ebook Dydaktyka i metodyka nauczania języka polskiego jako obcego i drugiego Przemysław E. Gębal, Władysław Miodunka

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania: 2020

Książka stanowi wprowadzenie do dyscypliny określanej mianem glottodydaktyki polonistycznej w jej wymiarze teoretycznym oraz praktycznym.
Ma charakter podręcznika akademickiego, przygotowanego częściowo w formie wykładu uniwersyteckiego oraz w formacie aktywności dydaktyczno-pedagogicznych i studiów przypadku do zrealizowania na zajęciach o charakterze seminaryjno-konwersatoryjnym.
Zawartość i format książki skorelowane są z wymaganiami sformułowanymi w obecnych i przygotowywanych standardach kształcenia nauczycieli oraz realizowanymi programami kształcenia glottodydaktyków polonistycznych w ramach studiów podyplomowych w różnych polskich ośrodkach akademickich.
Pod względem treści obejmuje całościowy przegląd rozwoju glottodydaktyki polonistycznej oraz wskazuje kierunki rozwoju konkretnych kompetencji dydaktyczno-metodycznych w odniesieniu do nauczania podsystemów polszczyzny oraz rozwijania kompetencji językowych.
Książka jest adresowana do studentów wszystkich ścieżek kształcenia nauczycieli języka polskiego jako obcego i drugiego. Ważnym odbiorcą będą także czynni zawodowo nauczyciele i lektorzy języka polskiego jako obcego zainteresowani podnoszeniem swoich kwalifikacji. Częściowo seminaryjny charakter publikacji umożliwi jej wykorzystywanie także w ramach różnych form doskonalenia oferowanych czynnym zawodowo polonistom.

Spis treści ebooka Dydaktyka i metodyka nauczania języka polskiego jako obcego i drugiego

Wstęp 11
I Dydaktyka języka polskiego w świecie – jej tradycje, dotychczasowy rozwój i perspektywy 17
1. Miejsce dydaktyki i metodyki nauczania języka polskiego jako obcego i drugiego we współczesnej glottodydaktyce polonistycznej 19
2. Historia nauczania polszczyzny jako przykład nauczania języków europejskich 29
2.1. Pięćset lat tradycji nauczania języka polskiego jako obcego 30
2.1.1. Jan Mączyński i jego Lexicon Latino-Polonicum 31
2.1.2. Piotr Statorius-Stojeński i jego pierwsza gramatyka języka polskiego 33
2.1.3. Późniejsi autorzy gramatyk języka polskiego 35
2.2. Zasługi cudzoziemców dla nauczania i propagowania języka i kultury polskiej jako obcych 40
2.3. Rozwój nauczania języka polskiego jako obcego 46
2.3.1. Podział pięćsetletniej historii nauczania języka polskiego jako obcego i drugiego na okresy według Anny Dąbrowskiej 47
2.3.2. Nauczanie polszczyzny od początków XVI do końca XVIII wieku 48
2.3.3. Nauczanie polszczyzny w latach 1795–1918 51
2.3.4. Nauczanie polszczyzny w latach 1918–1939 52
3. Współczesne problemy nauczania polszczyzny jako języka obcego 55
3.1. Nauczanie polszczyzny w latach 1952–1992 56
3.2. Nauczanie polszczyzny w latach 1993–2003 58
3.3. Metody nauczania polszczyzny w okresie od 2004 r. do dziś 62
3.3.1. Podejście komunikacyjne w nauczaniu polszczyzny jako języka obcego 62
3.3.2. Publikacje z zakresu metodyki nauczania JPJO 64
3.3.3. Najnowsze podręczniki do nauczania polszczyzny jako języka obcego 65
3.4. Standardy europejskie w nauczaniu polszczyzny jako języka obcego 70
4. Dydaktyka języka polskiego w świecie 79
4.1. Kto i w jakim celu uczy się języka polskiego w świecie? 80
4.1.1. Uczący się języka polskiego za granicą w szkołach podstawowych i średnich 81
4.1.2. Nauczanie polszczyzny jako języka obcego w szkołach wyższych wielu państw świata 86
4.1.3. Osiągnięcia polonistyki na Uniwersytecie Hankuk w Seulu 89
4.1.4. Motywacja uczących się języka polskiego w różnych krajach świata 91
4.2. Kto i dlaczego naucza języka polskiego w świecie? 95
4.2.1. Nauczyciele polszczyzny w szkołach polonijnych i polskich za granicą 95
4.2.2. Lektorzy języka polskiego zatrudniani w uczelniach zagranicznych 100
4.2.3. Kształcenie nauczycieli języka polskiego jako obcego i drugiego 102
4.3. Kształtowanie się teorii nauczania JPJO 108
4.4. Wielowymiarowość dydaktyki języka polskiego w świecie 113
