ebook Pediatria. Tom 1-2

Wydawca: PZWL

Rok wydania: 2024

Nowe wydanie klasycznego podręcznika pediatrii o ugruntowanej pozycji na polskim rynku wydawniczym. Autorzy, znani i cenieni specjaliści pediatrii i dziedzin pokrewnych, gwarantują wysoki poziom merytoryczny i aktualny stan wiedzy.

Spis treści ebooka Pediatria. Tom 1-2

Rozdział 1. Rozwój fizyczny oraz motoryczny dzieci i młodzieży – Barbara Woynarowska 1
1.1. Rozwój osobniczy – podstawowe pojęcia 1
1.1.1. Sfery rozwoju i ich wzajemny związek 1
1.1.2. Dojrzałość 2
1.1.3. Etapy w rozwoju osobniczym 2
1.2. Rozwój fizyczny 3
1.2.1. Aspekty rozwoju fizycznego 4
1.2.2. Czynniki wpływające na rozwój fizyczny dzieci i młodzieży 7
1.2.3. Metody oceny rozwoju fizycznego 9
1.2.4. Długookresowe tendencje przemian w rozwoju fizycznym 13
1.2.5. Zaburzenia w rozwoju fizycznym dzieci i młodzieży 14
1.3. Rozwój motoryczny 17
1.3.1. Charakterystyka rozwoju motorycznego w wieku rozwojowym 17
1.3.2. Czynniki wpływające na rozwój motoryczny w dzieciństwie 18
1.3.3. Metody oceny rozwoju motorycznego dzieci i młodzieży 20
1.4. Charakterystyka rozwoju fizycznego i motorycznego w poszczególnych okresach wieku rozwojowego 21
1.4.1. Okres noworodkowy 21
1.4.2. Okres niemowlęcy 22
1.4.3. Okres poniemowlęcy 23
1.4.4. Okres przedszkolny 23
1.4.5. Młodszy wiek szkolny 24
1.4.6. Okres dojrzewania płciowego 25
1.4.7. Okres młodzieńczy 29

Rozdział 2. Rozwój psychiczny dziecka – Anna Jakubowska-Winecka 31
2.1. Rozwój dziecka i jego kryteria 31
2.1.1. Rozwój jako przyrost ilościowy 31
2.1.2. Rozwój jako osiąganie standardów 31
2.1.3. Rozwój jako ukierunkowane zmiany jakościowe 31
2.2. Przebieg rozwoju i mechanizmy zmian 32
2.2.1. Zmiany zachodzące w różnych sferach i ich integracja 32
2.2.2. Dynamika rozwoju, przebieg i kierunki zachodzących zmian 32
2.3. Charakterystyka rozwoju psychicznego w kolejnych okresach życia 33
2.3.1. Okres prenatalny 33
2.3.2. Okres noworodkowy 33
2.3.3. Okres niemowlęcy 34
2.3.4. Wczesne dzieciństwo 35
2.3.5. Okres przedszkolny 36
2.3.6. Młodszy wiek szkolny 36
2.3.7. Okres dorastania 37
2.3.8. Dorosłość 39
2.4. Psychologiczna diagnoza rozwoju 39
2.4.1. Diagnoza psychologiczna a diagnoza medyczna 39
2.4.2. Proces diagnostyczny 40

Rozdział 3. Żywienie dzieci zdrowych – Mieczysława Czerwionka-Szaflarska, Inga Adamska 42
3.1. Zapotrzebowanie energetyczne 43
3.2. Zapotrzebowanie na białko 43
3.3. Zapotrzebowanie na tłuszcze 44
3.4. Zapotrzebowanie na węglowodany 44
3.5. Zapotrzebowanie na witaminy i składniki mineralne 45
3.5.1. Zapotrzebowanie na witaminy 45
3.5.2. Zapotrzebowanie na wapń i fosfor 45
3.6. Karmienie naturalne 47
3.6.1. Porównanie składu mleka kobiecego z mlekiem krowim 47
3.6.2. Właściwości ochronne pokarmu kobiecego 49
3.6.3. Zalety karmienia naturalnego 50
3.6.4. Wskazania i przeciwwskazania do karmienia naturalnego 50
3.7. Karmienie sztuczne niemowląt 51
3.7.1. Mleka początkowe 51
3.7.2. Mleka następne 52
3.7.3. Pokarmy uzupełniające 52
3.8. Zalecenia dotyczące dzieci w wieku 1–3 lat 53
3.9. Piramida zdrowego żywienia dzieci i młodzieży 53

Rozdział 4. Diagnostyka prenatalna – Maria Respondek-Liberska 55
4.1. Badania USG 57
4.2. Badania w 11.–13. tygodniu życia płodowego 59
4.3. Biochemiczne testy skriningowe 61
4.4. Badania w 18.–22. tygodniu życia płodowego 64
4.5. Diagnostyka kardiologiczna 64
4.5.1. Wskazania do badania echokardiograficznego płodu 65
4.6. Rezonans magnetyczny 67
4.7. Prenatalne badania inwazyjne 68
4.8. Przykładowe anomalie w diagnostyce prenatalnej 69
4.8.1. Patologia I trymestru ciąży 69
4.8.2. Patologia II trymestru ciąży 71
4.9. Ocena przedporodowa – III trymestr ciąży 71
4.10. Okres okołoporodowy 73
4.11. Terapia płodu 76
4.12. Poród noworodka z wadą serca wykrytą prenatalnie 78

Rozdział 5. Badanie pediatryczne dziecka – Maciej Kaczmarski (autorami podrozdziału „Osłuchiwanie serca” są Maciej Kaczmarski, Anna Turska-Kmieć) 81
5.1. Charakter Badania 81
5.2. Badanie Podmiotowe – Wywiad Pediatryczny 81
5.3. Badanie przedmiotowe dziecka 83
5.3.1. Zasady przeprowadzania badania przedmiotowego 83
5.3.2. Oglądanie pacjenta 84
5.3.3. Badanie palpacyjne 84
5.3.4. Opukiwanie 84
5.3.5. Osłuchiwanie 85
5.4. Ocena stanu ogólnego i rozwoju fizycznego 85
5.4.1. Stan ogólny 85
5.4.2. Charakterystyka wybranych objawów klinicznych 85
5.4.3. Ocena stanu ogólnego noworodka i jego dojrzałości morfologicznej 90
5.5. Badanie powłok ciała 92
5.5.1. Skóra 92
5.5.2. Przydatki skóry 93
5.5.3. Obrzęki 94
5.6. Badanie głowy 94
5.6.1. Oglądanie głowy 94
5.6.2. Badanie palpacyjne głowy 95
5.6.3. Osłuchiwanie głowy 96
5.6.4. Badanie nosa, jamy ustnej, gardła i uszu 96
5.6.5. Badanie narządu wzroku 101
5.7. Badanie szyi 101
5.7.1. Badanie tarczycy 102
5.7.2. Ocena naczyń szyjnych 103
5.8. Badanie węzłów chłonnych 103
5.9. Badanie układu oddechowego 105
5.9.1. Wywiad i charakterystyka wybranych objawów chorobowych 105
5.9.2. Odrębności badania układu oddechowego u dzieci 106
5.10. Układ krążenia 110
5.10.1. Badanie podmiotowe układu krążenia 110
5.10.2. Badanie przedmiotowe serca 111
5.10.3. Badanie naczyń 117
5.11. Badanie jamy brzusznej 117
5.11.1. Badanie podmiotowe 117
5.11.2. Badanie przedmiotowe 119
5.12. Badanie układu moczowo-płciowego 124
5.12.1. Badanie podmiotowe 124
5.12.2. Badanie przedmiotowe 124
5.13. Badanie narządu ruchu 126
5.13.1. Oglądanie – postawa ciała 126
5.13.2. Badanie podmiotowe i przedmiotowe narządu ruchu 128
5.14. Badanie neurologiczne 131
5.14.1. Ocena rozwoju psychoruchowego 131
5.14.2. Badanie neurologiczne 132
5.14.3. Praktyczne wykonanie badania neurologicznego i niektórych odruchów 132
5.15. Ocena rozwoju fizycznego dziecka – pomiary antropometryczne 136
5.15.1. Masa ciała 136
5.15.2. Długość ciała (wzrost) 137
5.15.3. Inne pomiary 137
5.16. Dokumentacja medyczna 137
5.17. Badania profilaktyczne i bilanse zdrowia dzieci i młodzieży – Anna Oblacińska 137

