ebook Kultura języka polskiego Tomasz Karpowicz

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania: 2018

Nowe, zaktualizowane i uzupełnione wydanie cenionego i nowoczesnego podręcznika akademickiego z dziedziny kultury języka, poświęconego problemom poprawnej wymowy i pisowni. Autor wykorzystał wieloletnie doświadczenie z pracy w Radzie Języka Polskiego oraz w Instytucie Języka Polskiego Uniwersytetu Warszawskiego do stworzenia aktualnego, praktycznego i jedynego na polskim rynku wydawniczym podręcznika akademickiego o takiej tematyce.
Przedmiot Kultura języka polskiego służy zapoznaniu studentów z podstawami teoretycznymi językoznawstwa normatywnego oraz kształtowaniu umiejętności właściwego (tj. poprawnego oraz zgodnego z zasadami etyki i etykiety językowej) posługiwania się językiem oraz zapoznaniu studenta z najważniejszymi tendencjami współczesnej polszczyzny, a także wyposażeniu go w narzędzia, które pozwolą zauważać zmiany w języku oraz samodzielnie dokonywać ich ocen, dostrzegać związki języka z kulturą.
Tomasz Karpowicz podaje najnowsze ustalenia dotyczące wymowy, ortografii i interpunkcji. W zakresie wymowy podręcznik przedstawia najnowsze ustalenia dotyczące wymowy samogłosek nosowych, podaje dokładniejszy opis wariantywnej wymowy niektórych grup spółgłoskowych, uwzględnia dwupoziomowość normy fonetycznej w charakterystyce odpowiednich upodobnień. W zakresie ortografii podręcznik uwzględnia zmiany wynikające z uchwał Rady Języka Polskiego, odnotowuje zmiany wprowadzone do wydania Wielkiego Słownika Ortograficznego PWN z 2012 roku i komentuje zmiany zawarte w najnowszych wydaniu tego słownika (2016). W zakresie interpunkcji autor analizuje interpunkcję szeregów przydawkowych, omawia interpunkcję szeregów okolicznikowych, rozbudowuje rozdział dotyczący interpunkcji konstrukcji porównawczych, przegląda trudniejsze konteksty zawierające podwojony wyraz czy, rozszerza opis przestankowania przy wyrazach funkcyjnych niż, zamiast.
Książka:
dogłębnie omawia zagadnienia wymowy, ortografii i interpunkcji, prezentuje konkretne rozstrzygnięcia poprawnościowe, podaje liczne przykłady i konkretne użycia, objaśnia wyrazy, formy i konstrukcje, posiada indeks ułatwiający korzystanie z publikacji.

Spis treści ebooka Kultura języka polskiego

Wstęp 11
I. Wymowa 15
1. Natura polskiej wymowy 15
1.1. Zbiór polskich głosek 16
1.2. Relacja między głoską a fonemem 17
1.3. Relacje między głoskami a literami 19
1.3.1. Litery samogłoskowe 20
1.3.2. Litery spółgłoskowe 20
1.3.3. Problem współczesnych polskich półsamogłosek 21
1.3.4. Wymowa literowa 21
1.4. Zróżnicowanie normy fonetycznej 22
1.4.1. Style wymowy 22
1.4.2. Poziomy normy fonetycznej 23
1.4.3. Istota wymowy regionalnej 24
1.5. Tendencje rozwojowe polskiej fonetyki 26
2. Akcent wyrazowy 27
2.1. Charakterystyka normatywna współczesnego polskiego akcentu wyrazowego 27
2.2. Kierunki zmian ewolucyjnych w akcentowaniu wyrazów 28
2.3. Norma akcentowa a odstępstwa od paroksytonezy 30
2.3.1. Formy fleksyjne rzeczowników obcego pochodzenia zakończonych na ~ika/~yka w mianowniku liczby pojedynczej 30
2.3.2. Formy pierwszej i drugiej osoby liczby mnogiej czasowników w czasie przeszłym 31
2.3.3. Formy trybu przypuszczającego 31
