ebook Diabetologia wieku rozwojowego Małgorzata Myśliwiec, Przemysława Jarosz-Chobot

Spis treści ebooka Diabetologia wieku rozwojowego

Rozdział 1. Zaburzenia metaboliczne w cukrzycy – Tomasz Francuz 1
Wprowadzenie 1
Adipocyty 2
Rabdomiocyty 3
Cykl Randla 4
Mitochondria 7
Ciała ketonowe 8
Inne zaburzenia obserwowane w cukrzycy typu 1 11
Piśmiennictwo 11

Rozdział 2. Badania laboratoryjne w diagnostyce cukrzycy i zaburzeń tolerancji glukozy 13
Oznaczanie glikemii – Bogdan Solnica 13
Oznaczanie glikemii w celach diagnostycznych 13
Oznaczanie glikemii w monitorowaniu leczenia cukrzycy 16
Oznaczanie glukozy w moczu 19
Oznaczanie ciał ketonowych 19
Retrospektywna ocena glikemii 20
Badania genetyczne w cukrzycy – Wojciech Młynarski, Maciej Borowiec 26
Cukrzyca typu 1 26
Inne określone typy cukrzycy 27
Badania immunologiczne – Krystyna Wyka 28
Diagnostyczne testy czynnościowe 31
Testy oceniające insulinosekrecję – Krystyna Wyka 31
Metody badania insulinowrażliwości – Agnieszka Szadkowska, Iwona Pietrzak 34
Piśmiennictwo 38

Rozdział 3. Definicja i klasyfikacja cukrzycy oraz innych zaburzeń tolerancji glukozy – Agnieszka Zmysłowska, Anna Hogendorf 41
Definicja i kryteria diagnostyczne rozpoznania cukrzycy oraz innych zaburzeń tolerancji glukozy 41
Klasyfikacja cukrzycy 44
Piśmiennictwo 46

Rozdział 4. Epidemiologia cukrzycy u dzieci 47
Podstawowe definicje epidemiologiczne – Agata Chobot, Joanna Polańska, Przemysława Jarosz-Chobot 47
Epidemiologia cukrzycy typu 1 – Grażyna Deja, Agata Chobot, Joanna Polańska, Przemysława Jarosz -Chobot 50
Dane ogólnoświatowe 50
Dane polskie 52
Czynniki determinujące zapadalność 53
Prognoza 53
Umieralność chorych na cukrzycę typu 1 54
Epidemiologia cukrzycy typu 2 – Grażyna Deja, Przemysława Jarosz -Chobot 56
Dane ogólnoświatowe 56
Czynniki determinujące zapadalność na cukrzycę typu 2 56
Epidemiologia innych postaci cukrzycy: monogenowej i związanej z mukowiscydozą – Eliza Skała -Zamorowska, Przemysława Jarosz -Chobot, Wojciech Fendler 57
Epidemiologia najczęstszych postaci cukrzycy monogenowej: MODY i noworodkowej 58
Epidemiologia cukrzycy związanej z mukowiscydozą (cystic fibrosis related diabetes, CFRD) 59
Piśmiennictwo 60

Rozdział 5. Etiopatogeneza cukrzycy i zaburzeń tolerancji glukozy 63
Etiopatogeneza cukrzycy typu 1 – Wojciech Młynarski, Agnieszka Zmysłowska 63
Czynniki genetyczne 63
Czynniki środowiskowe 65
Mechanizmy uszkodzenia komórek β 65
Etiopatogeneza cukrzycy typu 2 u dzieci i młodzieży – Piotr Fichna, Bogda Skowrońska 67
Kliniczne etapy w patogenezie cukrzycy typu 2 67
Genetyczne uwarunkowania cukrzycy typu 2 68
Insulinooporność – osiowe zaburzenie w patogenezie cukrzycy typu 2 70
Dysfunkcja komórek β wysp trzustkowych w genezie cukrzycy typu 2 72
Piśmiennictwo 74