Rozdział 6. Genetyczne uwarunkowania chorób – Tadeusz Mazurczak 144
6.1. Wprowadzenie 144
6.2. Udział czynników genetycznych w etiopatogenezie chorób 144
6.3. Częstość występowania chorób genetycznych 145
6.4. Molekularne podstawy dziedziczenia 147
6.4.1. Struktura i funkcja DNA 147
6.4.2. Geny mitochondrialne 149
6.4.3. Patologia molekularna 149
6.4.4. Struktura i funkcja chromosomów 151
6.4.5. Mitoza i mejoza 153
6.5. Zasady diagnostyki chorób genetycznych 154
6.6. Metody analizy genomu człowieka do celów klinicznych 155
6.6.1. Metody analizy DNA 156
6.6.2. Metody badania chromosomów 160
6.6.3. Testy genetyczne 165
6.7. Choroby monogenowe 165
6.7.1. Choroby autosomalne dominujące 166
6.7.2. Choroby autosomalne recesywne 167
6.7.3. Choroby sprzężone z chromosomem X 167
6.8. Aberracje chromosomowe 170
6.8.1. Zespoły będące wynikiem aberracji chromosomów autosomalnych 173
6.9. Choroby kompleksowe (wieloczynnikowe) 185
6.10. Inne rodzaje genetycznych uwarunkowań chorób 187
6.10.1. Choroby uwarunkowane mutacjami w genomie mitochondrialnym 187
6.10.2. Rodzicielskie piętno genomowe 187
6.11. Profilaktyka i leczenie chorób genetycznych 188
6.11.1. Poradnictwo genetyczne 190

Rozdział 7. Choroby okresu noworodkowego – Ewa Helwich, Magdalena Rutkowska, Ewa Adamska, Ewa Helwich 194
7.1. Zasady resuscytacji noworodka – Ewa Adamska 195
7.1.1. A – udrożnienie dróg oddechowych 198
7.1.2. B – wentylacja 198
7.1.3. C – masaż zewnętrzny serca 198
7.1.4. D – leki 199
7.2. Układ oddechowy – Magdalena Rutkowska 199
7.2.1. Rozwój płuc 199
7.2.2. Zespół zaburzeń oddychania 200
7.2.3. Dysplazja oskrzelowo-płucna 205
7.2.4. Odma opłucnowa u noworodka 208
7.2.5. Bezdechy 209
7.2.6. Zespół aspiracji smółki 211
7.2.7. Zapalenie płuc u noworodka 212
7.2.8. Przemijający szybki oddech noworodka 213
7.3. Układ krążenia – Ewa Adamska 213
7.3.1. Odrębności układu krążenia w okresie noworodkowym 213
7.3.2. Niewydolność krążenia z powodów innych niż wada serca 216
7.3.3. Przetrwały przewód tętniczy u noworodków urodzonych przedwcześnie 221
7.4. Układ nerwowy – Ewa Helwich 225
7.4.1. Rozwój ośrodkowego układu nerwowego 225
7.4.2. Wczesne uszkodzenia mózgu 225
7.4.3. Krwawienia okołokomorowe i dokomorowe, zawał przykomorowy, krwawienia śródmiąższowe 225
7.4.4. Leukomalacja okołokomorowa 228
7.4.5. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u noworodka 229
7.4.6. Okołoporodowa encefalopatia niedokrwienno-niedotlenieniowa 231
7.4.7. Mózgowe porażenie dziecięce – Magdalena Rutkowska 234
7.5. Narządy zmysłów – Magdalena Rutkowska 236
7.5.1. Retinopatia wcześniaków 236
7.5.2. Zanik nerwu wzrokowego 237
7.5.3. Zasady badań przesiewowych słuchu u noworodków 237
7.5.4. Niedosłuch 238
7.6. Układ pokarmowy – Ewa Helwich 238
7.6.1. Rozwój układu pokarmowego 238
7.6.2. Specyfika przewodu pokarmowego noworodka 239
7.6.3. Nietolerancja żywienia u noworodka 239
7.6.4. Żywienie noworodków urodzonych przedwcześnie i urodzonych o czasie 239
7.6.5. Refluks żołądkowo-przełykowy u noworodków 242
7.6.6. Martwicze zapalenie jelit 242
7.6.7. Atrezja przełyku 245
7.6.8. Atrezja dwunastnicy 245
7.6.9. Atrezja jelita czczego i krętego 245
7.6.10. Niedrożność smółkowa jelita 246
7.6.11. Niedokonany zwrot jelit 246
7.6.12. Znaczenie diagnostyki obrazowej w wadach przewodu pokarmowego wywołujących niedrożność 246
7.7. Żółtaczka fizjologiczna noworodka – Ewa Helwich 247
7.8. Zakażenia okresu noworodkowego – Magdalena Rutkowska, Ewa Helwich 248
7.8.1. Zakażenia wewnątrzmaciczne 248
7.8.2. Zakażenie Streptococcus agalactiae (grupa B) 250
7.8.3. Zakażenia wrodzone (TORCHS) 251
7.8.4. Zakażenia późne (szpitalne) 252
7.8.5. Posocznica noworodków 252
7.9. Układ moczowy – Ewa Helwich 254
7.9.1. Zakażenie układu moczowego u noworodków 254
7.9.2. Ostre uszkodzenie nerek 255
7.10. Zespół nagłej śmierci 257
7.11. Noworodek z hipotrofią 258

Rozdział 8. Wrodzone wady metabolizmu – Jolanta Sykut-Cegielska 261
8.1. Zasady diagnostyki i leczenia wrodzonych wad metabolizmu 261
8.1.1. Noworodkowy skrining populacyjny 262
8.1.2. Zespół intoksykacji 263
8.1.3. Dziecko wiotkie 263
8.1.4. Ostra encefalopatia wątrobowa 263
8.1.5. Hipoglikemia 264
8.1.6. Encefalopatia padaczkowa 265
8.1.7. Kwasica metaboliczna 266
8.1.8. Hiperamonemia 267
8.1.9. Inne nieprawidłowe objawy kliniczne 267
8.2. Zaburzenia metabolizmu aminokwasów 267
8.2.1. Acydurie organiczne 267
8.2.2. Hiperamonemie wrodzone 271
8.2.3. Zaburzenia metabolizmu fenyloalaniny i tyrozyny 274
8.2.4. Zaburzenia metabolizmu aminokwasów rozgałęzionych 276
8.2.5. Zaburzenia metabolizmu aminokwasów siarkowych i kobalaminy 277
8.2.6. Zaburzenia metabolizmu glicyny – hiperglicynemia nieketotyczna 277
8.2.7. Zaburzenia transportu aminokwasów – lizynuryczna nietolerancja białka 278
8.2.8. Zaburzenia metabolizmu biotyny – deficyt biotynidazy 278
8.3. Zaburzenia metabolizmu energetycznego 279
8.3.1. Choroby mitochondrialne 279
8.3.2. Zaburzenia utleniania kwasów tłuszczowych i ketogenezy 280
8.3.3. Zaburzenia biosyntezy i transportu kreatyny 285
8.4. Zaburzenia metabolizmu węglowodanów 286
8.4.1. Zaburzenia metabolizmu galaktozy i fruktozy 286
8.4.2. Glikogenozy 287
8.4.3. Zaburzenia glikolizy, cyklu Krebsa i glukoneogenezy 291
8.5. Zaburzenia metabolizmu pentozy 292
8.5.1. Deficyt transaldolazy 292
8.5.2. Deficyt izomerazy rybozo-5-fosforanowej 293
8.6. Zaburzenia metabolizmu lipoprotein 293
8.6.1. Hipolipoproteinemie i hiperlipoproteinemie 293
8.6.2. Hipercholesterolemia rodzinna 294
8.7. Choroby lizosomalne 294
8.7.1. Mukopolisacharydozy 296
8.7.2. Sfingolipidozy 298
8.7.3. Deficyt lizosomalnej kwaśnej lipazy 302
8.7.4. Mukolipidozy 303
8.7.5. Oligosacharydozy 303
8.7.6. Ceroidolipofuscynozy neuronalne 304
8.8. Choroby peroksysomalne 304
8.8.1. Adrenoleukodystrofia sprzężona z chromosomem X 304
8.9. Zaburzenia metabolizmu puryn i pirymidyn 305
8.9.1. Zespół Lescha-Nyhana 306
8.9.2. Deficyt liazy adenylobursztynianowej 306
8.10. Wrodzone zaburzenia glikozylacji 307
8.11. Zaburzenia neurotransmisji 307
8.11.1. Zaburzenia metabolizmu amin biogennych 308
8.11.2. Zaburzenia metabolizmu kwasu γ-aminomasłowego 308
8.11.3. Zaburzenia metabolizmu pirydoksyny 309

