ebook Prawo do odliczenia VAT w świetle orzecznictwa TSUE Beata Rogowska-Rajda, Tomasz Tratkiewicz

Wydawca: Wolters Kluwer

Rok wydania: 2018

Książka dotyczy najważniejszego, z punktu widzenia praktyków i teoretyków prawa, elementu podatku VAT – prawa do odliczenia podatku naliczonego. Obszarem szczególnego zainteresowania władz skarbowych w zakresie prawa do odliczania podatku VAT jest zasada dobrej wiary oraz zasada zakazu nadużycia prawa. Kwestia odliczenia podatku naliczonego dotyczy praktycznie wszystkich przedsiębiorców, w tym rozpoczynających działalność gospodarczą. Autorzy skoncentrowali się na najważniejszych kwestiach związanych z odliczaniem podatku naliczonego przybliżając wszystkie zasady wypracowane przez bogate orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz prezentując wybrane poglądy rzeczników generalnych, w tym:

warunki powstania prawa do odliczenia,
zasady odliczania proporcjonalnego (w sytuacji wykonywania czynności pozostających poza systemem VAT, czynności na potrzeby prywatne, czynności zwolnionych z VAT i opodatkowanych VAT),
warunki realizacji prawa do odliczenia,
ograniczenia w tym odliczaniu oraz
dotyczące klauzuli stand still (czyli zasada niepogarszania sytuacji prawnej podatnika).

W publikacji szczegółowo omówiono, m.in.:

zasady korekt podatku naliczonego, będących integralną częścią systemu odliczania,
system korekt w odniesieniu do dóbr inwestycyjnych z systemem opodatkowania użytku prywatnego tych dóbr,
zagadnienia związane z działaniem w dobrej wierze oraz przypadki zaistnienia nadużycia prawa, sięgając również do reprezentatywnego orzecznictwa NSA.

W opracowaniu zawarto także odniesienie wyspecyfikowanych w orzecznictwie TSUE zasad unijnych do polskich regulacji w zakresie podatku od towarów i usług. Wskazano na przyjęte sposoby implementacji oraz zasygnalizowano potencjalne obszary budzące wątpliwości co do pełnej zgodności z przepisami unijnymi. Adresaci:Książka przeznaczona jest dla przedsiębiorców i ich pełnomocników: doradców podatkowych, adwokatów, radców prawnych. Zainteresuje również sędziów, notariuszy, komorników, prokuratorów, a także pracowników organów administracji rządowej i samorządowej, ekonomistów oraz księgowych. Będzie cennym źródłem wiedzy dla przedstawicieli nauki oraz studentów prawa i ekonomii.

Spis treści ebooka Prawo do odliczenia VAT w świetle orzecznictwa TSUE

Wykaz skrótów ............................................................................................................. 11

Przedmowa .................................................................................................................... 13

Wprowadzenie .............................................................................................................. 15

Rozdział I. Powstanie prawa do odliczenia podatku naliczonego ......................................... 19

1. Działanie w charakterze podatnika – pierwszy podstawowy warunek powstania prawa do odliczenia podatku

naliczonego ................................... 19

1.1. Rozwiązania unijne ...................................................................................... 19

1.2. Rozwiązania polskie ..................................................................................... 23

2. Związek z wykonywaniem czynności opodatkowanych VAT – drugi podstawowy warunek powstania prawa do odliczenia

podatku naliczonego ........................................................................................... 24

2.1. Rozwiązania unijne ...................................................................................... 24

Istnienie związku z czynnościami opodatkowanymi VAT .................... 24

Bezpośredni charakter związku z czynnościami opodatkowanymi VAT ............................................... 26

Wykorzystanie zakupionych towarów lub usług do czynności opodatkowanych VAT ......................................... 28

„Cenotwórczość” kosztów ........................................................................... 30

Ciągłość bezpośredniego związku z czynnościami opodatkowanymi VAT .................................. 31

Przykładowe oceny dokonane przez Trybunał ........................................ 33