Rozdział 6. Obraz kliniczny i diagnostyka cukrzycy u dzieci i młodzieży 75
Cukrzyca typu 1 – obraz kliniczny w momencie rozpoznania i przebieg kliniczny choroby Agnieszka Szadkowska, Barbara Głowińska -Olszewska 75
Wprowadzenie 75
Nietypowy obraz cukrzycy typu 1 u dzieci 80
Obraz kliniczny cukrzycy typu 2 u dzieci i młodzieży – Agnieszka Szadkowska, Iwona Pietrzak 82
Wprowadzenie 82
Choroby współwystępujące 84
Cukrzyce monogenowe i zespoły cukrzyc monogenowych – Wojciech Młynarski, Agnieszka Zmysłowska, Wojciech Fendler 85
Wprowadzenie 85
Cukrzyca noworodkowa i cukrzyca o początku w okresie niemowlęcym 86
Autosomalnie dominująca łagodna rodzinna hiperglikemia lub cukrzyca 89
Zespoły cukrzycy monogenowej 90
Monogenowe zespoły związane z insulinoopornością 91
Podsumowanie 93
Cukrzyca związana z mukowiscydozą – Lucyna Lisowicz, Artur Mazur 93
Cukrzyca polekowa – Barbara Głowińska -Olszewska 96
Wprowadzenie 96
Glikokortykosteroidy 98
Leki immunosupresyjne 99
Leki przeciwpsychotyczne u dzieci 100
Leczenie cukrzycy polekowej na przykładzie cukrzycy posteroidowej 100
Wczesne rozpoznanie dzieci z podwyższonym ryzykiem hiperglikemii polekowej 102
Cukrzyca w przebiegu innych chorób – Agnieszka Szypowska 102
Wprowadzenie 102
Guzy wydzielające hormon wzrostu 102
Zespół Cushinga 102
Zespół policystycznych jajników (PCOS) 103
Nadczynność przytarczyc 103
Glukagonoma 103
Pierwotny hiperaldosteronizm 103
Guz chromochłonny 103
Guz wydzielający somatostatynę 104
Guz wydzielający wazoaktywny peptyd jelitowy (vasoactive intestinal peptide, VIP) 104
Zespoły niedoczynności wielogruczołowej (autoimmune polyendocrinopathy syndrome, APS) 104
Nadczynność tarczycy 104
Piśmiennictwo 104

Rozdział 7. Cele terapii cukrzycy – Anita Horodnicka -Józwa, Elżbieta Petriczko 109
Cele terapii 109
Parametry wyrównania metabolicznego cukrzycy 111
Wartości docelowe glikemii i hemoglobiny glikowanej 111
Wartości docelowe gospodarki lipidowej 112
Wartości docelowe ciśnienia tętniczego 112
Wartości docelowe wskaźnika masy ciała (BMI) 113
Ocena prawidłowego rozwoju fizycznego i dojrzewania 113
Ocena jakości życia dzieci z cukrzycą 113
Piśmiennictwo 115

Rozdział 8. Farmakoterapia cukrzycy 117
Rodzaje insulin – Halla Kamińska, Przemysława Jarosz -Chobot 117
Insulina krótko działająca 118
Szybko działające analogi insuliny 118
Insuliny o pośrednim czasie działania 119
Długo działające analogi insuliny 119
Insuliny biopodobne, czyli biosymilarne 120
Ultralente 120
Mieszanki insulinowe 120
Schematy i zasady insulinoterapii – Halla Kamińska, Przemysława Jarosz -Chobot 121
Wprowadzenie 121
Schematy insulinoterapii 121
Czynnościowa intensywna insulinoterapia 123
Metoda wielokorotnych wstrzyknięć 123
Obliczanie dawki insuliny 124
Schemat czynnościowej intensywnej insulinoterapii metodą wielokrotnych wstrzyknięć (baza–bolus) 126
Czynnościowa intensywna insulinoterapia: osobi ste pompy insulinowe – Agnieszka Szypowska, Przemysława Jarosz-Chobot, Małgorzata Myśliwiec 127
Zasady leczenia za pomocą pompy insulinowej 128
Wskaźnik insulina/wymiennik 131
Kalkulator bolusa 131
Dawka korekcyjna insuliny 132
Inne leki stosowane w terapii cukrzycy typu 1 – Beata Mianowska 134
Piśmiennictwo 135

Rozdział 9. Żywienie w cukrzycy – Beata Sińska, Agnieszka Szypowska, Przemysława Jarosz -Chobot 137
Wprowadzenie 137
Węglowodany 139
Warzywa i owoce jako źródło węglowodanów 140
Tłuszcze 140
Izomery trans kwasów tłuszczowych nienasyconych 141
Białko 141
Zawartość białka w wybranych grupach produktów spożywczych 142
Sól kuchenna 142
Alkohol 142
Witaminy i mikroelementy 142
Piśmiennictwo 143

Rozdział 10. Sport w cukrzycy typu 1 – Grażyna Deja, Andrzej Gawrecki 145
Wprowadzenie 145
Czynniki wpływające na glikemię podczas wysiłku fizycznego 146
Zalecenia praktyczne dla chorego na cukrzycę podczas aktywności fizycznej 148
Przeciwwskazania do stosowania wysiłku fizycznego u osób z cukrzycą 149
Piśmiennictwo 150