2.3.4. Historyczne zrosty liczebnikowe 32
2.3.5. Inne rzeczowniki pochodzenia obcego 32
2.3.6. Proparoksytoniczne akcentowanie rzeczowników rodzimych 34
2.4. Proklityki 35
2.5. Enklityki 36
2.6. Akcent oksytoniczny 36
2.7. Akcentowanie nazw własnych 37
2.8. Błędy w akcentowaniu wyrazów 38
3. Problem (samo)głosek nosowych 38
3.1. Wymowa głosek zapisywanych literą ę na końcu wyrazu 39
3.2. Wymowa głosek zapisywanych literą ą na końcu wyrazu 40
3.3. Wymowa głosek zapisywanych literą ę przed literami spółgłoskowymi 40
3.3.1. Wartości fonetyczne litery ę przed literami odpowiadającymi spółgłoskom szczelinowym 40
3.3.2. Wartość fonetyczna litery ę przed literami l oraz ł 41
3.3.3. Wartości fonetyczne litery ę przed literami odpowiadającymi innym spółgłoskom 41
3.4. Wymowa głosek zapisywanych literą ą przed literami spółgłoskowymi . 43
3.4.1. Wartości fonetyczne litery ą przed literami odpowiadającymi spółgłoskom szczelinowym 43
3.4.2. Wartość fonetyczna litery ą przed literą ł 44
3.4.3. Wartości fonetyczne litery ą przed literami odpowiadającymi innym spółgłoskom 44
3.5. Wymowa głosek zapisywanych literami am, an, em, en, om, on itp 45
3.6. Wymowa głosek zapisywanych literami nk lub ng 46
3.7. Wymowa głosek zapisywanych literą ń 46
3.7.1. Wartość fonetyczna litery ń na końcu wyrazów 47
3.7.2. Wartość fonetyczna litery ń przed literami odpowiadającymi spółgłoskom szczelinowym 47
3.7.3. Wartość fonetyczna litery ń przed literami odpowiadającymi spółgłoskom nieszczelinowym 47
3.7.4. Wartość fonetyczna połączenia liter ni przed literami samogłoskowymi 47
4. Wymowa głosek zapisywanych połączeniem litery samogłoskowej z literą u 48
4.1. Połączenie liter au w wyrazach rodzimych 48
4.2. Połączenie liter au w wyrazach obcych 49
4.3. Połączenie liter eu w wyrazach rodzimych 49
4.4. Połączenie liter eu w wyrazach obcych 49
5. Wymowa głosek zapisywanych połączeniem litery samogłoskowej z literą samogłoskową inną niż u 50
6. Wymowa głosek zapisywanych połączeniami liter bi, pi, mi, wi oraz fi 50
6.1. Połączenia typu bi przed literą samogłoskową 50
6.2. Połączenia typu bi przed literą spółgłoskową 51
7. Wymowa głosek zapisywanych literami gie lub kie oraz ge lub ke 51
8. Wymowa głoski zapisywanej literą ł 52
9. Wymowa głosek zapisywanych literami li 52
10. Ubezdźwięcznienie na końcu wyrazu 53
11. Upodobnienia fonetyczne 54
11.1. Upodobnienia pod względem dźwięczności 54
11.2. Upodobnienia pod względem miękkości 56
11.3. Upodobnienia pod względem miejsca artykulacji 56
11.4. Upodobnienia pod względem stopnia zbliżenia narządów mowy 57
11.5. Uproszczenia grup spółgłoskowych 58
11.6. Inne redukcje głosek 61
12. Wymowa głosek zapisywanych literą h oraz dwuznakiem ch 61
13. Wymowa głosek zapisywanych połączeniami liter typu ai, ei, oi 62
14. Wymowa głosek zapisywanych połączeniami liter ii lub ji 63
15. Wymowa głoski zapisywanej literą i na początku wyrazu 63
16. Wymowa głosek zapisywanych połączeniem liter aj 64
17. Wymowa głosek zapisywanych podwojoną literą samogłoskową (inną niż i) 64
18. Podsumowanie 64
II. Ortografia 67
1. Natura polskiej ortografii 67
1.1. Zasada konwencjonalna 69
1.2. Zasada historyczna 70
1.3. Zasada morfologiczna 71
1.4. Zasada fonetyczna 72
