ebook Między zapisem a literaturą Paweł Rodak

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2011

Książka o dziennikach pięciorga polskich dwudziestowiecznych pisarzy, ukazująca ich działalność diarystyczną w powiązaniu z życiem codziennym, wydarzeniami historycznymi, pracą literacką. Zakończona powodzeniem próba przywrócenia wagi badaniom z dziedziny socjologii literatury.

„Diarystyczna rzeczywistość jest rzeczywistością spersonalizowaną, istniejącą w uczuciach i myślach, reakcjach i postawach doświadczającej jej i zapisującej ją jednostki, osadzającą się w pokładach jej pamięci. Właśnie rzeczywistość, doświadczenie i pamięć traktowałbym jako te kategorie, które dowodzą nie tylko oryginalności i wartości tradycji diarystycznej polskich pisarzy w XX wieku, ale może również wyjątkowości i znaczenia polskiej literatury nowoczesnej w ogóle. Pierwszy tytuł tej książki, jaki długo nosiłem w głowie, by wreszcie z niego zrezygnować, brzmiał: Pisana rzeczywistość.”

Paweł Rodak, Od autora

Spis treści ebooka Między zapisem a literaturą

Od autora 11

Rozdział I. Dziennik pisarza: między codzienną praktyką piśmienną a literaturą 29

Dziennik osobisty jako tekst i jako codzienna praktyka piśmienna 29
Dziennik pisarza: praktyka, materialność, tekst 42
Dziennik pisarza – próba typologii 66

Rozdział II. Dziennik pisarza wobec tradycji praktyk autobiograficznych 73

Tradycja europejska: od księgi rachunkowej do dziennika intymnego 73
Tradycja polska: od sylwy szlacheckiej do dziennika literackiego 82

Rozdział III. Prawda w dzienniku pisarza 103

Dziennik osobisty: między reprezentacją historyczną a literacką 103
Autobiograficzna tekstualność i życiowa praxis 106
Status prawdy w dzienniku: czas, osoba, materialność 111
Trzy prawdy dziennika: wydarzenie, doświadczenie, rzeczywistość 116

Rozdział IV. Rytuał przejścia. O dzienniku Stefana Żeromskiego 125

Cztery okresy dziennika 125
Diarysta Stefan Żeromski czy Stefan Ż.? 137
„Pali mi się we łbie!”, czyli szaleństwo kontrolowane 152
Miłość w dzienniku: między sztambuchem, listem i powieścią 166
Książki w dzienniku: między szkolnym zeszytem a notesem pamięci 190
Pierwszy polski modernista? 210
Jak zostaje się pisarzem 222

Rozdział V. Archiwum życia. O dzienniku Zofii Nałkowskiej 239

Między „życiem żytym” a „życiem pisanym” 239
„Trwać na poziomie istnienia” 248
Oczy. Komunikacja zamiast komunikatu 254
„Nauczyłam się być sama”. Dziennik jako przestrzeń autokomunikacji 264
„Los ludzi jest moją rzeczywistością”. Z wnętrza procesu komunikacji 273
„Wolę czytać Dostojewskiego niż pisać Nałkowską” 282
Heterogeniczna materialność dziennika: między zapisem a tekstem 296
„Zatrzymać pęd czasu…” Dziennik jako archiwum pamięci 306
Archiwum życia i literatura 313

Rozdział VI. Kompozycja istnienia. O dzienniku Marii Dąbrowskiej 327

Rękopis – maszynopis – druk 327
Dziennik egzocentryczny: „naprężony niepokój” 334
Od zeszytów do książki 345
Puste miejsca w dzienniku 357
Dąbrowska versus Gombrowicz 373
Bliźnia więź 378
Pogranicza autentyku: rdzeń literatury 384
„Strzęp człowieka połamany wewnętrznie” 393

Rozdział VII. Forma obecności. O Dzienniku Witolda Gombrowicza 405

Argentyna, kawiarnia i głos rzeczywisty 405
Giedroyc, Gide i dziennik interaktywny 413
Dziennik osobisty i literacki: między rękopisem, maszynopisem i drukiem 425
„Ja, Gombrowicz” 440
Po stronie rzeczywistości 456
Rzecz rzeczywista: ból 463
„To musi iść po linii mojej egzystencji” 469
„To moje dzieło, to jestem ja”. Literatura jako forma egzystencji 485

Rozdział VIII. Prywatny mikrokosmos. O Dzienniku pisanym nocą Gustawa Herlinga-Grudzińskiego 495

Od „notesu z ołówkiem” do Dziennika 495
Patrzenie i czytanie 507
Dziennik jako przestrzeń asocjacji i interferencji 512
Dziennik jako kolekcja, czyli widzialne i niewidzialne 521
Między kroniką a autoportretem 532
„Zwoje pamięci”, czyli „po katastrofie historii” 541
Wiek XX i zło: „reflektory Kołymy skierowane na Buchenwald” 548
Opus magnum. Dziennik jako formuła twórczości 565

Bibliografia 581
Nota 617
Spis ilustracji 620
Indeks osób 626