ebook Z historii antyleksykografii Mirosław Bańko

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2020

Autor omawia słowniki z założenia nieobiektywne, niesłużące celom informacyjnym ani dokumentacyjnym, lecz czystej zabawie, refleksji lub perswazji. Utwory takie – określane tu jako antysłowniki – są przeznaczone do lektury, a nie do szukania informacji, w ich ocenie mniej liczy się wierność w opisie faktów niż pomysłowość, oryginalny styl, walory estetyczne. W niektórych przeważa humor i satyra, w innych – elementy perswazyjne lub refleksyjne. Jedne są narzędziem krytyki lub walki, inne służą tylko rozrywce i zabawie. Dzięki tym cechom antysłowniki zbliżają się do utworów literackich i publicystycznych. Charakteryzując antysłowniki, autor porusza także wiele kwestii związanych ze zwykłymi słownikami, w których te „anty-” przeglądają się jak w krzywym zwierciadle.

Książka jest pierwszym polskim opracowaniem tematu, obejmuje systematyczny przegląd antysłowników polskich – od początku XVII wieku po drugą dekadę wieku XXI – i kilku obcych, należących do klasyki gatunku.

The book offers an overview of Polish anti-dictionaries – from the beginning of the 17th century to the second decade of the 21st century – and several classic foreign works. These dictionaries are intended for reading, not for seeking information, and their ingenuity, original style, aesthetic values, satire and humour are more important than their fidelity to facts.

Spis treści ebooka Z historii antyleksykografii

Wstęp (7)

Rozdział 1. Granice leksykografii (15)
Zróżnicowanie słowników (15) Cechy konstytutywne słownika (18) Kwestia obiektywizmu w opisie leksykograficznym (23) Antysłowniki: podsumowanie (27)

Rozdział 2. Zabawa z konwencją (29)
Makrostruktura (29) Mikrostruktura (32) Definicje (36) Odpowiedniki przekładowe (43) Zabawa z konwencją: podsumowanie (45)

Rozdział 3. Status i prestiż (47)
Słownik jako opis języka (48) Słownik jako wzorzec poprawności językowej (51) Słownik jako strażnik wartości moralnych społeczeństwa (52) Słownik jako narzędzie walki ideologicznej (54) Słownik jako narzędzie edukacji i społecznego awansu (59) Słownik jako skarbiec języka i symbol tożsamości narodowej (60) Słownik jako arbiter – w dyskusji, w konkursach, w sądzie (62) Słownik jako symbol prestiżu (65) Status i prestiż słowników: zastrzeżenia i znaki zapytania (66)

Rozdział 4. Ambrose’a Bierce’a słownik straconych złudzeń (69)
O autorze (69) O słowniku (70) Koncepty humorystyczne Bierce’a (74) Bierce o znaczeniu wyrazów i o leksykografii (77) Polskie przekłady The Devil’s Dictionary (79) Słownik diabelski czy szatański? (83)

Rozdział 5. Gustawa Flauberta antyleksykon konwersacyjny (85)
Geneza słownika (85) Słownik obiegowych „prawd” (86) Ogólny charakter dzieła (89) Flaubert o słownikach i leksykografii (91)

Rozdział 6. Żartobliwe definicje w The Chambers Dictionary (93)
Z historii słownika (93) Tradycja żartobliwych definicji (94) Pytanie: po co? (97) Dygresja: definicje mimowolnie humorystyczne (97)

Rozdział 7. Współczesne polskie słowniki „prywatne” (99)
Ekspansja prywatności (99) Słowniki mniej lub bardziej „prywatne” (101) „Prywatne” słowniki Jerzego Bralczyka (105) Słowniki „prywatne”: podsumowanie (110)

Rozdział 8. Kazimierza Bartoszewicza słownik racjonalny (113)
O autorze (113) Słownik krytyczny (114) Techniki budowy antysłownika (118) Bartoszewicz a Bierce (120) Materiały dotyczące słownika w archiwum rodzinnym (124)

Rozdział 9. Inne polskie antysłowniki przedwojenne (127)
Słowniczek podręczny... Pawła i Gawła (127) Próby nowego
dykcjonarza (130) Inne słowniczki humorystyczne XIX i początku XX wieku (132) Niektóre wyrazy porządkiem abecadła zebrane (137) Leksykon dworski (142)

Rozdział 10. Zróżnicowanie i status antyleksykografii (147)
Zarys typologii antysłowników (147) Techniki budowy antysłowników: podsumowanie (150) Uwagi końcowe (151)

Literatura cytowana (155) Antysłowniki, słowniki subiektywne, słowniki „prywatne” (155) Pozostałe
słowniki (158) Literatura przedmiotu (161)