Rozdział 11. Samokontrola w cukrzycy 151
Oznaczanie glikemii oraz związków ketonowych we krwi i w moczu – Agnieszka Zubkiewicz -Kucharska, Anna Noczyńska 151
Systemy ciągłego monitorowania glikemii – Andrzej Gawrecki, Agnieszka Szadkowska, Przemysława Jarosz -Chobot, Małgorzata Myśliwiec 153
Wprowadzenie 153
Zasady działania systemów ciągłego monitorowania glikemii 154
Rodzaje systemów ciągłego monitorowania glikemii 154
Ocena leczenia cukrzycy za pomocą CGM 157
Programowanie alarmów CGM 158
Edukacja pacjentów w zakresie CGM 158
Aspekty psychologiczne stosowania CGM 161
Korzyści ze stosowania CGM 161
Pomiar glikemii metodą skanowania – Agnieszka Szadkowska, Andrzej Gawrecki, Przemysława Jarosz-Chobot, Małgorzata Myśliwiec 162
Zasada działania systemu FGM 162
Interpretacja wyników 163
Edukacja pacjentów w zakresie FGM 164
Korzyści kliniczne 164
Porównanie metod pomiaru glikemii – Agnieszka Szadkowska, Małgorzata Myśliwiec, Andrzej Gawrecki, Przemysława Jarosz-Chobot 165
Piśmiennictwo 166

Rozdział 12. Zasady terapii w poszczególnych typach cukrzycy 169
Cukrzyca typu 1 – Agnieszka Szypowska, Lidia Groele, Przemyslawa Jarosz -Chobot 169
Leczenie cukrzycy typu 2 u dzieci i młodzieży – Bogda Skowrońska, Agnieszka Szadkowska, Piotr Fichna 172
Wprowadzenie 172
Terapia początkowa cukrzycy typu 2 u dzieci i młodzieży 173
Metformina 173
Leczenie insuliną 175
Inne leki stosowane w leczeniu cukr zycy typu 2 175
Leczenie bariatryczne 176
Modyfikacja stylu życia 186
Monitorowanie leczenia 177
Czy cukrzyca typu 2 jest odwracalna? 178
Leczenie cukrzycy związanej z mukowiscydozą – Lucyna Lisowicz, Artur Mazur 179
Insulinoterapia 179
Leczenie żywieniowe 180
Cele i monitorowanie leczenia 180
Zasady terapii w innych typach cukrzycy – teraźniejszość i perspektywy w leczeniu cukrzyc monogenowych u dzieci – Agnieszka Zmysłowska, Wojciech Młynarski 180
Piśmiennictwo 1

Rozdział 13. Edukacja zdrowotna w cukrzycy – Agnieszka Szypowska, Anna Taczanowska 185
Rola edukacji 185
Metody edukacji 186
Problemy edukacji w różnych grupach chorych 186
Dokumentowanie problemów edukacji 187
Ocena skuteczności edukacji 187
Międzynarodowe i krajowe wytyczne edukacji zdrowotnej w cukrzycy 187
Piśmiennictwo 190

Rozdział 14. Ostre zaburzenia metaboliczne w cukrzycy 191
Cukrzycowa kwasica ketonowa – Agnieszka Szadkowska, Iwona Pietrzak, Małgorzata Myśliwiec 191
Definicja 191
Epidemiologia 191
Patogeneza 192
Czynniki ryzyka CKK 192
Obraz kliniczny 193
Leczenie 194
Powikłania cukrzycowej kwasicy ketonowej 197
Stan hiperglikemiczno -hiperosmolarny – Joanna Nazim, Małgorzata Myśliwiec 199
Definicja 199
Epidemiologia 199
Patogeneza 199
Obraz kliniczny 200
Leczenie 200
Powikłania HHS 201
Hipoglikemia poinsulinowa – Beata Mianowska, Małgorzata Myśliwiec 202
Wprowadzenie 202
Fizjologia homeostazy glikemii i zaburzenia regulacji glikemii w cukrzycy typu 1 203
Definicja i podział hipoglikemii 204
Przyczyny i objawy hipoglikemii 204
Leczenie i zapobieganie hipoglikemii 206
Piśmiennictwo 207