2.2. Rozwiązania polskie ..................................................................................... 35

3. Ustalenie zakresu prawa do odliczenia podatku naliczonego w przypadku nabycia towarów lub usług związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej i pozostającej poza systemem VAT ..................... 36

3.1. Rozwiązania unijne ...................................................................................... 36

3.2. Rozwiązania polskie ..................................................................................... 39

4. Ustalenie zakresu prawa do odliczenia podatku naliczonego w przypadku nabycia towarów lub usług związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej i celami prywatnymi ............................................. 40

4.1. Rozwiązania unijne ...................................................................................... 40

4.2. Rozwiązania polskie ..................................................................................... 45

5. Ustalenie zakresu prawa do odliczenia podatku naliczonego w przypadku nabycia towarów lub usług związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – opodatkowanej i zwolnionej z podatku VAT ......................... 46

5.1. Rozwiązania unijne ...................................................................................... 46

5.2. Rozwiązania polskie ..................................................................................... 48

Rozdział II. Realizacja prawa do dokonania odliczenia podatku naliczonego ..................... 51

1. Sposób realizacji prawa do odliczenia podatku naliczonego ........................ 51

2. Zasady odliczania podatku naliczonego w przypadku transakcji krajowych opodatkowanych na zasadach

ogólnych ....................................... 54

2.1. Formalne warunki odliczenia .................................................................... 54

2.2. Cel wprowadzenia formalnego warunku – posiadania faktury............ 55

2.3. Dopuszczalność odliczenia w sytuacji posiadania nieprawidłowo wystawionej faktury ............................ 61

2.4. Dokonanie odliczenia w sytuacji skorygowania faktury po dokonaniu transakcji .................................. 66

2.5. Dopuszczalność odliczenia w sytuacji niespełniania innych wymogów formalnych ............................. 67

3. Zasady odliczania podatku naliczonego w przypadku transakcji objętych odwrotnym obciążeniem ....................... 68

4. Zasady odliczania podatku naliczonego w pozostałych przypadkach ....... 70

4.1. Transakcyjne wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów ......................... 70

4.2. Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów z tytułu przemieszczenia oraz pozostałe nabycia .............................. 74

4.3. Import towarów ............................................................................................ 75

4.4. Nabycie towarów i usług, w odniesieniu do których ma zastosowanie metoda kasowa .................................... 76

5. Terminy dokonywania odliczenia podatku naliczonego .............................. 76

5.1. Podstawowy termin, w jakim może zostać dokonane odliczenie podatku naliczonego ............................. 76

5.2. Późniejsze dokonanie odliczenia podatku naliczonego ......................... 79

5.3. Realizacja prawa do odliczenia podatku naliczonego a realizacja prawa do zwrotu nadpłaty w VAT ...................... 81

6. Rozwiązania polskie ............................................................................................ 84

6.1. Uwagi ogólne ................................................................................................. 84

6.2. Odliczanie podatku naliczonego w przypadku transakcji objętych zasadami ogólnymi ............................. 86

6.3. Odliczanie podatku naliczonego w przypadku transakcji objętych odwrotnym obciążeniem ......................... 88

6.4. Odliczanie podatku naliczonego w przypadku transakcyjnego wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów .............. 89

6.5. Odliczanie podatku naliczonego w przypadku importu towarów ....... 90

6.6. Odliczanie podatku naliczonego przez podatników stosujących metodę kasową ......................................... 90

6.7. Możliwość odliczenia podatku naliczonego w kolejnych okresach rozliczeniowych .................................. 91

Rozdział III. Wyłączenia i ograniczenia w odliczaniu podatku naliczonego ......................... 93

1. „Derogacyjne” wyłączenie lub ograniczenie w odliczaniu podatku naliczonego ................................. 94