2. Użycie wielkiej albo małej litery 73
2.1. Użycie wielkiej litery ze względów składniowych 74
2.2. Użycie wielkiej litery ze względów grzecznościowych 74
2.3. Użycie wielkiej litery ze względów graficznych 75
2.4. Użycie wielkiej litery ze względów semantycznych 75
2.4.1. Pisownia nazw osobowych i ich odpowiedników 75
2.4.2. Pisownia nazw geograficznych i administracyjnych 78
2.4.3. Pisownia tytułów utworów 81
2.4.4. Pisownia nazw obiektów miejskich 82
2.4.5. Pisownia nazw instytucji, urzędów oraz organizacji 84
2.4.6. Pisownia nazw firm i marek a pisownia nazw produktów przemysłowych 85
2.4.7. Pisownia innych podgrup nazw własnych 86
2.4.8. Pisownia przymiotników 90
2.5. Użycie małej litery 90
2.5.1. Pisownia nazw przedziałów czasowych 90
2.5.2. Pisownia nazw wydarzeń historycznych 91
2.5.3. Pisownia rzeczowników utworzonych od nazw osobowych 92
2.5.4. Pisownia podgrup rzeczowników osobowych 92
2.5.5. Pisownia podgrup nazw gatunkowych 93
2.5.6. Pisownia innych podgrup rzeczownikowych 94
2.5.7. Pisownia podgrup przymiotnikowych 96
2.6. Fakultatywne użycie wielkiej litery 96
3. Pisownia łączna lub rozdzielna 97
3.1. Pisownia łączna 101
3.1.1. Pisownia łączna cząstki nie- 101
3.1.2. Pisownia łączna cząstki -by 105
3.1.3. Pisownia łączna cząstek -że (-ż) oraz -li 107
3.1.4. Pisownia zrostów a pisownia zestawień 107
3.1.5. Pisownia wyrażeń przyimkowych 108
3.1.6. Pisownia przyimków złożonych 109
3.1.7. Pisownia wyrażeń zaimkowych 109
3.1.8. Użycie łącznika w zestawieniach i złożeniach 109
3.2. Pisownia rozdzielna 114
3.2.1. Pisownia rozdzielna cząstki nie 114
3.2.2. Pisownia rozdzielna cząstki by (bym, byś, byśmy itp.) 116
3.3. Pisownia połączeń typu dziko rosnący, nowo otwarty 118
4. Pisownia litery h a pisownia dwuznaku ch 119
5. Pisownia litery ż a pisownia dwuznaku rz 121
6. Pisownia litery ó a pisownia litery u 123
7. Zapisywanie głosek nosowych 124
7.1. Pisownia litery ą 125
7.2. Pisownia litery ę 125
7.3. Pisownia połączeń liter om, on oraz em, en 126
8. Zapisywanie głosek miękkich 127
8.1. Wielofunkcyjność litery i 128
8.2. Pisownia litery i a pisownia litery j na początku wyrazu 128
8.3. Pisownia liter i oraz j po literach samogłoskowych 129
8.4. Pisownia liter i oraz j po literach spółgłoskowych 129
8.5. Pisownia form fleksyjnych rzeczowników zakończonych na ~ia albo ~ja 130
8.6. Oddawanie w zapisie upodobnień głosek pod względem miękkości 131
8.7. Pisownia połączeń ge, ke oraz gie, kie 132
8.8. Pisownia połączeń literowych gę oraz kę 132
8.9. Pisownia połączeń hi, hy oraz chi, chy 132
9. Pisownia wybranych grup spółgłoskowych i samogłoskowych 132
9.1. Pisownia połączeń liter ns oraz nz 133
9.2. Pisownia połączeń gz oraz ks 133
9.3. Pisownia litery x 133
9.4. Pisownia form fleksyjnych rzeczowników zakończonych na ~eja 135
9.5. Pisownia form fleksyjnych rzeczowników zakończonych na ~ea 135
9.6. Pisownia form fleksyjnych rzeczowników zakończonych na ~ua 136
10. Pisownia wybranych przedrostków oraz przyrostków i zakończeń 137
10.1. Pisownia przedrostków z-, s-, ś- 137
10.2. Pisownia przedrostków wz-, wez-, ws-, wes-, wsz-, wś- 138
10.3. Pisownia innych przedrostków zakończonych na spółgłoskę 138
10.4. Pisownia rzeczowników z przyrostkiem -ba 138