Rozdział 15. Zaburzenia lipidowe w cukrzycy – Agnieszka Brandt, Małgorzata Myśliwiec 211
Wprowadzenie 211
Badania przesiewowe w kierunku dyslipidemii u pacjentów z cukrzycą 213
Hipercholesterolemia 213
Hipertriglicerydemia 214
Otyłość i cukrzyca typu 2 215
Cukrzyca typu 1 216
Leczenie zaburzeń lipidowych 217
Monitorowanie skuteczności leczenia 219
Podsumowanie 220
Piśmiennictwo 220

Rozdział 16. Przewlekłe powikłania cukrzycy 221
Cukrzycowa choroba oczu – Katarzyna Zorena, Małgorzata Myśliwiec 221
Historia naturalna zmian na dnie oka w przebiegu cukrzycy 221
Klasyfikacja i diagnostyka oraz badanie przesiewowe w kierunku cukrzycowej choroby oczu 223
Czynniki ryzyka rozwoju i progresji retinopatii cukrzycowe 225
Leczenie retinopatii cukrzycowej 227
Makulopatia 228
Zaćma i jaskra u pacjentów z cukrzycą 228
Nefropatia cukrzycowa – Agnieszka Szadkowska, Joanna Nazim, Przemysława Jarosz -Chobot 230
Wprowadzenie 230
Definicja nefropatii cukrzycowej 231
Epidemiologia 232
Patogeneza 232
Diagnostyka 236
Monitorowanie 238
Zapobieganie i leczenie 239
Choroby układu sercowo -naczyniowego w cukrzycy – diagnostyka i ocena ryzyka – Barbara Głowińska -Olszewska, Iwona Pietrzak 241
Epidemiologia 241
Patogeneza wczesnych zmian miażdżycowych 242
Czynniki ryzyka miażdżycy w cukrzycy. Możliwości prewencji i leczenie 244
Badania diagnostyczne 256
Neuropatia cukrzycowa – Barbara Głowińska -Olszewska 262
Definicja 262
Epidemiologia 263
Patogeneza 264
Podział 266
Neuropatia autonomiczna 268
Diagnostyka neuropatii 271
Leczenie 275
Podsumowanie 278
Zaburzenia ciśnienia tętniczego w cukrzycy – Iwona Pietrzak, Agnieszka Szadkowska, Małgorzata Myśliwiec 278
Wprowadzenie 278
Epidemiologia 278
Patogeneza 279
Konsekwencje nadciśnienia tętniczego 279
Pomiar nadciśnienia tętniczego i badania dodatkowe 280
Leczenie 281
Inne przewlekłe powikłania 282
Zaburzenia rozwoju somatycznego – Mieczysław Szalecki, Marta Wysocka -Mincewicz 282
Zaburzenia dojrzewania – Marta Wysocka -Mincewicz, Mieczysław Szalecki 287
Zmiany skórne w cukrzycy – Grażyna Kamińska -Winciorek 294
Zmiany stawowe i kostne – Mieczysław Szalecki 304
Zmiany w jamie ustnej – Joanna Kunert 311
Piśmiennictwo 319

Rozdział 17. Choroby współwystępujące z cukrzycą typu 1 327
Choroby tarczycy – Artur Bossowski, Hanna Borysewicz -Sańczyk 327
Wprowadzenie 327
Choroba Hashimoto 329
Choroba Gravesa–Basedowa 331
Zalecenia 333
Celiakia – Grażyna Deja, Małgorzata Myśliwiec 334
Definicja i patogeneza 334
Obraz kliniczny 335
Badania diagnostyczne 336
Leczenie i monitorowanie przebiegu choroby 337
Celiakia a cukrzyca typu 1 338
Choroba Addisona – Artur Bossowski, Hanna Borysewicz -Sańczyk 340
Piśmiennictwo 343

Rozdział 18. Psychiatryczne i psychologiczne zaburzenia w cukrzycy 345
Opieka psychologiczna nad chorymi na cukrzycę – Beata Zduńczyk 345
Wprowadzenie 345
Zalecenia dotyczące opieki psychologicznej nad dziećmi z cukrzycą 346
Zaburzenia psychiczne – Agnieszka Butwicka, Tomasz Wolańczyk 348
Epidemiologia 348
Etiologia 348
Rozpoznanie 349
Powikłania 349
Piśmiennictwo 350

Rozdział 19. Postępowanie w ostrych stanach infekcyjnych i podczas zabiegu operacyjnego u pacjenta z cukrzycą 351
Ostre stany infekcyjne – Anna Noczyńska 351
Zabieg operacyjny. Postępowanie podczas zabiegów operacyjnych u dzieci z cukrzycą – Iwona Pietrzak, Beata Mianowska 353
Wprowadzenie 353
Planowy zabieg operacyjny u chorych na cukrzycę typu 1 354
Pilny zabieg operacyjny u chorych na cukrzycę typu 1 358
Zabieg operacyjny u chorych na cukrzycę typu 2 i inne określone typy cukrzycy (np. cukrzyce monogenowe, cukrzyca związana z mukowiscydozą) 359
Piśmiennictwo 359