Rozdział 9. Choroby układu oddechowego – Katarzyna Krenke, Marek Kulus 310
9.1. Rozwój i patofizjologia układu oddechowego 310
9.1.1. Rozwój układu oddechowego w życiu płodowym – Marek Kulus 310
9.1.2. Charakterystyka i odrębności budowy układu oddechowego u dzieci – Marek Kulus 311
9.1.3. Badania czynnościowe układu oddechowego – Joanna Peradzyńska 312
9.2. Symptomatologia chorób układu oddechowego 315
9.2.1. Kaszel – Marta Krawiec 315
9.2.2. Duszność – Marta Krawiec 318
9.2.3. Świszczący oddech – Marta Krawiec 319
9.2.4. Bezdech – Marta Krawiec 320
9.2.5. Ból w klatce piersiowej – Katarzyna Grzela 320
9.2.6. Krwioplucie – Katarzyna Grzela 321
9.3. Zakażenia układu oddechowego 322
9.3.1. Zapalenie oskrzeli – Marta Krawiec 322
9.3.2. Zapalenie oskrzelików – Marta Krawiec, Wojciech Feleszko 325
9.3.3. Zapalenie płuc – Joanna Lange 328
9.3.4. Płyn w jamie opłucnej – Katarzyna Krenke 334
9.3.5. Ropień płuc – Katarzyna Krenke 337
9.3.6. Gruźlica – Teresa Bielecka 339
9.3.7. Mykobakteriozy – Teresa Bielecka 345
9.3.8. Grzybice płuc – Joanna Peradzyńska 348
9.3.9. Choroby pasożytnicze układu oddechowego – Joanna Lange 350
9.4. Choroby przewlekłe układu oddechowego 350
9.4.1. Wady wrodzone układu oddechowego – Joanna Peradzyńska 350
9.4.2. Zespół dyskinetycznych rzęsek – Katarzyna Grzela 355
9.4.3. Mukowiscydoza (zwłóknienie torbielowate) – Teresa Bielecka 356
9.4.4. Rozstrzenie oskrzeli – Katarzyna Krenke 362
9.4.5. Śródmiąższowe choroby płuc – Katarzyna Krenke, Joanna Lange 364
9.4.6. Śródmiąższowe choroby płuc występujące głównie u dzieci do 2 rż. – Katarzyna Krenke, Joanna Lange, Joanna Peradzyńska 369
9.4.7. Choroby ogólnoustrojowe powodujące zmiany w układzie oddechowym – Joanna Lange 374
9.4.8. Zmiany polekowe w układzie oddechowym – Joanna Lange 376
9.4.9. Nowotwory układu oddechowego – Katarzyna Krenke 378
9.5. Inne choroby układu oddechowego 380
9.5.1. Odma opłucnej – Katarzyna Krenke 380
9.5.2. Niewydolność oddychania – Joanna Peradzyńska 382

Rozdział 10. Choroby układu krążenia – red. Wanda Kawalec 385
10.1. Diagnostyka Chorób Układu Krążenia U Dzieci – Wanda Kawalec, Anna Turska-Kmieć, Lidia Ziółkowska 385
10.2. Symptomatologia kliniczna chorób układu krążenia u dzieci – Wanda Kawalec, Anna Turska-Kmieć, Lidia Ziółkowska 387
10.2.1. Badanie podmiotowe 387
10.2.2. Badanie przedmiotowe 387
10.3. Metody diagnostyczne w kardiologii dziecięcej 391
10.3.1. Zdjęcie przeglądowe klatki piersiowej – Grażyna Brzezińska-Rajszys 391
10.3.2. Badanie elektrokardiograficzne (EKG) – Wanda Kawalec, Anna Turska-Kmieć, Lidia Ziółkowska 392
10.3.3. Badanie echokardiograficzne – Wanda Kawalec, Anna Turska-Kmieć, Lidia Ziółkowska 394
10.3.4. Badanie radioizotopowe – Wanda Kawalec, Anna Turska-Kmieć, Lidia Ziółkowska 395
10.3.5. Diagnostyczne cewnikowanie serca – Grażyna Brzezińska-Rajszys 396
10.3.6. Tomografia komputerowa (TK) – Grażyna Brzezińska-Rajszys 397
10.3.7. Rezonans magnetyczny (MR) – Grażyna Brzezińska-Rajszys 397
10.3.8. Nowe technologie w diagnostyce wad wrodzonych serca – Wanda Kawalec, Anna Turska-Kmieć, Lidia Ziółkowska 398
10.4. Zmiany w układzie krążenia po urodzeniu – Wanda Kawalec, Anna Turska-Kmieć, Lidia Ziółkowska 399
10.4.1. Krążenie płodowe, krążenie przejściowe i krążenie u noworodka 399
10.4.2. Przetrwałe nadciśnienie płucne 399
10.5. Wrodzone wady serca – Wanda Kawalec, Anna Turska-Kmieć, Lidia Ziółkowska 402
10.5.1. Częstość występowania i etiologia wrodzonych wad serca u dzieci 402
10.5.2. Diagnostyka prenatalna wrodzonych wad serca 403
10.5.3. Przetrwały przewód tętniczy 403
10.5.4. Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej 405
10.5.5. Ubytek przegrody międzykomorowej 408
10.5.6. Ubytek przegrody przedsionkowo-komorowej (kanał przedsionkowo-komorowy) 411
10.5.7. Przewodozależne wrodzone wady serca 413
10.5.8. Przełożenie wielkich pni tętniczych 414
10.5.9. Koarktacja aorty 419
10.5.10. Przerwanie ciągłości łuku aorty 421
10.5.11. Zwężenie drogi odpływu lewej komory 422
10.5.12. Zespół hipoplazji lewego serca 425
10.5.13. Całkowity nieprawidłowy płucny spływ żylny 427
10.5.14. Atrezja zastawki trójdzielnej 430
10.5.15. Zwężenie drogi odpływu prawej komory 433
10.5.16. Tetralogia Fallota 435
10.5.17. Atrezja drogi odpływu prawej komory z ubytkiem przegrody międzykomorowej 438
10.5.18. Atrezja drogi odpływu prawej komory bez ubytku przegrody międzykomorowej 440
10.5.19. Wspólny pień tętniczy 442
10.5.20. Anomalia Ebsteina 444
10.5.21. Wrodzone wady zastawki dwudzielnej 445
10.6. Niewydolność serca – Anna Turska-Kmieć, Wanda Kawalec, Lidia Ziółkowska 446
10.7. Zaburzenia rytmu serca – Anna Turska-Kmieć, Wanda Kawalec, Lidia Ziółkowska 454
10.7.1. Metody diagnostyczne w rozpoznawaniu zaburzeń rytmu serca 454
10.7.2. Zaburzenia czynności węzła zatokowo-przedsionkowego 454
10.7.3. Bloki przedsionkowo-komorowe 458
10.7.4. Zaburzenia przewodzenia śródkomorowego 461
10.7.5. Napadowy częstoskurcz nadkomorowy i przedsionkowo-komorowy 462
10.7.6. Trzepotanie przedsionków 468
10.7.7. Migotanie przedsionków 468
10.7.8. Komorowe zaburzenia rytmu serca 470
10.7.9. Kanałopatie 473
10.7.10. Leczenie komorowych zaburzeń rytmu serca 477
10.8. Choroby mięśnia sercowego – Lidia Ziółkowska, Wanda Kawalec, Anna Turska-Kmieć 481
10.8.1. Zapalenie mięśnia sercowego 481
10.8.2. Klasyfikacja kardiomiopatii u dzieci 484
10.8.3. Kardiomiopatia rozstrzeniowa 485
10.8.4. Kardiomiopatia przerostowa 487
10.8.5. Kardiomiopatia restrykcyjna 490
10.8.6. Arytmogenna kardiomiopatia 491
10.9. Zmiany w układzie krążenia w chorobie kawasakiego – Wanda Kawalec, Anna Turska-Kmieć, Lidia Ziółkowska 494
10.10. Infekcyjne zapalenie wsierdzia – Lidia Ziółkowska, Wanda Kawalec, Anna Turska-Kmieć 495
10.11. Nadciśnienie płucne – Małgorzata Żuk 499
10.12. Nadciśnienie tętnicze u dzieci i młodzieży – zasady diagnostyki i leczenia – Mieczysław Litwin, Łukasz Obrycki 503
10.12.1. Definicje i klasyfikacja nadciśnienia tętniczego u dzieci i młodzieży 504
10.12.2. Normy ciśnienia tętniczego 506
10.12.3. Problemy interpretacyjne 506
10.12.4. Epidemiologia nadciśnienia tętniczego u dzieci 507
10.12.5. Etiologia nadciśnienia tętniczego u dzieci 507
10.12.6. Wskazania do badań przesiewowych 507
10.12.7. Postępowanie diagnostyczne 507
10.12.8. Ogólne zasady leczenia nadciśnienia tętniczego 508
10.12.9. Nadciśnienie tętnicze pierwotne 512
10.12.10. Wtórne postacie nadciśnienia tętniczego 512
10.12.11. Nadciśnienie tętnicze z nagłymi i pilnymi wskazaniami do leczenia 518
10.12.12. Nadciśnienie tętnicze u noworodka 521
10.12.13. Nadciśnienie tętnicze monogenowe 526

