ebook Konstytucyjna historia Polski XIX-XX w.

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania: 2024

Unikatowe kompendium wiedzy z konstytucyjnej historii Polski XIX-XX wieku.

Podręcznik ten to połączenie systematycznej i wszechstronnej analizy i oceny tekstu poszczególnych aktów konstytucyjnych z problematyką stosowania w praktyce.

Autorzy przedstawiają rozbieżności między ustrojem konstytucyjnym a ustrojem rzeczywistym.

Publikacja jest niezbędnym źródłem wiedzy dla studentów historii, politologii, prawa i administracji.

Spis treści ebooka Konstytucyjna historia Polski XIX-XX w.

Przedmowa Dariusz Makiłła 11

Część pierwsza. Konstytucjonalizm w okresie porozbiorowym (1795–1918) 13

Rozdział 1. Księstwo Warszawskie (1807–1815) Michał Gałędek 15
Charakterystyka ogólna 15
Ustrój społeczny 20
Monarcha i Sejm 24
Rząd 31
Administracja 39
Sądownictwo 46

Rozdział 2. Królestwo Polskie (1815–1832) Michał Gałędek 47
Przygotowanie konstytucji 47
Wzorce dla Konstytucji Królestwa Polskiego 55
Związek z Rosją 65
Ustrój społeczny oraz prawa obywatelskie i polityczne 65
Zasada monarchiczna 69
Omnipotencja monarchy w sferze egzekutywy 76
Rząd i administracja 78
Reprezentacja narodowa 86
Kompetencje prawodawcze Sejmu 89
Kompetencje kontrolne Sejmu 94
Odpowiedzialność konstytucyjna 99

Rozdział 3. Wolne Miasto Kraków (1815–1846) Paweł Cichoń 109
Losy Krakowa w obradach kongresu wiedeńskiego 109
Terytorium Wolnego Miasta Krakowa 111
Status prawnomiędzynarodowy 111
Zależność Wolnego Miasta Krakowa de facto i de iure wobec mocarstw opiekuńczych 113
Konstytucje Rzeczypospolitej Krakowskiej, ich geneza, treść i systematyka 117
Prawa obywatelskie i polityczne 120
Prawa wyznaniowe 120
Równość obywateli wobec prawa 120
Prawa „rolników” 120
Prawa cudzoziemców 121
Nietykalność majątkowa i wolność druku 121
Prawa polityczne 122
Organy konstytucyjne: ich ewolucja i praktyka działania 124
Podział administracyjny i organy terytorialne 129
Konstytucyjny ustrój sądownictwa 131
Konstytucjonalizm Wolnego Miasta Krakowa – próba podsumowania 135

Rozdział 4. Konstytucjonalizm w Galicji (1772–1918) Marian Małecki 138
Uwagi ogólne 138
W drodze do powstania Królestwa Galicji i Lodomerii 141
Polska myśl ustrojowa schyłku XVIII wieku. Niezrealizowany projekt konstytucji dla Galicji – Charta Leopoldina (1790) 145
W cieniu napoleońskich orłów, czyli Pokorne Przełożenie 151
Pomiędzy czystym absolutyzmem a pełnią demokracji – system kurialny w Galicji. Sejm Stanowy (Postulatowy) i Wydział Stanowy 152
Okres rabacji i Wiosny Ludów 158
Ku autonomii – Galicja we Wiedniu czy Wiedeń w Galicji? 166
Sejm Krajowy jako reprezentacja kraju – skład, kadencyjność i działalność w komisjach sejmowych 171
I kadencja 173
II kadencja 173
III kadencja 174
IV kadencja 174
V kadencja 175
VI kadencja 175
VII kadencja 176
VIII kadencja 177
IX kadencja 177
X kadencja 177
Początki sejmów krajowych Przedlitawii a Koło Polskie w Wiedniu 180
Ministerstwo dla Galicji (1871–1918) 183
Rada Szkolna Krajowa 184
Uprawnienia Sejmu Krajowego Galicyjskiego 185
Marszałek Sejmu Krajowego 188
Namiestnik w sejmie 189
Działalność poselska w sejmie 191
Wydział Krajowy 194
Podsumowanie 198

Rozdział 5. Królestwo Polskie (1916–1918) Dariusz Makiłła i Angelika Wojtan 201

Część druga. Konstytucjonalizm w Polsce (1918–1997) 211

Rozdział 1. Reformy prawa od odrodzenia do oświecenia (1918–1935) Angelika Wojtan 213
1918–1921 – Kształtowanie porządku ustrojowo-prawnego w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości Rzeczypospolitej 213
11 listopada 1918 roku – porządek ustrojowo-prawny niepodległej Rzeczypospolitej 213
Prace nad przyszłą ustawą zasadniczą 228
Ustawa z dnia 17 marca 1921 roku – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej 232
Kształtowanie porządku ustrojowo-prawnego po uchwaleniu Konstytucji Marcowej 253
Nowela Sierpniowa 1926 roku 260