Rozdział 20. Szczepienia u dzieci z cukrzycą typu 1 – Anna Noczyńska, Agnieszka Zubkiewicz -Kucharska 361
Piśmiennictwo 363

Rozdział 21. Cukrzyca a ciąża 365
Ciąża powikłana cukrzycą – Katarzyna Cypryk, Monika Żurawska -Kliś 365
Wprowadzenie 365
Patofizjologia cukrzycy ciążowej 366
Czynniki ryzyka cukrzycy ciążowej 366
Wpływ hiperglikemii matczynej na rozwój płodu 367
Opieka przedkoncepcyjna w cukrzycy przedciążowej 369
Leczenie cukrzycy w okresie ciąży 373
Leczenie cukrzycy po porodzie 378
Podsumowanie 380
Antykoncepcja – Ewa Wender-Ożegowska 380
Piśmiennictwo 385

Rozdział 22. Dziecko matki z cukrzycą typu 1 – Anna Noczyńska, Agnieszka Zubkiewicz -Kucharska 387
Piśmiennictwo 392

Rozdział 23. Nowe terapie w cukrzycy typu 1 393
Prewencja cukrzycy typu 1 – Natalia Marek -Trzonkowska, Małgorzata Myśliwiec 393
Immunoterapia – Natalia Marek -Trzonkowska, Piotr Trzonkowski 397
Wprowadzenie 397
Konwencjonalna immunosupresja 398
Terapia autoantygenami 398
Terapie biologiczne 399
Terapie komórkowe i przeszczepy szpiku 401
Przeszczepy trzustki i wysp trzustkowych – Karolina Gołąb, Piotr Trzonkowski, Piotr Witkowski 403
Sztuczna trzustka – Tomasz Klupa, Agnieszka Szadkowska 406
Algorytmy sterujące dawkowaniem insuliny w technologicznej sztucznej trzustce 407
Etapy rozwoju sztucznej trzustki 408
Dotychczasowe doświadczenia kliniczne z zastosowania technologicznej sztucznej trzustki 409
Bezpieczeństwo sztucznej trzustki 410
Podsumowanie 411
Piśmiennictwo 412

Rozdział 24. Hiperglikemia w stanach nagłych – Joanna Nazim 415
Piśmiennictwo 418

Rozdział 25. Opieka diabetologiczna nad dzieckiem, młodzieżą i młodym dorosłym w Polsce 419
Ogólne zasady organizacji leczenia. Opieka nad dzieckiem z cukrzycą w specjalistycznej poradni i na oddziale diabetologicznym – Agnieszka Brandt, Małgorzata Szmigiero -Kawko, Małgorzata Myśliwiec 419
Wprowadzenie 419
Oddział diabetologiczny 420
Poradnia diabetologiczna 421
Opieka nad dzieckiem z cukrzycą w placówce oświatowo- -wychowawczej – Małgorzata Urbańska -Kosińska, Iwona Pietrzak 423
Informacje ogólne i podstawy prawne 423
Zadania placówki opiekuńczo -wychowawczej wobec dziecka chorującego na cukrzycę typu 1 424
Przejście z diabetologicznej opieki pediatrycznej do opieki dla dorosłych – Małgorzata Myśliwiec, Małgorzata Szmigiero-Kawko 425
Wybór zawodu – Andrzej Marcinkiewicz, Agnieszka Szypowska, Przemysława Jarosz-Chobot 428
Prawo jazdy – Andrzej Marcinkiewicz, Przemysława Jarosz-Chobot 429
Organizacje pacjentów i nieformalne grupy samopomocowe wspierające chorych na cukrzycę – Monika Zamarlik 431
Wprowadzenie 431
Działalność cukrzycowych organizacji pozarządowych 432
Portale internetowe i media społecznościowe jako nieformalne grupy wsparcia 437
Wybrane organizacje cukrzycowe 439
Wsparcie instytucji państwa oraz ulgi dla chorych na cukrzycę – Monika Zamarlik 442
Orzekanie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności 442
Turnusy rehabilitacyjne 446
Ulgi w korzystaniu z komunikacji 448
Pomoc dla studentów z cukrzycą 449
Pomoc społeczna 453
Ulgi i odpisy podatkowe 454
Piśmiennictwo 456
Skorowidz 459