Rozdział 11. Gastroenterologia – red. Piotr Socha 528
11.1. Metody diagnostyczne w gastroenterologii – Józef Ryżko, Joanna Cielecka-Kuszyk, Piotr Socha 528
11.1.1. Badania endoskopowe 528
11.1.2. Dwudziestoczterogodzinna pH-metria przełyku 529
11.1.3. Wodorowy i/lub metanowy test oddechowy 529
11.2. Choroby przewodu pokarmowego 530
11.2.1. Refluks żołądkowo-przełykowy, choroba refluksowa przełyku, przepuklina rozworu przełykowego – Danuta Celińska-Cedro 530
11.2.2. Kwasochłonne zapalenie błony śluzowej przełyku 533
11.2.3. Achalazja wpustu – Danuta Celińska-Cedro 534
11.2.4. Zapalenie błony śluzowej żołądka i choroba wrzodowa – Danuta Celińska-Cedro 535
11.2.5. Biegunka przewlekła – Józef Ryżko 537
11.2.6. Zaburzenia wchłaniania jelitowego (zespół złego wchłaniania) – Józef Ryżko 538
11.2.7. Niewydolność jelit, zespół krótkiego jelita – Janusz Książyk 540
11.2.8. Celiakia (enteropatia glutenozależna, choroba trzewna) – Józef Ryżko 544
11.2.9. Alergia pokarmowa i nietolerancje pokarmowe – Józef Ryżko, Elżbieta Jarocka-Cyrta 546
11.2.10. Zespół rozrostu bakteryjnego (zespół ślepej pętli) – Józef Ryżko 549
11.2.11. Enteropatia z utratą białka (enteropatia wysiękowa) – Józef Ryżko 551
11.2.12. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – Józef Ryżko 553
11.2.13. Choroba Leśniowskiego-Crohna – Józef Ryżko 555
11.2.14. Choroba Hirschsprunga – Józef Ryżko 557
11.2.15. Wymioty – Diana Kamińska, Danuta Celińska-Cedro 557
11.3. Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego – Józef Ryżko 560
11.3.1. Zaburzenia czynnościowe u niemowląt i małych dzieci (0–4 lat) 560
11.3.2. Zaburzenia czynnościowe występujące u dzieci i młodzieży (4–15 lat) 560
11.4. Polipy jelita grubego – Józef Ryżko 571
11.4.1. Polipy młodzieńcze 571
11.4.2. Młodzieńcza polipowatość rodzinna 572
11.4.3. Zespół Peutza-Jeghersa 572
11.4.4. Rodzinna polipowatość gruczolakowata 573
11.4.5. Zespół Gardnera 574
11.5. Ciała obce i krwawienia z przewodu pokarmowego – Danuta Celińska-Cedro 574
11.5.1. Ciało obce w przewodzie pokarmowym 574
11.5.2. Krwawienie z przewodu pokarmowego 576
11.6. Choroby wątroby 579
11.6.1. Cholestaza niemowlęca – Joanna Pawłowska 579
11.6.2. Zespół Alagille’a – Irena Jankowska, Dorota Gliwicz 583
11.6.3. Postępująca rodzinna cholestaza wewnątrzwątrobowa – Irena Jankowska 585
11.6.4. Zarośnięcie przewodów żółciowych – Joanna Pawłowska 586
11.6.5. Torbiele dróg żółciowych – Joanna Pawłowska 588
11.6.6. Niedobór α1-antytrypsyny (niedobór α1-antyproteazy) – Piotr Socha 589
11.6.7. Choroba Wilsona – Piotr Socha 591
11.6.8. Zespół Gilberta – Irena Jankowska 593
11.6.9. Zespół Dubina-Johnsona – Irena Jankowska 593
11.6.10. Zespół Rotora – Irena Jankowska 594
11.6.11. Żółtaczka związana z karmieniem piersią – Irena Jankowska 595
11.6.12. Zespół Criglera-Najjara typu I – Irena Jankowska 596
11.6.13. Zespół Criglera-Najjara typu II – Irena Jankowska 597
11.6.14. Autoimmunizacyjne zapalenie wątroby – Irena Jankowska 597
11.6.15. Pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych – Irena Jankowska 599
11.6.16. Toksyczne (polekowe) uszkodzenia wątroby – Irena Jankowska 601
11.6.17. Niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby – Piotr Socha 603
11.6.18. Ostra niewydolność wątroby – Irena Jankowska 604
11.6.19. Marskość i przewlekła niewydolność wątroby – Joanna Pawłowska 607
11.6.20 Encefalopatia wątrobowa – Irena Jankowska 610
11.6.21. Nadciśnienie wrotne – Joanna Pawłowska 611
11.6.22. Przeszczepianie wątroby – Joanna Pawłowska 613
11.6.23. Kamica żółciowa – Irena Jankowska 616
11.7. Choroby trzustki – Grzegorz Oracz 617
11.7.1. Trzustka dwudzielna 617
11.7.2. Trzustka obrączkowata 618
11.7.3. Mukowiscydoza (zwłóknienie torbielowate trzustki) 619
11.7.4. Zespół Shwachmana-Diamonda 621
11.7.5. Ostre zapalenie trzustki 622
11.7.6. Przewlekłe zapalenie trzustki 625
11.7.7. Dziedziczne zapalenie trzustki 626
11.8. Trudności w karmieniu u dzieci – Anna Rybak, Anna Wiernicka, Piotr Socha 627

Rozdział 12. Choroby układu krwiotwórczego – Jerzy R. Kowalczyk 635
12.1. Fizjologia układu krwiotwórczego w okresie rozwojowym 635
12.1.1. Układ czerwonokrwinkowy 636
12.1.2. Układ białokrwinkowy 637
12.1.3. Układ płytkotwórczy 637
12.1.4. Objętość krwi krążącej 637
12.2. Metody badania układu krwiotwórczego u dzieci 637
12.3. Niedokrwistość 639
12.3.1. Niedokrwistości związane z zaburzonym wytwarzaniem erytrocytów 640
12.3.2. Niedokrwistość związana ze skróconym czasem przeżycia erytrocytów (hemolityczna) 645
12.4. Choroby układu granulopoezy i związane z zaburzeniem funkcji granulocytów 650
12.5. Limfocyty i choroby układu chłonnego 650
12.5.1. Powiększone węzły chłonne 651
12.5.2. Śledziona i zaburzenia jej funkcji 653
12.6. Zaburzenia układu krzepnięcia krwi 654
12.6.1. Postępowanie z dzieckiem w przypadku wystąpienia objawów skazy krwotocznej 655
12.6.2. Hemofilia 656
12.6.3. Choroba von Willebranda 660
12.6.4. Choroba krwotoczna noworodków 661
12.6.5. Małopłytkowość 661
12.6.6. Trombastenia Glanzmanna 663
12.7. Choroby nowotworowe układu krwiotwórczego 664
12.7.1. Epidemiologia i patogeneza nowotworów układu krwiotwórczego 664
12.7.2. Wczesne objawy sugerujące nowotwór układu krwiotwórczego 665
12.7.3. Ostra białaczka limfoblastyczna 666
12.7.4. Ostra białaczka szpikowa 670
12.7.5. Przewlekła białaczka szpikowa 671
12.8. Zespoły mielodysplastyczne 673
12.9. Rola lekarza poz w leczeniu i monitorowaniu dzieci z nowotworami układu krwiotwórczego 674

