekwencjami pośredniej ekspozycji na traumę oraz na sposoby redukowania wtórnego stresu traumatycznego i wzmacniania zastępczego wzrostu po traumie.
Książka skierowana jest do szerokiego grona osób zajmujących się zawo¬dowo pomaganiem ofiarom traumy, a także dla badaczy zainteresowanych problematyką stresu zawodowego i traumatycznego. Może również stanowić źródło wiedzy dla studentów, przede wszystkim kierunku psychologii i medycyny oraz dla słuchaczy studiów pody¬plomowych, szczególnie w zakresie psychotraumatologii oraz interwencji kryzysowej. Książka może być też wsparciem dla osób towarzyszących ofiarom traumy i wspierających je, w tym opiekunów osób z niepełnosprawnościami i przewlekle chorych.

Warto podkreślić, że jest to pierwsza w Polsce monografia przedstawiająca zjawisko wtórnego stresu i wzrostu po traumie w różnych grupach zawodowych, obejmujących profesjonalistów pomagających osobom po doświadczeniach traumatycznych. Wyniki przeprowadzonych badań stanowią nieocenione źródło wiedzy, a także źródło inspiracji dla dalszych poszukiwań empirycznych nad uwarunkowaniami pośredniej ekspozycji na traumę.
Z recenzji dr hab. Grażyny Dolińskiej-Zygmunt

Spis treści ebooka Kiedy trauma innych staje się własną

Wprowadzenie 7
Rozdział 1 9
Trauma i jej konsekwencje 9
1.1. Wydarzenia życiowe i traumatyczne 10
1.1.1. Rozpowszechnienie wydarzeń traumatycznych 13
1.1.2. Osobowe i kulturowe uwarunkowania znaczenia doświadczonych wydarzeń 15
1.1.3. Kontrowersje związane z pojęciem traumy 17
1.2. Potraumatyczne zaburzenie stresowe 19
1.2.1. Kryteria i objawy PTSD 20
1.2.2. Pomiar PTSD 24
1.2.3. Rozpowszechnienie PTSD 25
1.3. Potraumatyczny wzrost 27
1.3.1. Pojęcie i charakterystyka potraumatycznego wzrostu 29
1.3.2. Pomiar i rozpowszechnienie 30
Rozdział 2 35
Wtórny stres traumatyczny 35
2.1. Wtórna trauma i jej konsekwencje 36
2.2. Pomiar wtórnego stresu traumatycznego 44
2.3. Występowanie wtórnego stresu traumatycznego 47
2.3.1. Wtórny stres traumatyczny wśród profesjonalistów 50
2.3.2. Wtórny stres traumatyczny wśród nieprofesjonalistów 55
2.4. Modele wyjaśniające wtórną traumatyzację 56
2.4.1. Model transmisji traumy 57
2.4.2. Model stresu opartego na empatii 63
2.4.3. Konstruktywistyczna teoria samorozwoju 65
2.4.4. Ekologiczne wyjaśnienie wtórnej traumy 67
2.5. Czynniki warunkujące występowanie wtórnej traumy 70
2.5.1. Czynniki środowiskowe 71
2.5.2. Czynniki podmiotowe 76
Rozdział 3 89
Zastępczy wzrost po traumie 89
3.1. Potraumatyczny wzrost a zastępczy wzrost po traumie 90
3.2. Pomiar i występowanie zastępczego wzrostu po traumie 94
3.3. Modele wyjaśniające zastępczy wzrost po traumie 98
3.3.1. Funkcjonalno-opisowy model wzrostu po traumie 98
3.3.2. Inne modele wyjaśniające zastępczy wzrost po traumie 101
3.4. Czynniki warunkujące występowanie zastępczego wzrostu po traumie 104
3.4.1. Czynnikowe środowiskowe 104
3.4.2. Czynniki podmiotowe 106
3.5. Związki między wtórnym stresem traumatycznym a zastępczym wzrostem po traumie 112
Rozdział 4 115
Interwencje – redukowanie wtórnego stresu traumatycznego i wzmacnianie zastępczego wzrostu po traumie 115
4.1. Oddziałania kierowane na organizację 116
4.2. Oddziaływania kierowane na jednostkę 117
4.3. Terapia wtórnego stresu traumatycznego 118
4.4. Programy interwencyjne 121
4.5. Wspieranie wtórnego wzrostu po traumie122
Rozdział 5 125
Badania własne 125
5.1. Cel i model badań 126
5.2. Charakterystyka badanych osób 126
5.3. Narzędzia badawcze 129
5.3.1. Inwentarz Wtórnego Stresu Traumatycznego – IWST 129
5.3.2. Inwentarz Wtórnego Wzrostu Potraumatycznego – IWWP 131
5.3.3. Pozostałe narzędzia badawcze 132
5.4. Wtórny stres i wzrost – objawy i korelaty 134
5.4.1. Negatywne i pozytywne konsekwencje wtórnej ekspozycji na traumę 134
5.4.2. Zmienne socjodemograficzne i związane z pracą a konsekwencje wtórnej ekspozycji na traumę 141
5.4.3. Zasoby osobiste a konsekwencje wtórnej ekspozycji na traumę 150
5.4.4. Przetwarzanie poznawcze a konsekwencje wtórnej ekspozycji na traumę 155
5.5. Predyktory wtórnego stresu i wzrostu 168
5.6. Zależności między wtórnym stresem a wzrostem 174
5.7. Dyskusja wyników 177
Bibliografia 195
Spis tabel 215
Spis rycin 217
Indeks nazwisk 218
Notka autorska 222