Rozdział 2. Nowy porządek konstytucyjny II Rzeczypospolitej po uchwaleniu Konstytucji z 23 kwietnia 1935 roku (1935–1945) Agnieszka Łukaszczuk-Walter 274
Krytyka postanowień Konstytucji Marcowej 274
Rewizja Konstytucji Marcowej według projektu BBWR w Sejmie II kadencji 277
Sejm III kadencji i uchwalenie Konstytucji Kwietniowej 279
Prace Komisji Konstytucyjnej Sejmu III kadencji i Ankieta BBWR 283
Uwagi o projekcie ustawy konstytucyjnej z dnia 26 stycznia 1934 roku autorstwa Wicemarszałka Stanisława Cara 285
Uwagi Senatu o projekcie konstytucji 286
Uchwalenie Konstytucji Kwietniowej 288
Podstawowe założenia ideologiczne nowej konstytucji 291
Prezydent jako czynnik nadrzędny w państwie 294
Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej 296
Akty urzędowe Prezydenta RP (prerogatywy i czynności urzędowe) 298
Akty urzędowe Prezydenta w zakresie kontroli nad Sejmem, Senatem i Rządem 301
Akty urzędowe Prezydenta w zakresie normodawczym 302
Uprawnienia Prezydenta w zakresie sądownictwa 305
Rząd 306
Pozycja ustrojowa Prezesa Rady Ministrów 307
Zakres kompetencji Rady Ministrów 308
Status ministrów i funkcjonowanie ministerstw 309
Zależność Prezesa Rady Ministrów i Ministrów od Prezydenta RP 310
Odpowiedzialność ministrów 311
Izby ustawodawcze w Konstytucji Kwietniowej 313
Wybory parlamentarne 313
Kadencja izb parlamentu 315
Rola regulaminów parlamentarnych 316
Funkcje izb ustawodawczych 317
Funkcja ustawodawcza 320
Prawo inicjatywy ustawodawczej 321
Funkcja finansowa (kontrolna) 321
Środki (instrumenty) kontrolne 323
Odpowiedzialność polityczna i konstytucyjna rządu 331
Siły zbrojne państwa 336
Organy władzy sądowniczej 337
Administracja państwowa 341
Administracja rządowa 343
Samorząd terytorialny i gospodarczy 346
Najwyższa Izba Kontroli 348
Sądownictwo administracyjne 349
Obywatele Rzeczypospolitej Polskiej – ich obowiązki, prawa i wolności 351
Stany zagrożenia państwa 358
Tryb zmiany Konstytucji Kwietniowej 360
Konstytucja Kwietniowa po wybuchu II wojny światowej 360

Rozdział 3. Polska Ludowa i Polska Rzeczpospolita Ludowa (1944–1989) Angelika Wojtan 364
Rzeczpospolita Polska w strefie wpływów radzieckich w końcowej fazie II wojny światowej 364
Kształtowanie ustroju Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1944–1952 367
Działalność Krajowej Rady Narodowej w latach 1944–1947 370
Okres ustroju konstytucyjnego w latach 1947–1952 387
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1952 roku 398
Kształtowanie porządku konstytucyjnego w latach 1953–1979 411
Początek okresu transformacji ustrojowych – zmiany konstytucyjno-ustrojowe w latach 1980–1988 422
Przeobrażenia konstytucyjno-ustrojowe w latach 1989–1992 431

Rozdział 4. Współczesny polski konstytucjonalizm (1989-1997) Jacek Zaleśny 445
Periodyzacja 445
Prowolnościowe zmiany w systemie władzy komunistycznej 446
Okrągły Stół i konstytucjonalizacja jego ustaleń 449
Wybory 1989 roku 452
Zmiana aksjologii państwa 455
Modyfikacje prezydentury 455
Dekomunizacja ustroju terenowej administracji publicznej 456
Mała Konstytucja z 1992 roku jako wyraz poszukiwania equilibrium politycznego 457
Proces przygotowywania i uchwalania nowej Konstytucji RP oraz jego uwarunkowania 460
Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 roku – projektowanie 463
Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 roku – realizacja 473
Podsumowanie 476

Bibliografia 477

Skróty 523

Indeks rzeczowy 524

Indeks osobowy 531