Rozdział 13. Choroby nowotworowe u dzieci – Danuta Perek, Bożenna Dembowska-Bagińska 676
13.1. Część ogólna 676
13.1.1. Epidemiologia nowotworów w Polsce 676
13.1.2. Etiologia i patogeneza 677
13.1.3. Różnice między nowotworami dorosłych i dzieci 679
13.1.4. Rozpoznawanie nowotworów u dzieci 681
13.1.5. Ogólne zasady leczenia nowotworów u dzieci 682
13.2. Choroby nowotworowe układowe 687
13.2.1. Chłoniak Hodgkina 687
13.2.2. Chłoniaki nieziarnicze 689
13.2.3. Histiocytoza z komórek Langerhansa 694
13.3. Nowotwory lite 698
13.3.1. Nowotwory mózgu 698
13.3.2. Nerwiak zarodkowy (neuroblastoma) 702
13.3.3. Guz Wilmsa (nephroblastoma) 709
13.3.4. Mięsak prążkowanokomórkowy i inne mięsaki tkanek miękkich 712
13.3.5. Nowotwory złośliwe kości 717
13.3.6. Nowotwory germinalne 721
13.3.7. Siatkówczak 724
13.3.8. Nowotwory wątroby 726
13.4. Nowotwory nabłonkowe – raki 728
13.5. Nowotwory łagodne i zmiany nowotworopodobne 729
13.5.1. Zmiany w kościach 729
13.5.2. Zmiany naczyniowe 732

Rozdział 14. Choroby układu moczowego – red. Ryszard Grenda, Małgorzata Pańczyk-Tomaszewska 735
14.1. Wprowadzenie – Helena Ziółkowska, Ryszard Grenda 735
14.1.1. Odrębności układu moczowego u dzieci 735
14.1.2. Badania laboratoryjne istotne dla rozpoznawania chorób układu moczowego 735
14.2. Zaburzenia w oddawaniu moczu – Hanna Szymanik-Grzelak 739
14.2.1. Fizjologia oddawania moczu 739
14.2.2. Zaburzenia związane z oddawaniem moczu 740
14.3. Zakażenia układu moczowego – Mieczysław Litwin, Łukasz Obrycki 744
14.4. Wrodzone wady nerek i układu moczowego – Mieczysław Litwin 755
14.4.1. Hipoplazja nerek 758
14.4.2. Wady położenia i fuzji nerek 760
14.5. Torbielowatość nerek – Mieczysław Litwin 761
14.5.1. Autosomalna recesywna wielotorbielowatość nerek 761
14.5.2. Autosomalna dominująca wielotorbielowatość nerek 764
14.5.3. Nefronoftyzy 767
14.5.4. Torbielowatość rdzenia nerek 768
14.5.5. Torbielowatości nerek związane z mutacją HNF1β 768
14.5.6. Torbiele nabyte i torbiele proste 769
14.6. Glomerulopatie wrodzone – Ryszard Grenda, Łukasz Obrycki, Helena Ziółkowska 770
14.6.1. Wrodzony i niemowlęcy zespół nerczycowy 770
14.6.2. Zespół Alporta 772
14.7. Choroby kłębuszków nerkowych – Ryszard Grenda, Łukasz Obrycki, Helena Ziółkowska 775
14.7.1. Idiopatyczny zespół nerczycowy 775
14.7.2. Ogniskowe segmentalne stwardnienie (szkliwienie) kłębuszków nerkowych 782
14.7.3. Kłębuszkowe zapalenie nerek 783
14.8. Cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek – Mieczysław Litwin 795
14.8.1. Ostre cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek 796
14.8.2. Przewlekłe cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek 800
14.9. Zespół hemolityczno mocznicowy – Ryszard Grenda, Małgorzata Pańczyk-Tomaszewska, Helena Ziółkowska 802
14.10. Tubulopatie – Przemysław Sikora 807
14.10.1. Glikozuria nerkowa 807
14.10.2. Cystynuria 807
14.10.3. Kwasica cewkowa proksymalna (nerkowa kwasica cewkowa typu 2) 809
14.10.4. Kwasica cewkowa dystalna (nerkowa kwasica cewkowa typu 1) 810
14.10.5. Zespół Barttera 811
14.10.6. Rodzinna hipomagnezemia z hiperkalciurią i nefrokalcynozą 812
14.10.7. Nefrogenna (nerkopochodna), moczówka prosta 813
14.10.8. Nerkowy zespół Fanconiego 815
14.11. Kamica układu moczowego i nefrokalcynoza – Przemysław Sikora 816
14.12. Ostra niewydolność nerek – Ryszard Grenda, Helena Ziółkowska 821
14.13. Przewlekła choroba nerek – Mieczysław Litwin, Łukasz Obrycki 826
14.14. Leczenie nerkozastępcze – Ryszard Grenda, Helena Ziółkowska 836
14.14.1. Dializa otrzewnowa 836
14.14.2. Hemodializa 836
14.14.3. Ciągłe żylno-żylne techniki oczyszczania pozaustrojowego 838
14.14.4. Przeszczepienie nerki 838

Skorowidz t. 1 I 842

Rozdział 15. Choroby układu nerwowego u dzieci – Sergiusz Jóźwiak, Katarzyna Kotulska-Jóźwiak, Jolanta Strzelecka 843
15.1. Wprowadzenie 843
15.1.1. Budowa i funkcja układu nerwowego 843
15.1.2. Badanie neurologiczne dziecka, symptomatologia, objawy neurologiczne 845
15.1.3. Badania diagnostyczne w neurologii dziecięcej 846
15.2. Encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienna i mózgowe porażenie dziecięce 850
15.2.1. Mózgowe porażenie dziecięce 850
15.2.2. Encefalopatia niedotlenieniowo niedokrwienna (ENN) 852
15.3. Urazy głowy 855
15.3.1. Krwiaki podokostnowe noworodków 856
15.3.2. Złamania czaszki 856
15.3.3. Obrażenia wewnątrzczaszkowe 856
15.4. Nadciśnienie śródczaszkowe 857
15.5. Drgawki gorączkowe 858
15.6. Padaczka i inne stany napadowe 860
15.6.1. Rodzaje napadów 861
15.6.2. Zespoły padaczkowe 862
15.6.3. Ogólne uwagi na temat leczenia padaczki 866
15.6.4. Udzielanie pierwszej pomocy w czasie ataku padaczkowego 868
15.7. Choroby skórno-nerwowe 868
15.7.1. Stwardnienie guzowate 868
15.7.2. Nerwiakowłókniakowatość typu I. 871
15.7.3. Zespół Sturge’a-Webera 872
15.8. Bóle głowy 873
15.8.1. Samoistne (pierwotne) bóle głowy 875
15.8.2. Wtórne bóle głowy 876
15.8.3. Neuralgia nerwów czaszkowych 876
15.9. Udary mózgu u dzieci 877
15.10. Tiki i choroby pozapiramidowe 879
15.10.1. Tiki i zespół Tourette’a 879
15.10.2. Inne zaburzenia pozapiramidowe 881
15.11. Schorzenia przebiegające z objawami móżdżkowymi 883
15.11.1. Ostra ataksja móżdżkowa 884
15.11.2. Ostre zapalenie móżdżku 884
15.11.3. Choroba Friedreicha 885
15.11.4. Zespół Kinsbourne’a (zespół opsoklonie-mioklonie) 885
15.12. Choroby rdzenia kręgowego 886
15.13. Choroby demielinizacyjne 888
15.13.1. Stwardnienie rozsiane 888
15.13.2. Ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego 891
15.13.3. Spektrum zapalenia nerwu wzrokowego i rdzenia kręgowego 892
15.14. Choroby metaboliczne i zwyrodnieniowe układu nerwowego 893
15.14.1. Ceroidolipofuscynozy neuronalne 894
15.14.2. Neurodegeneracja z odkładaniem żelaza z mózgu 894
15.14.3. Leukodystrofia metachromatyczna 895
15.14.4. Leukodystrofia globoidalna (choroba Krabbego) 895
15.14.5. Adrenoleukodystrofia sprzężona z chromosomem X 895
15.14.6. Fenyloketonuria klasyczna 895
15.14.7. Zespół MELAS 895
15.15. Polineuropatie 896
15.15.1. Choroba Charcota-Mariego-Tootha 896
15.15.2. Zespół Guillaina-Barrégo 897
15.16. Choroby nerwowo-mięśniowe 899
15.16.1. Dystrofia mięśniowa typu Duchenne’a 900
15.16.2. Rdzeniowy zanik mięśni 901
15.16.3. Dystrofia miotoniczna 902
15.16.4. Miastenia 903
15.17. Napady afektywnego bezdechu 904
15.18. Zespół gratyfikacji (onanizm niemowlęcy) 905

