ebook Konteksty kulturowe średniowiecznego eposu irańskiego Garšāspnāme i ich źródła Mirosław Michalak

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2020

Autor analizuje wybitne dzieło epiki perskiej XI wieku – Garšaspname autorstwa Asadiego z Tusu. Bada dwa porządki eposu: heroiczno-mityczny i relacyjno-opisowy, szczegółowo omawia osobę Garšaspa, bohatera i protagonisty eposu, jego charakter, pełnione funkcje i relacje z innymi postaciami dawnej tradycji irańskiej w różnych etapach rozwoju związanego z nią mitu. Snuje też interesujące rozważania na temat kontekstu geograficzno-podróżniczego mitu o Garšaspie.

Na polskim i światowym rynku nie istnieje monografia poświęcona w całości temu dziełu, stanowiącemu skarb kultury Iranu. Badania, których rezultatem jest monografia, opierały się na oryginalnym perskim tekście eposu oraz tworzących jego kontekst źródłach w językach orientalnych, głównie perskim i arabskim. Została w nich zastosowana autorska i całkowicie nowatorska metoda badawcza, polegająca na zdefiniowaniu porządków narracyjnych (przestrzeni narracyjnych) utworu i badaniu kontekstów kulturowych każdej z nich.

Książką zainteresują się orientaliści, specjaliści z zakresu iranistyki i arabistyki, historycy, historycy kultury, religioznawcy, osoby zainteresowane historią oraz kulturą Iranu i Bliskiego Wschodu w starożytności i średniowieczu.

The author analyses Garšāspnāme, a Persian epic masterpiece, written by Asadi of Tus. He explores two genres of epic: heroic-mythic and narrative, describes the character of Garšāsp, the protagonist of the work and discusses the hero’s personality, performed functions and relationships to other figures of the old Iranian tradition at various stages of the myth development. He also discusses the geographical and travel context of the Garšāsp myth.

Spis treści ebooka Konteksty kulturowe średniowiecznego eposu irańskiego Garšāspnāme i ich źródła

CZĘŚĆ PIERWSZA
WPROWADZENIE
I. Wstęp 11
1. Uwagi edytorskie 11
2. Uwagi dotyczące terminologii 14
II. Metodologia i stan badań nad Garšāspnāme 16
1. Specyfika badań 16
2. Metodologia 20
3. Stan badań 24
III. Główne założenia monografii 31

CZĘŚĆ DRUGA
CHARAKTERYSTYKA DZIEŁA
IV. Asadi i jego twórczość 39
V. Analiza formalna i omówienie rzeczywistości przedstawionej dzieła 49
1. Forma, język, struktura 50
2. Omówienie treści Garšāspnāme 58
VI. Porządki narracyjne utworu 103
1. Porządek heroiczno-mityczny 104
2. Porządek relacyjno-opisowy 108
3. Realia historyczne 112
4. Język i styl a porządki narracyjne utworu 114
5. Leksyka dzieła w relacji do porządków narracyjnych 120

CZĘŚĆ TRZECIA
KONTEKSTY KULTUROWE GARŠĀSPNĀME I ICH ŹRÓDŁA
VII. Mężny Kэrэsaspa. Konteksty kulturowe porządku heroiczno-mitycznego 129
1. Kərəsāspa i jego czyny w irańskiej tradycji mitycznej i epickiej 129
Awesta 130
Tradycja zachowana w piśmiennictwie średnioperskim 133
Epika nowoperska – Šāhnāme Ferdousiego 145
Pozostałe przekazy 154
2. Postać i czyny Garšāspa z eposu Asadiego w świetle tradycji mitycznej i epickiej 159
Pochodzenie i charakterystyka postaci Garšāspa 160
Garšāsp w roli smokobójcy 162
Motyw awestyjskiego Gandarewy w Garšāspnāme 164
Kābul w tradycji mitycznej i epickiej a przekaz Garšāspnāme 171
Pozostałe czyny Kərəsāspy / Garšāspa w eposie Asadiego 179
3. Garšāsp i Zahhāk w kontekście ortodoksji i heterodoksji w obrębie irańskiego obszaru kulturowego 181
Charakterystyka Zahhāka w tradycji irańskiej i jego relacja z Gar - šāspem 181
Analiza postaci Zahhāka w świetle materiału mitycznego – aspekty smoczy, żeński i bliźniaczy 185
Epicki motyw Haftvāda w kontekście Zahhāka i tożsamości Garšāspa 192
Charakter postaci Kərəsāspy / Garšāspa w świetle relacji z Zahhākiem 197
4. Postać Garšāspa w kontekście pozostałych bohaterów epiki perskiej oraz rola motywu inicjacji 200
Goštāsp 201
Esfandiār i Rostam 203
Czyny bohatera Garšāspnāme w perspektywie mitu inicjacyjnego 207
5. Kontekst topograficzny wybranych wątków narracji porządku heroiczno-mitycznego 211
Charakterystyka Māzandarānu w Šāhnāme 212
Māzandarān w tradycji awestyjskiej i średnioperskiej oraz dane Garšāspnāme 215
6. Interferencja porządków heroiczno-mitycznego i relacyjno-opisowego oraz elementy kontekstu hellenistycznego 223
Roślinność o ludzkim kształcie, wyspa Simorgha i zaklęte miejsca 224
Legenda o Miedzianym Grodzie 230
Legenda o Aleksandrze Macedońskim 240
7. Podsumowanie 247
VIII. Realia geograficzne i osobliwości odległych krajów i mórz południowych. Konteksty kulturowe porządku relacyjno-opisowego 248
1. Charakterystyka źródeł 248
2. Konteksty kulturowe porządku relacyjno-opisowego Garšāspnāme w świetle dostępnego materiału źródłowego 270
Główne elementy konstytutywne kontekstów kulturowych porządku relacyjno-opisowego Garšāspnāme 270
Kontekstowość w obszarze topografii 271
Rola toponimiki 271
Chiny 276
Afryka 280
Indie 281
Sarandib 282
Okolice Sarandibu 293
Wyspy i miejsca odpowiadające toponimom poświadczonym
źródłowo 296
Wyspy i miejsca bez nazwy w Garšāspnāme lub nieznane większości pozostałych źródeł 304
Kontekstowość w obszarze zjawisk otaczającego świata 313
Egzotyczna flora i elementy przyrody nieożywionej 313
Egzotyczna fauna 320
Fantastyczne stworzenia i zjawiska 327
Kontekstowość w obrębie egzotyki etnicznej – „dzicy” i obcy w Garšās pnāme 342
Mieszkańcy odległych krain w zwierciadle demonologii przybyszów 342
Wyspiarze, pływacy, ludożercy, „dzicy" 352
Egzotyka Indii i obyczajowość ich mieszkańców 359
Imiona własne, tytuły, etnonimy 365
3. Ustalenia nauki a konteksty kulturowe porządku relacyjno-opisowego Garšāspnāme 375
Osoby Bohu i Mehrāğa oraz dzieje ich konfliktu 376
Szlak ekspedycji Garšāspa i położenie królestwa Mehrāğa 383
Tradycje nawigacji oceanicznej Irańczyków w epoce przedmuzułmańskiej i w pierwszych wiekach islamu a przekaz Garšāspnāme 396

CZĘŚĆ CZWARTA
PODSUMOWANIE I PERSPEKTYWA DALSZYCH BADAŃ
NAD GARŠĀSPNĀME 423
BIBLIOGRAFIA 431
INDEKS OSÓB I WYBRANYCH POSTACI MITOLOGICZNYCH
I LITERACKICH 444
INDEKS NAZW GEOGRAFICZNYCH 450