ebook Ślady egzystencji Mateusz Chmurski

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2023

Książka ukazuje wspólne wątki życia-dzieła Karola Irzykowskiego (1873–1944), Ladislava Klímy (1878–1928) i Gézy Csátha (1883–1919) jako potencjalnie reprezentatywne dla modernizmu (i doświadczenia nowoczesności) w literaturach i kulturach Europy Środkowej, ujęte w perspektywie transnarodowej i komparatystycznej. Punkt wyjścia refleksji stanowią dzienniki, w których zapis (siebie) okazuje się matrycą innowacyjnej prozy trzech autorów, a także inspiracją do (autobiograficznie nacechowanej) refleksji krytyczno-literackiej z pogranicza teorii kultury Irzykowskiego, eseistycznej i programowo antysystemowej filozofii Klímy czy Csáthowskiej eksploracji granic literatury i psychiki.

******

Traces of Existence. Diaries – the Interweaving of Life and Creativity in Central European Literature (1890–1920): Csáth, Irzykowski, Klíma

The book presents common threads of life and work of Karol Irzykowski (1873–1944), Ladislav Klíma (1878–1928) and Géza Csáth (1883–1919) as potentially representative for modernism (and the experience of modernity) in Central European literatures and cultures in the transnational and comparative perspective. The starting point for reflection are diaries, in which the self-record becomes the matrix of innovative prose of the three authors as well as the inspiration for (autobiographically marked) critical-literary reflection on the borderline of Irzykowski’s culture theory, Klíma's anti-system philosophy and Csáth’s exploration of the limits of literature and psyche.

Spis treści ebooka Ślady egzystencji

Wykaz skrótów 11

Zapisy (dla) siebie: tytułem wstępu 13
1. Nowoczesność, intymność, Europa Środkowa 21
1.1. „Inna Europa”: w poszukiwaniu kategorii opisu 22
1.2. Modernizm(y) Europy Środkowej 30
1.3. Dziennik: dokument, praktyka, literatura? 42

2. Linie życia 47
2.1. Błądzenie Karola Irzykowskiego 48
2.2. Ladislav Klíma albo rękopisy życia 59
2.3. Géza Csáth: (a)symetria kryształu 67

3. W poszukiwaniu logiki zapisu: dziennik jako matryca twórczości 79

I. Dzienniki: rytm życia, rytm zapisu 82
1. Sojusz z zapisem 84
1.1. Diaryzm: scena w czasie 88
1.2. Trauma: cień padający zza kulis 97
1.3. Paradoks aktora: autotematyzm w dziennikach 110
Sojusz z zapisem (siebie/sobie): poetyka i praktyka
117

2. Rytmy (praktyki) zapisu: diarygramy dzienników 120
2.1. Odzyskiwanie głosu: praktyka dziennikowa
Irzykowskiego 121
2.2. Dziennik, trompe l’œil: gra o (zapis) siebie
Klímy 139
2.3. Dzienniki Csátha: ciało-zapis i ciało/tekst 157

3. (Nie)możliwe zakończenie 172
3.1. „o których się pisze w literaturach” 173
3.2. „9//7. Pracować i nie pić” 177
3.3. „Dysonans”. Entropia (tekstu) egzystencji 180
Dzienniki: ślady, linie, figury (siebie) 186

II. Powieść niemożliwa, niemożność powieści 190
1. Sen o powieści (i jej potrzeba) 193
1.1. Powieść: wyzwanie 196
1.2. Powieść: ambicja 201
1.3. Powieść: punkt odniesienia 206

2. Dzieło uchylone 213
2.1. Poetyka dysonansu: parodia, groteska, alegoria
216
2.1.1. Dyskurs (w) podróży: Sny Marii Dunin 217
2.1.2. Niespójność języków (myśli): margines
wolności 222
2.1.3. Inscenizacje pragnienia 228
2.2. Rozpraszanie Ja: metafikcja i autobiografizm 233
2.2.1. „zrozumieć Pałubę tak, jak ja chcę, żeby ją
rozumiano” 235
2.2.2. „szkodliwy y niesłuszny auktor powieści
tey” 241
2.2.3. Zbliżenia i oddalenia: autobiograficzne
kadrowanie Csátha 248
2.3. „Pułapka na muchy” albo jak wypowiedzieć
psychikę? 254
2.3.1. W labiryncie klisz językowych i literackich
(psychiki) 255
2.3.2. Psychomachia (w) nowoczesności 260
2.3.3. Wiwisekcje albo „przenikliwy dźwięk
tłuczonego szkła” 266

3. Wypowiedzieć (dla) siebie 273

III. Teoretyzacje doświadczenia (siebie) 281
1. Świadectwo jako pryzmat percepcji: diarystyka,
fikcja, teoretyzacja 284
1.1. Tak, ale: Irzykowskiego scena narracji
kulturowych 285
1.2. „świat cały jako fantazmat”: zapis i nieobecność
dzieła 290
1.3. Montaż dyskursywny: panna G. i (auto)terapia
doktora Brennera 295

2. O autonomię myśli: kręgi inspiracji 299
2.1. Retoryka zbliżeń i oddaleń: Irzykowskiego
montaże idei 301
2.2. Poetycki negatyw epoki? Eseje filozoficzne Klímy
313
2.3. Intoksykacja zapisem: Csáth, Jung i panna G. 326

3. Ekspresjonizm, witalizm, inny modernizm? 338

W poszukiwaniu środkowoeuropejskiej wspólnoty
odpowiedzi: podróż „od siebie do siebie” 348

Bibliografia 350
Archiwa 350
Teksty źródłowe 350
Opracowania 356
Index nominum 380
Index rerum 387
Spis ilustracji 393
Ilustracje 395