Rozdział 16. Wybrane zagadnienia z psychiatrii dzieci i młodzieży – Tomasz Wolańczyk 908
16.1. Proces diagnozy psychiatrycznej 909
16.1.1. Wywiad zebrany od rodziców 910
16.1.2. Wywiad zebrany od dziecka i badanie psychiatryczne 910
16.1.3. Informacje uzyskane od nauczycieli 911
16.1.4. Dane uzyskane z wystandaryzowanych kwestionariuszy i ustrukturyzowanych wywiadów diagnostycznych 912
16.1.5. Badanie pediatryczne i neurologiczne 912
16.1.6. Badania dodatkowe i konsultacje 912
16.2. Leczenie w psychiatrii dzieci i młodzieży 913
16.2.1. Psychoedukacja 913
16.2.2. Interwencje środowiskowe 914
16.2.3. Metody psychoterapeutyczne 914
16.2.4. Farmakoterapia 914
16.3. Zaburzenia ze spektrum autyzmu 915
16.4. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej (zaburzenie hiperkinetyczne) 920
16.5. Zaburzenia zachowania 924
16.6. Zaburzenia nastroju 926
16.6.1. Depresja u dzieci u dzieci i młodzieży 926
16.6.2. Choroba afektywna dwubiegunowa 928
16.7. Zaburzenia lękowe 931
16.8. Zaburzenia pod postacią somatyczną i zaburzenia konwersyjne (dysocjacyjne) 935
16.8.1. Zaburzenia pod postacią somatyczną 935
16.8.2. Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne) 937
16.8.3. Postępowanie w zaburzeniach somatyzacyjnych i dysocjacyjnych 937
16.9. Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne i pokrewne 938
16.9.1. Trichotillomania, dermatillomania i dysmorfofobia 938
16.9.2. Zaburzenie obsesyjno-kompulsywne 939
16.10. Zaburzenia odżywiania 940
16.10.1. Jadłowstręt psychiczny 940
16.10.2. Żarłoczność psychiczna 943
16.11. Zaburzenia psychiczne w chorobach somatycznych 945
16.11.1. Astma 947
16.11.2. Cukrzyca 947
16.11.3. Choroby nowotworowe 948

Rozdział 17. Choroby układu wydzielania wewnętrznego – red. Jerzy Starzyk 951
17.1. Układ wydzielania wewnętrznego – Jerzy Starzyk 951
17.1.1. Rodzaje hormonów i ich działanie 951
17.1.2. Osie hormonalne i sprzężenia zwrotne 953
17.2. Zaburzenia wzrastania – Jerzy Starzyk, Małgorzata Wójcik 954
17.2.1. Zagadnienia ogólne 954
17.2.2. Zwolnienie szybkości wzrastania i niski wzrost 954
17.2.3. Przyspieszenie szybkości wzrastania i wysoki wzrost 963
17.3. Zaburzenia dojrzewania płciowego – Jerzy Starzyk 964
17.3.1. Zagadnienia ogólne 964
17.3.2. Przedwczesne dojrzewanie 965
17.3.3. Hipogonadyzm 976
17.3.4. Hiperandrogenizacja u dziewcząt w okresie dojrzewania 982
17.4. Zaburzenia przemiany wodno-elektrolitowej – Jerzy Starzyk 983
17.4.1. Zagadnienia ogólne 983
17.4.2. Moczówka prosta (centralna) 984
17.5. Choroby tarczycy – Jerzy Starzyk 988
17.5.1. Zagadnienia ogólne 988
17.5.2. Niedoczynność tarczycy i hipotyreoza 989
17.5.3. Nadczynność tarczycy i tyreotoksykoza 995
17.5.4. Wole proste 997
17.5.5. Wole guzkowe i rak tarczycy – Jerzy Starzyk, Małgorzata Wójcik 998
17.6. Choroby kory nadnerczy – Jerzy Starzyk 1000
17.6.1. Zagadnienia ogólne 1000
17.6.2. Zespół Cushinga 1000
17.6.3. Przewlekła niedoczynność kory nadnerczy (choroba Addisona) 1008
17.7. Choroby rdzenia nadnerczy – Jerzy Starzyk 1011
17.7.1. Zagadnienia ogólne 1011
17.7.2. Guz chromochłonny 1011
17.8. Zaburzenia przemiany wapniowo-fosforanowej – Jerzy Starzyk, Małgorzata Wójcik 1014
17.8.1. Zagadnienia ogólne 1014
17.8.2. Niedoczynność przytarczyc 1015
17.8.3. Nadczynność przytarczyc 1018
17.8.4. Krzywica 1020
17.9. Cukrzyca u dzieci i młodzieży – Joanna Nazim, Jerzy Starzyk 1022
17.10. Otyłość – Jerzy Starzyk, Małgorzata Wójcik 1030
17.10.1. Zagadnienia ogólne 1030
17.10.2. Otyłość prosta 1030
17.11. Poliendokrynopatie – Jerzy Starzyk 1034
17.12. Endokrynologiczne stany naglące u noworodka i niemowlęcia – Jerzy Starzyk 1038
17.12.1. Zagadnienia ogólne 1038
17.12.2. Zaburzenia rozwoju płci – Jerzy Starzyk, Małgorzata Wójcik 1039
17.12.3. Wrodzony przerost nadnerczy 1044
17.12.4. Wrodzona niedoczynność tarczycy 1047
17.12.5. Wrodzona nadczynność tarczycy 1051
17.12.6. Wrodzona wielohormonalna niedoczynność przysadki 1053
17.13. Względna niedoczynność hormonalna w stanach ciężkich – Jerzy Starzyk 1057

Rozdział 18. Reumatologia wieku rozwojowego – Lidia Rutkowska-Sak, Piotr Gietka, Małgorzata Kwiatkowska 1063
18.1. Wprowadzenie i klasyfikacja – Lidia Rutkowska-Sak 1063
18.2. Zapalne choroby reumatyczne 1063
18.2.1. Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – Lidia Rutkowska-Sak 1063
18.2.2. Młodzieńcze spondyloartropatie – Lidia Rutkowska-Sak 1072
18.2.3. Zapalenia stawów związane z czynnikami infekcyjnymi – Lidia Rutkowska-Sak 1077
18.2.4. Toczeń rumieniowaty układowy – Piotr Gietka 1081
18.2.5. Młodzieńcze zapalenie skórno-mięśniowe – Małgorzata Kwiatkowska 1090
18.2.6. Twardzina – Małgorzata Kwiatkowska 1092
18.2.7. Mieszana choroba tkanki łącznej – Małgorzata Kwiatkowska 1097
18.2.8. Niezróżnicowana choroba tkanki łącznej – Małgorzata Kwiatkowska 1098
18.2.9. Zespół Sjögrena – Małgorzata Kwiatkowska 1099
18.2.10. Układowe zapalenie naczyń krwionośnych – Piotr Gietka 1102
18.3. Łagodny zespół nadmiernej ruchomości stawów – Lidia Rutkowska-Sak 1117
18.4. Bóle wzrostowe – Lidia Rutkowska-Sak 1118