1.1. Rozwiązania unijne ...................................................................................... 94

1.2. Rozwiązania polskie ..................................................................................... 100

2. Wyłączenie lub ograniczenie w odliczaniu podatku naliczonego dopuszczone w ramach klauzuli standstill ....... 102

2.1. Uwagi ogólne w zakresie rozwiązań unijnych ......................................... 102

2.2. Zakres dopuszczalności klauzuli standstill ..................................... 103

2.3. Przepisy lub praktyka krajowa objęte klauzulą standstill ...................... 105

2.4. Zmiana zakresu klauzuli standstill ........................................................... 106

2.5. Konsekwencje przekroczenia dopuszczalnego zakresu klauzuli standstill ............................ 107

2.6. Rozwiązania polskie ..................................................................................... 109

3. Wyłączenie lub ograniczenie w odliczaniu podatku naliczonego objęte klauzulą standstill a wyłączenie lub ograniczenie „derogacyjne” .......................................................... 111

3.1. Rozwiązania unijne ...................................................................................... 111

3.2. Rozwiązania polskie ..................................................................................... 112

4. Wyłączenie lub ograniczenie w odliczaniu podatku naliczonego uwarunkowane cyklami koniunktury

gospodarczej ..................................... 114

4.1. Rozwiązania unijne ...................................................................................... 114

4.2. Rozwiązania polskie ..................................................................................... 116

5. Wyłączenie w odliczaniu podatku naliczonego uzasadnione brakiem dobrej wiary ................................ 117

5.1. Rozwiązania unijne ...................................................................................... 117

5.2. Rozwiązania polskie ..................................................................................... 122

6. Wyłączenie w odliczaniu podatku naliczonego uzasadnione zasadą zakazu nadużycia prawa ...................... 126

6.1. Geneza zasady zakazu nadużycia prawa w obszarze VAT ..................... 126

6.2. Zasada nadużycia prawa a zasada pewności prawa ................................. 129

6.3. Przesłanki niezbędne do wystąpienia nadużycia prawa w VAT ........... 130

6.4. Konsekwencje wystąpienia nadużycia ....................................................... 132

6.5. Brak obowiązku transpozycji do przepisów krajowych zasady zakazu nadużycia prawa w VAT ..................... 134

6.6. Przykładowe wyroki Trybunału, w których dokonano oceny pod kątem wystąpienia nadużycia prawa .................. 136

6.7. Rozwiązania polskie ..................................................................................... 139

Rozdział IV. Korekta „wstępnego” odliczenia podatku naliczonego ....................................... 151

1. Podmioty, których dotyczy system korekt podatku naliczonego ................. 151

1.1. Rozwiązania unijne ...................................................................................... 151

1.2. Rozwiązania polskie ..................................................................................... 154

2. Zakres podatku naliczonego, jakiego dotyczy system korekt podatku naliczonego ................................ 155

2.1. Rozwiązania unijne ...................................................................................... 155

2.2. Rozwiązania polskie ..................................................................................... 157

3. Przesłanki dokonywania korekt podatku naliczonego .................................. 157

3.1. Rozwiązania unijne ...................................................................................... 157

3.2. Rozwiązania polskie ..................................................................................... 163

4. Korekta podatku naliczonego w sytuacji braku zapłaty ................................ 166

4.1. Rozwiązania unijne ...................................................................................... 166

4.2. Rozwiązania polskie ..................................................................................... 170

5. Zasady i tryb dokonywania korekt podatku naliczonego ............................. 174

5.1. Rozwiązania unijne ...................................................................................... 174

5.2. Rozwiązania polskie ..................................................................................... 176

6. Korekta podatku naliczonego w przypadku wykonywania czynności pozostających poza systemem VAT ........... 178

6.1. Rozwiązania unijne ...................................................................................... 178

6.2. Rozwiązania polskie ..................................................................................... 180

7. System korekt odliczonego podatku naliczonego a system opodatkowywania czynności prywatnych ................... 182

7.1. Rozwiązania unijne ...................................................................................... 182

Wyjątek dotyczący nieruchomości ............................................................ 185

7.2. Rozwiązania polskie ..................................................................................... 186

Bibliografia .................................................................................................................... 189

Wyroki Trybunału Sprawiedliwości ........................................................................ 191

Unijne akty prawne i dokumenty urzędowe .......................................................... 205

Orzecznictwo polskich sądów administracyjnych ................................................ 209