Nowość

ebook Wokół pojęcia straty Analiza semantyczna wybranych jednostek czasownikowych Dorota Kruk

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2025

Monografia podejmuje problematykę eksplikacji znaczeń jednostek czasownikowych reprezentowanych przez "stracić" oraz wyrażeń pokrewnych semantycznie, m.in. "zmarnować", "przepuścić", "roztrwonić". Autorka bada także właściwości związanego z nimi czasownika "mieć" oraz opisuje operacje, którym te jednostki podlegają. Analiza opiera się na teorii jednostek języka Andrzeja Bogusławskiego oraz na założeniu istnienia pojęć niedefiniowalnych (tak jak je ujmuje Anna Wierzbicka) wchodzących w skład pojęć złożonych.

******

On the Notion of Loss. The Semantic Analysis of Selected Verb Units

The monograph discusses the problem of explicating the meanings of verb units represented by 'stracić' ('lose') and semantically related expressions, including 'zmarnować' ('waste'), 'przepuścić', 'roztrwonić' ('squander'). The author also examines the properties of the related verb 'mieć' ('have') and describes the operations to which these units are subjected. The analysis is based on Andrzej Boguslawski’s theory of language units and on the assumption of the existence of undefined concepts (as Anna Wierzbicka puts it) which are the component of complex concepts.

Spis treści ebooka Wokół pojęcia straty

Wstęp 9

1. Założenia metodologiczne 13
1.1. Granica między semantyką a pragmatyką 13
1.2. Problem wyodrębniania jednostek języka 17
1.3. Proporcja jako fundament języka 20
1.4. Właściwości konotacyjne wyrażeń. Struktura
predykatowo-argumentowa 22
1.5. Struktura tematyczno-rematyczna wypowiedzi 26
1.6. Znaczenie jako wspólna wiedza 29
1.7. Problem polisemii i synonimii wyrażeń 33
1.8. Kształt definicji 36
1.9. Jednostki elementarne jako baza semantyczna 37

2. Stan badań 41
2.1. Opis właściwości semantycznych czasowników –
analiza redukcjonistyczna 41
2.2. Problem aspektu w opisie właściwości
semantycznych wyrażeń 47
2.2.1. Problem przedrostów jako wykładników
wielofunkcyjnych 50
2.3. Problem interpretacji pozycji celownikowych –
celownik konwencjonalny (dativus ethicus) i celownik
dzierżawczy (dativus possessivus) 52

3. Problem niedefiniowalności czasownika mieć 58

4. Dwumiejscowe jednostki języka reprezentowane przez kształt stracić 72
4.1. Ile (dwumiejscowych) jednostek kryje się za
kształtem stracić? 72
4.1.1. [ktośi] stracił [kogośj] 80
4.1.2. [ktośi] stracił2 [cośj] 81
4.1.3. [ktośi] stracił1 [cośj] 82
4.1.3.1. Problem argumentów nieprzedmiotowych
83
4.2. Właściwości semantyczne jednostek
reprezentowanych przez stracić 87
4.2.1. [ktośi] stracił1 [cośj] 88
4.2.2. [ktośi] stracił [kogośj] 98
4.2.3. [ktośi] stracił2 [cośj] 94

5. Charakterystyka czasowników przedrostkowych 97
5.1. Czy czasowniki utracić i zatracić są
synonimiczne do stracić? 97
5.1.1. zatracić 98
5.1.2. utracić 100
5.2. Czasowniki natracić, potracić jako produkty
operacji 102
5.2.1. potracić 102
5.2.2. natracić 103
5.3. Czasownik przetracić – produkt operacji czy
odrębny leksem? 104
5.4. Ile jednostek reprezentuje kształt wytracić? 108
5.4.1. [ktośi] wytracił [kogośj] 109
5.4.2. [ktośi/cośj] wytracił/-o [cośk] 110
5.5. Czy zatracić się w czymś to stracić coś? 111

6. Analiza czasowników związanych z pojęciem ‘straty’
114
6.1. Ile jednostek języka reprezentuje kształt
zmarnować? 114
6.1.1. [ktośi] zmarnował [cośj] 116
6.1.2. Problem argumentów nieprzedmiotowych 118
6.1.3. [ktośi] zmarnował [cośj] na [cośk] 119
6.1.4. [ktośi] zmarnował [kogośj] 120
6.2. Właściwości semantyczne jednostek opartych na
kształcie zmarnować 122
6.2.1. [ktośi] zmarnował [cośj] 122
6.2.2. [ktośi] zmarnował [cośj: czas] na [cośk]
126
6.2.3. [ktośi] zmarnował [kogośj] 128
6.3. Fraza celownikowa – dativus ethicus czy dativus
possessivus? 130
6.4. Czy (coś) zmarnowało się i (ktoś) zmarnował się
to odrębne jednostki języka? 135
6.5. Która z jednostek opartych na kształcie
przepuścić jest związana ze stratą? 143
6.5.1. Przepuścić (coś) czy przepuścić (coś) na
(coś)? 143
6.5.2. Właściwości semantyczne jednostki [ktośi]
przepuścił [cośj] 147
6.6. Analiza właściwości czasownika roztrwonić 152
6.6.1. Ograniczenia selekcyjne jednostki [ktośi]
roztrwonił [cośj] 152
6.6.2. Właściwości semantyczne jednostki [ktośi]
roztrwonił [cośj] 155
6.7. Analiza właściwości czasownika zaprzepaścić 159
6.7.1. Ograniczenia selekcyjne jednostki [ktośi]
zaprzepaścić [cośj] 159
6.7.2. Właściwości semantyczne jednostki [ktośi]
zaprzepaścił [cośj] 164
6.8. Analiza właściwości czasownika przepaść 167
6.8.1. Kształt jednostki języka reprezentowanej
przez przepaść 167
6.8.2. Właściwości semantyczne jednostki [cośi]
przepadło [komuśj] 172

Zakończenie 176
Bibliografia 181
Summary 190