5. Polityka językowa i promocja polszczyzny w świecie 115
5.1. Opracowania ogólne na temat polityki językowej 115
5.2. Polityka językowa na przełomie tysiącleci 118
5.3. Wejście Polski do Unii Europejskiej w polskiej polityce językowej 120
5.4. Koncepcja promocji języka polskiego w świecie według Adama Pawłowskiego 126
5.5. Zasługi polonistów zagranicznych dla promocji języka i kultury polskiej w świecie 130
5.6. Władze państwowe czy instytucje akademickie – kto prowadzi w Polsce politykę językową? 135
5.7. Certyfikacja znajomości polszczyzny jako języka obcego i jej rozwój 138
5.7.1. Przebieg egzaminów certyfikatowych w 2013 roku 139
5.7.2. Przebieg egzaminów certyfikatowych w 2014 roku 141
5.8. Rola certyfikacji w promocji (nauczania) języka polskiego w świecie 143
5.9. Certyfikacja znajomości polszczyzny po roku 2015 145
6. Język polski jako drugi i jako język edukacji szkolnej 149
6.1. Nauczanie języka polskiego jako drugiego w Polsce 149
6.1.1. Rozwiązania systemowe i programowe 153
6.1.2. Koncepcje pedagogiczne i dydaktyczne 161
6.1.3. W stronę edukacji włączającej 165
6.2. Język polski jako język edukacji szkolnej 170
6.2.1. Język edukacji szkolnej jako odmiana języka specjalistycznego 171
6.2.2. Kompetencje kluczowe i zintegrowane nauczanie przedmiotowo- -językowe (CLIL) 174
7. Współczesne wyznaczniki kształcenia językowego w nauczaniu języka polskiego jako obcego i drugiego 180
7.1. Od behawioryzmu przez kognitywizm do konstruktywizmu. Współczesne teorie poznania i uczenia się 182
7.2. Pragmatyzm pedagogiczny 185
7.3. Edukacja międzykulturowa 186
7.4. Dydaktyka wielojęzyczności 189
7.5. Dydaktyka działaniowa 192
7.6. Koncepcje neuroedukacyjne 193
7.7. Refleksyjność i autonomia w procesie uczenia się 194
II Metodyka nauczania i uczenia się języka polskiego jako obcego i drugiego 199
8. Rozwijanie kompetencji językowych w języku polskim 201
8.1. Kompetencje lingwistyczne w Programach nauczania języka polskiego jako obcego.Poziomy A1–C2 201
8.2. Rozwijanie kompetencji fonologicznej 208
8.2.1. Miejsce wymowy w nauczaniu języków obcych 208
8.2.2. Polski system wokaliczny i konsonantyczny 209
8.2.3. Podejście kontrastywne w nauczaniu wymowy polskiej 211
8.2.4. Trudności wymowy polskiej i strategie ich unikania w ujęciu Gerda Hentschela 214
8.2.5. Inne miejsca trudne wymowy polskiej 217
8.2.6. Techniki nauczania wymowy polskiej 219
8.2.7. Podręczniki nauczania wymowy 220
8.3. Rozwijanie kompetencji ortograficznej 221
8.3.1. Alfabet polski 221
8.3.2. Zasady stosowane w ortografii polskiej 223
8.3.3. Miejsca trudne w ortografii polskiej 224
8.3.4. Ortografia a fleksja polska 225
8.3.5. Techniki kształtowania kompetencji ortograficznej 225
8.3.6. Podręczniki do nauczania pisowni polskiej 227
8.4. Rozwijanie kompetencji gramatycznej 228
8.4.1. Kompetencja gramatyczna w nauczaniu języków obcych na świecie 228
8.4.2. Kompetencja gramatyczna w nauczaniu JPJO 230
8.4.2.1. Prace nad programami gramatycznymi w nauczaniu polszczyzny jako języka obcego 231
8.4.2.2. Kompetencja gramatyczna w Programach nauczania języka polskiego jako obcego. Poziomy A1–C2 233
8.4.3. Miejsce gramatyki w podejściu komunikacyjnym, stosowanym do nauczania polszczyzny jako języka obcego 237
8.4.4. Koncepcja trudnych miejsc polszczyzny według Anny Dąbrowskiej i Małgorzaty Pasieki 242
8.4.5. Techniki nauczania gramatyki 247
8.4.6. Pomoce dydaktyczne do nauczania gramatyki 249
8.5. Rozwijanie kompetencji leksykalnej i semantycznej 251
8.5.1. Uwagi ogólne 251
8.5.2. Badania słownictwa tematycznego w polszczyźnie 252
8.5.3. Koncepcja gron wyrazowych Anny Seretny 256
8.5.4. Techniki nauczania słownictwa i struktur leksykalnych 258
8.5.5. Najczęstsze błędy leksykalne popełniane przez uczących się JPJO 260
8.5.6. Podręczniki, zbiory ćwiczeń i słowniki dydaktyczne jako pomoce w rozwijaniu kompetencji leksykalnej 261
9. Rozwijanie działań językowych 264
9.1. Działania językowe 264