Rozdział 19. Choroby zakaźne – red. Magdalena Marczyńska 1119
19.1. Wysypki w przebiegu chorób zakaźnych – Małgorzata Szczepańska-Putz, Magdalena Pluta 1119
19.1.1. Wysypki plamiste 1120
19.1.2. Wysypki pęcherzykowe 1122
19.1.3. Wysypki mieszane 1124
19.2. Powiększenie węzłów chłonnych – Jolanta Popielska 1125
19.2.1. Definicje 1125
19.2.2. Choroby zakaźne przebiegające z powiększeniem węzłów chłonnych 1125
19.3. Neuroinfekcje – Maria Pokorska-Śpiewak 1128
19.3.1. Ogólna charakterystyka neuroinfekcji 1128
19.3.2. Zakażenie Neisseria meningitidis 1132
19.3.3. Zakażenie Streptococcus pneumoniae 1133
19.3.4. Zakażenie Haemophilus influenzae typu b (Hib) 1134
19.3.5. Zakażenia enterowirusowe 1134
19.3.6. Kleszczowe zapalenie mózgu 1134
19.3.7. Opryszczkowe zapalenie mózgu 1135
19.3.8. Tężec (tetanus) – Maria Pokorska-Śpiewak 1136
19.3.9. Wścieklizna – Maria Pokorska-Śpiewak 1138
19.4. Sepsa 1140
19.5. Ostre biegunki infekcyjne – Agnieszka Ołdakowska 1140
19.6. Zakażenia wrodzone – Agnieszka Ołdakowska, Konrad Zawadka, Magdalena Marczyńska 1146
19.6.1. Ogólna charakterystyka zakażeń wrodzonych 1146
19.6.2. Toksoplazmoza wrodzona 1147
19.6.3. Zespół różyczki wrodzonej 1149
19.6.4. Cytomegalia wrodzona 1150
19.6.5. Wrodzone i okołoporodowe zakażenia HSV 1151
19.6.6. Kiła wrodzona 1152
19.6.7. Wrodzone zakażenie parwowirusem B19 1153
19.6.8. Zespół ospy wietrznej wrodzonej 1154
19.7. Zakażenia wirusowe 1155
19.7.1. Zakażenia wirusem opryszczki zwykłej – Ewa Talarek 1155
19.7.2. Zakażenia wirusem ospy wietrznej i półpaśca – Ewa Talarek 1157
19.7.3. Mononukleoza zakaźna – Ewa Talarek 1160
19.7.4. Odra – Ewa Talarek 1162
19.7.5. Świnka (nagminne zapalenie ślinianek przyusznych) – Ewa Talarek 1165
19.7.6. Różyczka – Ewa Talarek 1167
19.7.7. Zakażenia parwowirusem B19 – Małgorzata Aniszewska 1168
19.7.8. Grypa – Ewa Talarek 1171
19.7.9. Zakażenia enterowirusowe – Maria Pokorska-Śpiewak 1172
19.7.10. Wirusowe zapalenie wątroby – Barbara Kowalik-Mikołajewska 1175
19.7.11. Zakażenie HIV – Magdalena Marczyńska 1182
19.8. Zakażenia bakteryjne 1185
19.8.1. Choroby wywoływane przez paciorkowce β-hemolizujące grupy A – Małgorzata Aniszewska 1185
19.8.2. Zakażenia gronkowcowe – Ewa Talarek 1190
19.8.3. Krztusiec – Małgorzata Szczepańska-Putz, Magdalena Pluta 1195
19.8.4. Borelioza (choroba z Lyme, krętkowica kleszczowa) – Ewa Talarek 1197
19.8.5. Jersinioza – Małgorzata Aniszewska 1201
19.8.6. Choroba kociego pazura – Barbara Kowalik-Mikołajewska 1202
19.9. Zarażenia pasożytnicze – Jolanta Popielska 1204
19.9.1. Owsica (enterobioza) 1204
19.9.2. Glistnica 1205
19.9.3. Tasiemczyce 1206
19.9.4. Wągrzyca 1207
19.9.5. Bąblowica 1207
19.9.6. Giardioza (lamblioza) 1208
19.9.7. Toksokaroza 1209
19.9.8. Toksoplazmoza 1210
19.9.9. Włośnica 1211
19.9.10. Węgorczyca 1212
19.9.11. Świerzb 1213
19.9.12. Wszawica 1214
19.9.13. Malaria – Magdalena Pluta 1215
19.10. Profilaktyka chorób zakaźnych – Magdalena Marczyńska 1217
19.10.1. Zapobieganie zakażeniom wrodzonym 1218
19.10.2. Profilaktyka bierna 1219
19.10.3. Chemioprofilaktyka pierwotna 1220
19.10.4. Chemioprofilaktyka poekspozycyjna 1220

Rozdział 20. Choroby układu odpornościowego i szczepienia ochronne – Ewa Bernatowska 1222
20.1. Układ odpornościowy 1222
20.1.1. Odporność nieswoista 1222
20.1.2. Odporność swoista 1224
20.1.3. Patomechanizm odpowiedzi immunologicznej na zakażenia 1227
20.1.4. Rozwój procesu autoimmunizacyjnego 1230
20.2. Wrodzone błędy odporności 1231
20.2.1. Częstość występowania pierwotnych niedoborów odporności 1231
20.2.2. Kiedy należy podejrzewać pierwotne zaburzenia odporności 1232
20.2.3. Niedobory odporności komórkowej i humoralnej 1232
20.2.4. Złożone niedobory odporności związane z cechami innych zespołów 1233
20.2.5. Zespół DiGeorge’a 1237
20.2.6. Zespoły chorobowe związane z nadmierną łamliwością chromosomów 1237
20.2.7. Niedobory z przewagą efektu przeciwciał 1240
20.2.8. Choroby związane z nieprawidłową funkcją układu odporności 1244
20.2.9. Wrodzone defekty liczby lub funkcji komórek fagocytarnych 1246
20.2.10. Defekty wewnątrzkomórkowe i niedobory odporności nieswoistej 1248
20.2.11. Choroby autozapalne 1251
20.2.12. Defekty układu dopełniacza 1252
20.2.13. Fenokopie wrodzonych błędów odporności 1253
20.3. Wtórne niedobory odporności 1253
20.4. Szczepienia w stanach zaburzonej odporności 1254
20.4.1. Szczepienia pacjentów po przeszczepieniu krwiotwórczych komórek macierzystych 1254
20.4.2. Ochrona pacjenta z wrodzonym błędem odporności – kontakty domowe 1254
20.4.3. Szczepienia pacjentów leczonych immunosupresyjnie 1254

Rozdział 21. Choroby alergiczne – red. Marek Kulus 1257
21.1. Astma – Anna Zawadzka-Krajewska 1257
21.2. Alergiczny nieżyt nosa – Anna Zawadzka-Krajewska 1267
21.3. Zespół pyłkowo-pokarmowy (pollen-food allergy syndrome – PFAS) – Agnieszka Krauze 1269
21.4. Pokrzywka i obrzęk naczynioruchowy (obrzęk Quinckego) – Wioletta Zagórska 1270
21.5. Anafilaksja (wstrząs anafilaktyczny) – Joanna Lange 1277
21.6. Uczulenie na jad owadów błonkoskrzydłych – Joanna Lange 1279
21.7. Nadwrażliwość na leki – Agnieszka Krauze 1282
21.8. Atopowe zapalenie skóry – Agnieszka Krauze, Joanna Lange 1284

Rozdział 22. Choroby narządu wzroku u dzieci – Alina Bakunowicz-Łazarczyk, Beata Urban 1290
22.1. Różnice anatomiczne i fizjologiczne między narządem wzroku dziecka i osoby dorosłej 1290
22.2. Rozwój widzenia u dziecka 1291
22.3. Badanie okulistyczne 1291
22.4. Wady refrakcji 1291
22.4.1. Nadwzroczność 1292
22.4.2. Krótkowzroczność 1292
22.4.3. Astygmatyzm 1292
22.4.4. Różnowzroczność 1292
22.5. Zapalenia narządu wzroku u dzieci 1292
22.5.1. Zapalenia aparatu ochronnego 1293
22.5.2. Zapalenia przedniego odcinka gałki ocznej 1294
22.5.3. Zapalenia tylnego odcinka gałki ocznej 1296
22.5.4. Zapalenie nerwu wzrokowego 1297
22.6. Choroby dróg łzowych 1298
22.6.1. Wrodzona niedrożność dróg łzowych 1298
22.6.2. Zapalenie woreczka łzowego 1299
22.6.3. Wrodzona przepuklina (torbiel) woreczka łzowego 1299
22.7. Choroby soczewki 1299
22.7.1. Zaćma 1299
22.7.2. Przemieszczenie soczewki u dzieci 1301
22.8. Jaskra wieku dziecięcego 1301
22.8.1. Jaskra pierwotna wrodzona 1302
22.8.2. Jaskra młodzieńcza otwartego kąta 1303
22.9. Zez 1303
22.10. Wrodzone wady rozwojowe narządu wzroku 1304
22.10.1. Wady rozwojowe oczodołu 1304
22.10.2. Wady rozwojowe gałki ocznej 1304
22.10.3. Wady rozwojowe powiek i aparatu łzowego 1305
22.10.4. Wady rozwojowe rogówki 1305
22.10.5. Wady rozwojowe spojówki i twardówki 1305
22.10.6. Wady rozwojowe tęczówki 1305
22.10.7. Wady rozwojowe soczewki 1305
22.10.8. Wady rozwojowe siatkówki 1305
22.10.9. Wady rozwojowe nerwu wzrokowego 1306
22.11. Nowotwory narządu wzroku 1306
22.11.1. Mięsak prążkowanokomórkowy 1306
22.11.2. Guzy przerzutowe do oczodołu 1306
22.11.3. Glejak nerwu wzrokowego 1307
22.12. Urazy narządu wzroku 1307