10.5. Pisownia rzeczowników zakończonych na ~ca 138
10.6. Pisownia zakończenia ~ski 139
10.7. Pisownia zakończeń ~cki oraz ~dzki 140
10.8. Pisownia zakończenia ~czyzna 142
10.9. Pisownia zakończenia ~two 144
11. Pisownia zakończeń niektórych form czasownika 147
11.1. Zakończenie bezokolicznika jako problem ortograficzny 147
11.2. Pisownia zakończeń form trzeciej osoby liczby pojedynczej czasu przeszłego czasowników rodzaju męskiego 149
11.3. Pisownia zakończeń imiesłowów przysłówkowych 149
11.4. Oboczności typu trzepoczę – trzepocę 150
12. Podsumowanie 150
III. Interpunkcja 153
1. Natura polskiej interpunkcji 153
1.1. Ogólnopolska norma interpunkcyjna a wewnętrzne ustalenia instytucjonalne 155
1.2. Niefortunne, szkolne formułki 155
2. Użycie kropki 156
2.1. Funkcja oddzielająca kropki 156
2.2. Kropka na końcu odpowiednich skrótów 157
2.3. Kropka po cyfrze 158
2.4. Obligatoryjne pomijanie kropki 159
3. Użycie średnika 161
4. Użycie przecinka 162
4.1. Przecinek w zdaniu złożonym podrzędnie 163
4.1.1. Problem pozornych orzeczeń 165
4.2. Przecinek w zdaniach złożonych współrzędnie 167
4.3. Przecinek w zdaniu pojedynczym 169
4.3.1. Interpunkcja typowych szeregów rzeczownikowych 171
4.3.2. Interpunkcja szeregów przydawkowych 171
4.3.3. Interpunkcja przydawek rozwiniętych 190
4.3.4. Interpunkcja szeregów okolicznikowych 196
4.3.5. Interpunkcja wyrazów powtórzonych i wyrażeń symetrycznych 202
4.4. Użycie przecinka w porównaniach 203
4.5. Interpunkcja wtrąceń 219
4.6. Interpunkcja przy wyrazach funkcyjnych niż, zamiast 223
4.7. Inne konteksty składniowe wymagające przecinka 226
4.7.1. Interpunkcja spójników pozornie podwojonych 226
4.7.2. Interpunkcja spójników złożonych i konstrukcji do nich podobnych 227
4.8. Interpunkcja przy podwojonym wyrazie czy 232
5. Użycie znaku zapytania 240
5.1. Typowe konteksty wymagające znaku zapytania 240
5.2. Zbiegnięcie się znaku zapytania z innymi znakami interpunkcyjnymi 241
6. Użycie znaku wykrzyknienia 242
6.1. Typowe konteksty wymagające znaku wykrzyknienia 242
6.2. Zbiegnięcie się znaku wykrzyknienia z innymi znakami interpunkcyjnymi 243
7. Użycie wielokropka 244
7.1. Zbiegnięcie się wielokropka z innymi znakami interpunkcyjnymi 245
8. Użycie dwukropka 246
8.1. Dwukropek przed wyliczeniem 246
8.2. Dwukropek przed cytatem 250
8.3. Inne konteksty właściwe dwukropkowi 250
9. Użycie myślnika 251
9.1. Myślnik sygnalizujący powtórzenie 251
9.2. Myślnik wprowadzający wyjaśnienie 252
9.3. Myślnik porządkujący składnię 253
9.4. Myślnik konstruujący wyliczenia 254
9.5. Myślnik(i) w dialogach 256
9.6. Inne konteksty wymagające myślnika 257
9.7. Zbiegnięcie się myślnika z innymi znakami interpunkcyjnymi 258
10. Użycie cudzysłowu 258
10.1. Cudzysłów a cytaty 259
10.2. Inne konteksty wymagające cudzysłowu 260
10.3. Zbiegnięcie się cudzysłowu z innymi znakami interpunkcyjnymi 262
11. Użycie nawiasu 263
11.1. Wstawka nawiasowa 263
11.2. Inne funkcje nawiasu 264
11.3. Zbiegnięcie się nawiasu z innymi znakami interpunkcyjnymi 264
12. Znaki nieinterpunkcyjne 265
12.1. Użycie apostrofu 266
12.2. Użycie łącznika 266
13. Interpunkcja wzorcowa a interpunkcja użytkowa – wybór właściwego wariantu 267
14. Podsumowanie 268
Bibliografia 271
Indeks 275