9.2. Podejmowanie działań receptywnych 269
9.2.1. Recepcja ustna (rozumienie ze słuchu i recepcja audiowizualna) 269
9.2.1.1. Neurolingwistyczne etapy procesu rozumienia ze słuchu 270
9.2.1.2. Teksty do słuchania 271
9.2.1.3. Efektywność słuchania 273
9.2.1.4. Model kształcenia rozumienia ze słuchu Gary’ego Bucka 275
9.2.1.5. Metodyka rozwijania recepcji ustnej 277
9.2.1.6. Postępowanie metodyczne przy rozwijaniu recepcji ustnej i audiowizualnej 282
9.2.2. Recepcja pisemna 283
9.2.2.1. Neurolingwistyczne etapy procesu czytania ze zrozumieniem 284
9.2.2.2. Style czytania i intencje czytelnicze 286
9.2.2.3. Metodyka pracy z tekstem na zajęciach językowych 288
9.2.2.4. Postępowanie metodyczne przy rozwijaniu recepcji pisemnej 291
9.3. Podejmowanie działań produktywnych i interakcyjnych 292
9.3.1. Produkcja i interakcja ustna 292
9.3.1.1. Proces mówienia z perspektywy psycholingwistycznej 293
9.3.1.2. Zakres wypowiedzi ustnych. Elementy konstytuujące wypowiedź ustną 293
9.3.1.3. Psychologiczne i kulturowe uwarunkowania produkcji i interakcji ustnej 296
9.3.1.4. Ćwiczenia przedkomunikacyjne przygotowujące do produkcji i interakcji ustnej 298
9.3.1.5. Metodyka rozwijania produkcji i interakcji ustnej 300
9.3.1.6. Postępowanie metodyczne przy rozwijaniu produkcji i interakcji ustnej 305
9.3.2. Produkcja i interakcja pisemna 306
9.3.2.1. Język pisany 306
9.3.2.2. Proces pisania z perspektywy neuro- i psycholingwistycznej 307
9.3.2.3. Pisanie tekstów użytkowych i kreatywnych 307
9.3.2.4. Pisanie zorientowane na proces i na produkt 308
9.3.2.5. Metodyka rozwijania produkcji i interakcji pisemnej 309
9.3.2.6. Postępowanie metodyczne przy rozwijaniu produkcji i interakcji pisemnej 313
9.4. Działania mediacyjne 314
9.4.1. Od mediacji językowej do mediacji pedagogicznej 314
9.4.2. Działania i strategie mediacyjne w CEFR-CV 2018 315
9.4.3. Działania mediacyjne a nauczanie języka polskiego jako odziedziczonego (języka pochodzenia) 317
9.4.4. Metodyka rozwijania mediacji ustnej i pisemnej 319
9.5. Przypadek szczególny. Alfabetyzacja w kontekście wspierania czytania i pisania 322
9.5.1. Rodzaje analfabetyzmu i jego skutki społeczne 322
9.5.2. Alfabetyzacja na zajęciach języka obcego 323
10. Nauczanie kultury polskiej 327
10.1. Kwestie terminologiczne 328
10.2. Podejścia do nauczania kultury 329
10.3. Cel współczesnego nauczania kultury – rozwijanie kompetencji międzykulturowej 333
10.4. Kultura w opracowaniach glottodydaktyków polonistycznych 336
10.5. Metodyka nauczania międzykulturowego 347
10.6. Pomoce dydaktyczne do nauczania języka i kultury polskiej 348
11. Nauczanie języka polskiego jako obcego i drugiego wspierane technologiami informacyjno-komunikacyjnymi 353
11.1. Od koncepcji CALL do koncepcji MALL 353
11.2. CALL i MALL a nauczanie JPJO 355
11.3. Metodyczne aspekty wykorzystania CALL i MALL w nauczaniu polszczyzny 356
12. Organizacja oraz planowanie kursu i zajęć języka polskiego jako obcego i drugiego 360
12.1. Planowanie dydaktyczne na poziomie makro 362
12.2. Planowanie dydaktyczne na poziomie mikro 364
12.3. Jednostka uczenia się / nauczania w podejściu komunikacyjnym i działaniowym 367
12.4. Planowanie zajęć w codziennej praktyce nauczycielskiej i ich autoewaluacja 374
13. Metody testowania znajomości JPJO 379
13.1. Testowanie znajomości JPJO – zarys historyczny 380
13.2. Testy językowe i ich klasyfikacja 379
13.3. Kryteria poprawności testów językowych 383
13.4. Zbiory zadań do testowania znajomości JPJO 384
13.5. Stały monitoring rozwoju językowego uczących się. Ocenianie kształtujące 386
Zakończenie 389
Bibliografia 393
Aneksy 413
Didactics and methodology of teaching Polish as a foreign and second language. Summary (streszczenie w języku angielskim) 443
Дидактика та методика викладання польської мови як іноземної та другої мови. Резюме (streszczenie w języku ukraińskim) 447
Дидактика и методика преподавания польского языка как иностранного и второго языка. Резюме (streszczenie w języku rosyjskim) 451