Rozdział 23. Otolaryngologia – wybrane zagadnienia – Lidia Zawadzka-Głos 1309
23.1. Zapalenia uszu 1309
23.1.1. Ostre zapalenie ucha środkowego 1309
23.1.2. Przewlekłe zapalenie ucha środkowego 1312
23.1.3. Powikłania stanów zapalnych uszu 1314
23.2. Niedosłuch 1316
23.2.1. Niedosłuch wrodzony 1317
23.2.2. Niedosłuch nabyty 1318
23.2.3. Nagła głuchota 1319
23.3. Zapalenia zatok przynosowych 1320
23.3.1. Ostre zapalenie zatok przynosowych 1321
23.3.2. Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych 1322
23.3.3. Powikłania zapalenia zatok przynosowych 1324
23.4. Wady wrodzone i nabyte nosa 1325
23.4.1. Niedrożność nozdrzy tylnych 1326
23.4.2. Torbiele i przetoki grzbietu nosa 1327
23.4.3. Skrzywienie przegrody nosa 1328
23.5. Zapalenie krtani 1328
23.5.1. Ostre podgłośniowe zapalenie krtani 1329
23.5.2. Ostre zapalenie nagłośni 1330
23.6. Wady wrodzone i nabyte krtani 1331
23.6.1. Laryngomalacja 1331
23.6.2. Zwężenie chrząstki pierścieniowatej 1332
23.6.3. Torbiele krtani 1333
23.6.4. Porażenie strun głosowych 1334
23.6.5. Naczyniaki krtani 1335
23.7. Przerost pierścienia chłonnego Waldeyera 1335
23.7.1. Przerost migdałka gardłowego 1336
23.7.2. Przerost migdałków podniebiennych 1337
23.7.3. Przerost migdałka językowego 1338
23.8. Włókniak młodzieńczy 1338
23.9. Zapalenia gardła i ich powikłania miejscowe 1339
23.9.1. Zapalenie gardła 1339
23.9.2. Ropień okołomigdałkowy 1342
23.9.3. Ropień przestrzeni przygardłowej 1342
23.10. Ciała obce 1342

Rozdział 24. Wybrane zagadnienia z chirurgii, urologii, neurochirurgii i ortopedii dziecięcej – red. Andrzej Kamiński 1346
24.1. Chirurgia dziecięca – Andrzej Kamiński 1346
24.1.1. Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego 1346
24.1.2. Wgłobienie 1347
24.1.3. Martwicze zapalenie jelit 1349
24.1.4. Przerostowe zwężenie odźwiernika 1352
24.1.5. Wrodzona przepuklina przeponowa 1353
24.1.6. Wrodzona torbielowatość płuc 1356
24.1.7. Atrezja przełyku 1359
24.1.8. Atrezja dwunastnicy 1363
24.2. Urologia dziecięca – Małgorzata Baka-Ostrowska 1364
24.2.1. Wodonercze 1364
24.2.2. Odpływ pęcherzowo-moczowodowy 1365
24.2.3. Zdwojenie moczowodu 1366
24.2.4. Zastawki cewki tylnej 1367
24.2.5. Zespół wynicowania i wierzchniactwa 1368
24.2.6. Zaburzenia różnicowania płci 1370
24.2.7. Spodziectwo 1371
24.3. Neurochirurgia dziecięca – Marcin Roszkowski 1372
24.3.1. Wodogłowie 1372
24.3.2. Otwarte wady dysraficzne cewy nerwowej 1376
24.4. Ortopedia dziecięca – Jarosław Czubak 1381
24.4.1. Budowa kości rosnącej 1382
24.4.2. Złamania dystalnych końców kości promieniowej i łokciowej 1382
24.4.3. Złamania trzonów kości przedramienia 1383
24.4.4. Złamania obojczyka 1385
24.4.5. Złamania nadkłykciowe kości ramiennej 1386
24.4.6. Złamania trzonu kości ramiennej 1387
24.4.7. Złamania trzonu kości udowej 1390

Rozdział 25. Postępowanie w stanach zagrożenia życia u dzieci – red. Alicja Bartkowska-Śniatkowska 1393
25.1. Sepsa i wstrząs septyczny – Alicja Bartkowska-Śniatkowska 1394
25.2. Zatrucia u dzieci – Beata Pyrek 1401
25.3. Urazy u dzieci – Anna Kubica-Cielińska 1410
25.3.1. Urazy głowy 1413
25.3.2. Urazy klatki piersiowej 1415
25.3.3. Urazy jamy brzusznej 1415
25.3.4. Oparzenia 1415
25.4. Stany krytyczne neurologiczne – Jowita Rosada-Kurasińska 1416
25.4.1. Stan padaczkowy 1416
25.4.2. Utrata przytomności 1419
25.5. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa – Małgorzata Grześkowiak 1420
25.5.1. Łańcuch przeżycia 1420
25.5.2. Podstawowa resuscytacja krążeniowo-oddechowa dziecka/niemowlęcia – BLS 1421
25.5.3. Zaawansowana resuscytacja krążeniowo-oddechowa dziecka/niemowlęcia – ALS 1423
25.5.4. Etyka prowadzenia resuscytacji 1425
25.5.5. Szacowanie masy ciała dziecka 1425
25.6. Ostra niewydolność oddechowa – Magdalena Mierzewska-Schmidt 1426
25.6.1. Uwarunkowania anatomiczno-fizjologiczne układu oddechowego dziecka 1426
25.6.2. Postępowanie wstępne u dziecka z dusznością niezależnie od przyczyny 1426
25.6.3. Stridor 1428
25.6.4. Zapalenie krtani 1429
25.6.5. Zapalenie nagłośni 1430
25.6.6. Zapalenie oskrzelików 1431
25.6.7. Stan astmatyczny 1433
25.6.8. Krztusiec 1434
25.6.9. Inne zaburzenia i choroby prowadzące do ostrych zaburzeń oddychania 1435
25.6.10. Ostra niewydolność oddechowa bądź zaostrzenie przewlekłej niewydolności oddechowej u dzieci z chorobami nieuleczalnymi 1436
25.6.11. ECMO (Extracorporeal membranę oxygenation) pozaustrojowe natlenianie mebranowe 1436
25.7. Ostra niewydolność krążenia – wstrząs – Marzena Zielińska 1436
25.7.1. Klasyfikacja i definicje 1436
25.7.2. Manifestacja kliniczna ostrej niewydolności krążenia – wstrząsu 1438
25.7.3. Leczenie niewydolności krążenia 1439

Rozdział 26. Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej u dzieci – Piotr Buda, Janusz Książyk 1445
26.1. Patogeneza zaburzeń wodno-elektrolitowych 1445
26.2. Hiponatremia 1447
26.3. Hipernatremia 1449
26.4. Hipokaliemia 1451
26.5. Hiperkaliemia 1453

Rozdział 27. Badania i normy w pediatrii – red. Zbigniew Kułaga 1456
27.1. Normy rozwojowe – Zbigniew Kułaga 1456
27.1.1. Standardy WHO rozwoju fizycznego dzieci w wieku 0–5 lat 1457
27.1.2. Krajowe zakresy referencyjne rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży w wieku 3–18 lat 1466
27.2. Gastroenterologia i hepatologia – badania histopatologiczne – Józef Ryżko, Joanna Cielecka-Kuszyk, Piotr Socha 1469
27.2.1. Wątroba 1469
27.2.2. Przewlekłe choroby zapalne jelita cienkiego i choroba trzewna 1470
27.3. Nefrologia i hipertensjologia – Mieczysław Litwin, Jan Zawadzki, Ryszard Grenda 1471
27.3.1. Normy ciśnienia tętniczego 1471
27.3.2. Normy grubości kompleksu błona wewnętrzna–błona środkowa (IMT) tętnic szyjnych wspólnych i tętnic udowych powierzchownych 1474
27.3.3. Normy laboratoryjne 1475
27.3.4. Testy czynnościowe nerek 1475
27.3.5. Normy długości nerek 1477
27.4. Choroby układu krążenia – Wanda Kawalec, Anna Turska-Kmieć, Lidia Ziółkowska 1478
27.4.1. Parametry zapisu EKG 1478
27.5. Choroby układu odporności i szczepienia ochronne – Ewa Bernatowska 1480
27.6. Normy podstawowych parametrów ocenianych we krwi 1484

Skorowidz t. 2 I 1490