Za darmo

ebook Na drodze do wolności Joanna Getka, Jolanta Darczewska

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2021

Masowe protesty po sierpniowych wyborach prezydenckich w Białorusi unaoczniły wszystkie słabości oficjalnej machiny propagandowej i polityki tożsamościowej Łukaszenki. Prezentowana monografia ukazuje rolę kontrkultury w procesie budowania białoruskiej tożsamości narodowej i charakteryzuje narzędzia kulturowego protestu (transparenty, muzyka, sztuka uliczna, cyfrowe formy oporu), dzięki którym obnażony został deficyt prawdy w relacjach władza–społeczeństwo.

Kryzys 2020 roku podważył istotę propagandy oficjalnej, której dominującym motywem był „baćka Łukaszenka” jako gwarant stabilności i pokoju społecznego Białorusi. Wizerunek ten został zepchnięty na plan dalszy przez obraz społeczeństwa zbuntowanego przeciwko pozorom wartości, jakie utrwala zbudowany przez Łukaszenkę system władzy.

Publikacja na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 PL (CC BY 3.0 PL) (pełna treść wzorca dostępna pod adresem: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/legalcode).

*********

The Way to Freedom: Belarusian Cultural Guerrilla Movement in Public Space and on the Internet

Mass protests in Belarus after the presidential election in 2020 showed all weaknesses of the official propaganda. The monograph characterises the tools of the cultural protest (banners, music, street art, digital forms of resistance), which exposed a deficit of truth in the relations between the government and society. They undermine and ridicule the actions undertaken by the presidential centre as well as the long-term strategy of the official propaganda. Regardless of the political outcome, the 2020 crisis will have long-lasting political, social and cultural consequences. It is an important factor in building the contemporary Belarusian identity.

The publication is licensed under the Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Poland license (CC BY 3.0 PL) (full license available at: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/legalcode).

*********

Prof. dr hab. Joanna Getka (ORCID 0000-0001-5857-7257) – kierownik Katedry Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego (KSIEŚW UW), filolożka, białorutenistka i rusycystka, kulturoznawczyni. Autorka monografii i artykułów z zakresu kultury piśmienniczej białoruskiego i ukraińskiego obszaru kulturowego oraz kształtowania się nowoczesnej tożsamości kulturowej Białorusinów i Ukraińców.

Dr Jolanta Darczewska (ORCID 0000-0003-1401-5783) – doktor nauk humanistycznych, politolożka, tłumaczka, znawczyni problematyki bezpieczeństwa obszaru poradzieckiego. W latach 1992-2021 związana z Ośrodkiem Studiów Wschodnich w Warszawie, w latach 2007-2011 jego dyrektorka. Autorka licznych publikacji poświęconych problematyce bezpieczeństwa państw obszaru poradzieckiego w wymiarze wewnętrznym, w tym zarządzania bezpieczeństwem, wyspecjalizowanych organów administracji państwowej i ich roli w systemie politycznym.

Spis treści ebooka Na drodze do wolności

Wprowadzenie 7
Perspektywa metodologiczna 15

CZĘŚĆ 1
Białoruska droga donikąd
Łukaszenkowska polityka tożsamości 27

Społeczeństwo oporu jako skutek Łukaszenkowskiej polityki tożsamościowej 46

Białoruskie mity i stereotypy tożsamościowe kontra fakty 61
Mit 1. Łukaszenka jest gwarantem pokoju, stabilności
i suwerenności Białorusi 64
Mit 2. O podatności Białorusinów na dezinformację i
propagandę 66
Mit 3. Język rosyjski w Białorusi jest językiem
kultury wysokiej 68
Mit 4. Język białoruski jest narzędziem politycznym
opozycji 72
Mit 5. Białoruskość jest wtórna wobec słowiańskości,
rosyjskości i radzieckości 75
Mit 6. Mit o wasalnym stosunku Białorusinów wobec
Rosji 77
Mit 7. Mit o tutejszości 79

Nowy dyskurs tożsamościowy 86

CZĘŚĆ 2
Białoruska partyzantka kulturowa na drodze do wolności
Dwa światy: system Białoruś i społeczeństwo protestu 95

Środki antysystemowej kontestacji i kontrpropagandy 99
Dekonstrukcja systemu poprzez „wykluczenie
wykluczających” 103
Transparent jako forma subwersji kulturowej 104

Muzyka oporu jako dokument, generator emocji i nośnik wartości kulturowych 113
„Z muzyką zwyciężymy” – muzyka jako narzędzie
budowania więzi społecznych 113
„Wyszliśmy na ulicę znienacka tak” – geneza
aktywności społecznej w oczach artystów 126
„Nie musimy żyć w więzieniu”, czyli metaforyczna
projekcja systemu 132
„Dla wrogów narodu wrogiem jest naród” – muzyka vs.
rzeczywistość 134
„Nieroby, prostytutki, narkomani”, czyli
dowartościowanie wykluczonych 140
„Jak Kołas i Kupała” – tradycja jako katalizator
zmian społecznych 144
„Kobiety nie spacerują” – obraz kontestujących kobiet
147
„Wychodzę” – nowe kody „wolnych” Białorusinów 150
Białorutenizacja przez muzykę: „obcokrajowcy mają
język, Białorusini – mowę” 153
„Which side are you on?” 155

Sztuka uliczna: przejmowanie przestrzeni publicznej 158
„Niech żyje Białoruś” – symbolika narodowa w
świadomości społeczeństwa oporu 162
„Wolności nie da się zamalować” – wpływ symboliki na
kształtowanie postaw obywatelskich 169
„Nasz prezydent” – alternatywni bohaterowie
społeczeństwa oporu 176
„Sasza – 3%” – alternatywny ranking Łukaszenki w
przestrzeni publicznej 181
Happeningi, flash moby, performansy, manifestacje 184
Marsze 186
„Razem! Razem! Razem!” 190
„Kury nie chcą dyktatury” 191
„Ukradziono mój głos” 194

Cyfrowe formy budowania tożsamości oporu 200
Wspólnota śmiechu – dowcipem w dyktaturę 200
Memy internetowe 203
„Kłopotliwa sprawa” 209
„Aszczuszczenije nieponimanija” 212
„Opanujcie się!” 218
Cybersztuka – refl eksja nad rzeczywistością 225

Inne formy przekazu w cyfrowej przestrzeni publicznej 235
Arystokratyczny Saŭka 237
Na nowo z rodzimą kulturą – działalność edukacyjno-
informacyjna 245
Białorusin – to brzmi godnie 257

Podsumowanie. Tożsamościowy i kulturowy wymiar rewolucji nadziei 2020 263
Postscriptum. „Pradawnej krywickiej Pogoni, nie rozbić, nie zatrzymać, nie pokonać” 273
Bibliografia 279
Aneks 1. Język haseł 309
Aneks 2. Utwory muzyczne powstałe na fali białoruskich protestów 2020 316
Spis tabel 320
Spis ilustracji 321
Summary 324
Рэзюмэ 326